Օրդոլիբերալիզմ

Օրդոլիբերալիզմ կամ արևմտագերմանական նեոլիբերալիզմ, տնտեսական լիբերալիզմի գերմանական տարբերակ, տնտեսական հայեցակարգ, որը ծագել է Արևմտյան Գերմանիայում 20-րդ դարի կեսերին «նոր» և «հին» պատմական դպրոցների՝ նեոկլասիցիզմի և ավանդական լիբերալիզմի սինթեզի հիման վրա։ Այն ընդգծում է կառավարության կարևոր դերը՝ ապահովելու, որ ազատ շուկան արտադրի իր տեսական ներուժին մոտ արդյունքներ^[1]։

Օրդոլիբերալ գաղափարները դարձան Երկրորդ համաշխարհային պատերազմից հետո գերմանական սոցիալական շուկայական տնտեսության և դրա ուղեկցորդ Wirtschaftswunder-ի ստեղծման հիմքը: «Օրդոլիբերալիզմ» տերմինը (գերմ.՝ Ordoliberalismus) ստեղծվել է 1950 թվականին Հերո Մոլերի կողմից և վերաբերում է ORDO ակադեմիական ամսագրին^[2]։

Տարբերակում

Օրդոլիբերալներն իրենց առանձնացնում են դասական լիբերալներից։ Հատկանշական է, որ Վալտեր Էուկենը օրդոլիբերալիզմի և Ֆրայբուրգի դպրոցի հիմնադիր Ֆրանց Բյոմի հետ^[3] մերժում էր նեոլիբերալիզմը^[4]։

Օրդոլիբերալները առաջ են քաշել սոցիալական շուկայական տնտեսության հայեցակարգը, որը պահանջում է պետության հզոր դերակատարումը շուկայի նկատմամբ և որը շատ առումներով տարբերվում է նեոլիբերալիզմ տերմինի հետ կապված գաղափարներից: Ճակատագրի հեգնանքով, նեոլիբերալիզմ տերմինը սկզբնապես ստեղծվել է 1938 թվականին Վալտեր Լիպմանի համաժողովում Ալեքսանդր Ռյուստովի կողմից, որն այսօր համարվում է օրդոլիբերալ^[5]:

Օրդոլիբերալիզմը երբեմն կոչվում է նաև «գերմանական նեոլիբերալիզմ»: Սա հանգեցրեց հաճախակի շփոթության և տերմինների ու գաղափարների խառնաշփոթի երկու տնտեսական դպրոցների դիսկուրսում, բանավեճում և քննադատության մեջ: 1991 թվականին քաղաքական տնտեսագետ Միշել Ալբերտը հրատարակեց Capitalisme Contre Capitalisme-ը, իսկ 2001 թվականին Փիթեր Ա. Հոլը և Դեյվիդ Սոսկիսը հրատարակեցին «Կապիտալիզմի տարատեսակներ» աշխատությունները։ Նրանք տարանջատեցին հասկացությունները և մշակեցին ազատական շուկայական տնտեսություն և համակարգված շուկայական տնտեսություն նոր տերմինները՝ տարբերակելու նեոլիբերալիզմն ու օրդոլիբերալիզմը:

Զարգացում

Տեսությունը մշակվել է մոտավորապես 1930-1950 թվականներին Ֆրայբուրգի դպրոցի գերմանացի տնտեսագետների և իրավաբանների կողմից, ինչպիսիք են Վալտեր Էուկենը, Ֆրանց Բյոմը, Հանս Գրոսման-Դոերթը և Լեոնհարդ Միկշը^[6]։

Օրդոլիբերալ իդեալները հատկապես ազդեցիկ եղան Գերմանիայում մրցակցության ամուր օրենքի ձևավորման վրա։ Սոցիալական շուկայական տնտեսությունն իրականացվել է այն տնտեսություններում, որտեղ կորպորատիզմն արդեն իսկ հաստատված էր, ուստի օրդոլիբերալ իդեալներն այնքան էլ հասուն չէին, որքան ենթադրում էին տեսության տնտեսական հիմնադիրները^[7]:

1960-ական թվականներից օրդոլիբերալ ազդեցությունը տնտեսագիտության և իրավագիտության վրա զգալիորեն նվազել է^[8], սակայն, շատ գերմանացի տնտեսագետներ մինչ օրս իրենց սահմանում են որպես օրդոլիբերալներ, ORDO-ն դեռ հրատարակվում է, և Ֆրայբուրգի համալսարանի տնտեսագիտության ֆակուլտետը դեռ դասավանդում է օրդոլիբերալիզմ։ Բացի այդ, որոշ ինստիտուտներ և հիմնադրամներ, ինչպիսիք են Walter Eucken Institut-ը և Stiftung Ordnungspolitik-ը, ուսումնասիրում են օրդոլիբերալ ավանդույթները:

Գերմանիայի Ազատ դեմոկրատական կուսակցությունը (FDP) օրդոլիբերալիզմի ավանդական և հավատարիմ ջատագովն է^[9], քանի որ կուսակցությունը ենթարկվել է Վիլհելմ Ռոպկեի և Ալեքսանդր Ռյուստովի տնտեսական տեսությունների ազդեցությանը^[10]: Կուսակցության պատմական առաջնորդ Օտտո Գրաֆ Լամբսդորֆը, որը զբաղեցրել է էկոնոմիկայի դաշնային նախարարի պաշտոնը, օրդոլիբերալիզմի հետևորդ է^[11]:

Գրականություն

Peacock, Alan; Willgerodt, Hans, eds. (1989). Germany's Social Market Economy: Origins and Evolution. London: Macmillan. ISBN 978-0-333-48563-7.
Glossner, Christian, ed. (1989). The Making of the German Post-war Economy: Political Communication and Public Reception of the Social Market Economy After World War Two. London: I.B.Tauris. ISBN 978-1-780-76421-4.
Nedergaard, Peter; Snaith, Holly (September 2015). «'As I drifted on a river I could not control': the unintended ordoliberal consequences of the Eurozone crisis». Journal of Common Market Studies. 53 (5): 1094–09. doi:10.1111/jcms.12249. S2CID 143248038.

Արտաքին հղումներ

Aktionsgemeinschaft Soziale Marktwirtschaft, Գերմանական օրդոլիբերալ ասոցիացիա
Walter Eucken Institut Գերմանական գիտահետազոտական ինստիտուտ
Centro Studi Tocqueville-Acton, Սոցիալական շուկայական տնտեսության և ազատական ավանդույթների ուսումնասիրությունների իտալական կենտրոն
ORDO official website
Back issues of ORDO Yearbook Vol. 1 - Vol. 65 (1948-2014) JSTOR

Ծանոթագրություններ

↑ Ptak, Ralf (2009). «Neoliberalism in Germany: Revisiting the Ordoliberal Foundations of the Social Market Economy». In Mirowski, Philip; Plehwe, Dieter (eds.). The Road From Mont Pèlerin: The Making of The Neoliberal Thought Collective. Cambridge, MA.: Harvard University Press. էջեր 124–25. ISBN 978-0-674-03318-4.
↑ Ptak, Ralf (2004). Vom Ordoliberalismus zur Sozialen Marktwirtschaft: Stationen des Neoliberalismus in Deutschland (գերմաներեն). VS Verlag. էջ 23. ISBN 978-3-8100-4111-1.
↑ Goldschmidt, Nils (2005). Wirtschaft, Politik und Freiheit: Freiburger Wirtschaftswissenschaftler und der Widerstand [Economy, politics and freedom: Freiburg economists and the resistance] (գերմաներեն). Mohr Siebeck. էջ 315. ISBN 978-3-16-148520-6. Վերցված է 21 July 2013-ին – via Google Books.
↑ Gerken, Lüder (2000). Walter Eucken und sein Werk: Rückblick auf den Vordenker der sozialen Marktwirtschaft [Walter Eucken and his work: looking back at the mastermind of the social market economy] (գերմաներեն). Mohr Siebeck. էջ 37. ISBN 978-3-16-147503-0. Վերցված է 21 July 2013-ին – via Google Books.
↑ Boas, Taylor C.; Gans-Morse, Jordan (2009). «Neoliberalism: From New Liberal Philosophy to Anti-Liberal Slogan». Studies in Comparative International Development. 44 (2): 137–61. doi:10.1007/s12116-009-9040-5. ISSN 0039-3606.
↑ Fèvre, Raphaël (2021). A Political Economy of Power: Ordoliberalism in Context, 1932-1950 (անգլերեն). Oxford University Press. ISBN 978-0-19-760780-0.
↑ Abelshauser, Werner (2005). The Dynamics of German Industry: Germany's Path toward the New Economy and the American Challenge (անգլերեն). Berghahn Books. էջեր 146–148. ISBN 9781782387992. Վերցված է 9 October 2018-ին.
↑ Gabler Verlag (ed.), Gabler Wirtschaftslexikon, Stichwort: Freiburger Schule (online Արխիվացված 2012-10-25 Wayback Machine)
↑ Charlotte Galpin (2017). The Euro Crisis and European Identities: Political and Media Discourse in Germany, Ireland and Poland. Springer. էջ 83. ISBN 978-33-1951611-0.
↑ William Callison (2022). «The Historical Context of Ordoliberalism's Theoretical Development». In Thomas Biebricher; Werner Bonefeld; Peter Nedergaard (eds.). The Oxford Handbook of Ordoliberalism. Oxford University Press. էջ 50. ISBN 978-01-9260543-6.
↑ Aurélie Dianara Andry (2022). Social Europe, the Road Not Taken: The Left and European Integration in the Long 1970s. Oxford University Press. էջ 223. ISBN 9780192867094.

[1] Ptak, Ralf (2009). «Neoliberalism in Germany: Revisiting the Ordoliberal Foundations of the Social Market Economy». In Mirowski, Philip; Plehwe, Dieter (eds.). The Road From Mont Pèlerin: The Making of The Neoliberal Thought Collective. Cambridge, MA.: Harvard University Press. էջեր 124–25. ISBN 978-0-674-03318-4.

[2] Ptak, Ralf (2004). Vom Ordoliberalismus zur Sozialen Marktwirtschaft: Stationen des Neoliberalismus in Deutschland (գերմաներեն). VS Verlag. էջ 23. ISBN 978-3-8100-4111-1.

[Goldschmidt2005-3] Goldschmidt, Nils (2005). Wirtschaft, Politik und Freiheit: Freiburger Wirtschaftswissenschaftler und der Widerstand [Economy, politics and freedom: Freiburg economists and the resistance] (գերմաներեն). Mohr Siebeck. էջ 315. ISBN 978-3-16-148520-6. Վերցված է 21 July 2013-ին – via Google Books.

[Gerken2000-4] Gerken, Lüder (2000). Walter Eucken und sein Werk: Rückblick auf den Vordenker der sozialen Marktwirtschaft [Walter Eucken and his work: looking back at the mastermind of the social market economy] (գերմաներեն). Mohr Siebeck. էջ 37. ISBN 978-3-16-147503-0. Վերցված է 21 July 2013-ին – via Google Books.

[ReferenceA-5] Boas, Taylor C.; Gans-Morse, Jordan (2009). «Neoliberalism: From New Liberal Philosophy to Anti-Liberal Slogan». Studies in Comparative International Development. 44 (2): 137–61. doi:10.1007/s12116-009-9040-5. ISSN 0039-3606.

[6] Fèvre, Raphaël (2021). A Political Economy of Power: Ordoliberalism in Context, 1932-1950 (անգլերեն). Oxford University Press. ISBN 978-0-19-760780-0.

[Abelshauser2005-7] Abelshauser, Werner (2005). The Dynamics of German Industry: Germany's Path toward the New Economy and the American Challenge (անգլերեն). Berghahn Books. էջեր 146–148. ISBN 9781782387992. Վերցված է 9 October 2018-ին.

[8] Gabler Verlag (ed.), Gabler Wirtschaftslexikon, Stichwort: Freiburger Schule (online Արխիվացված 2012-10-25 Wayback Machine)

[Galpin2017-9] Charlotte Galpin (2017). The Euro Crisis and European Identities: Political and Media Discourse in Germany, Ireland and Poland. Springer. էջ 83. ISBN 978-33-1951611-0.

[Callision2022-10] William Callison (2022). «The Historical Context of Ordoliberalism's Theoretical Development». In Thomas Biebricher; Werner Bonefeld; Peter Nedergaard (eds.). The Oxford Handbook of Ordoliberalism. Oxford University Press. էջ 50. ISBN 978-01-9260543-6.

[Andry2022-11] Aurélie Dianara Andry (2022). Social Europe, the Road Not Taken: The Left and European Integration in the Long 1970s. Oxford University Press. էջ 223. ISBN 9780192867094.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]