Էմիլիա Դեմանթ Հաթ
| Էմիլիա Դեմանթ Հաթ | |
|---|---|
 | |
| Ծնվել է | հունվարի 21, 1873 |
| Ծննդավայր | Selde, Skive, Կենտրոնական Յուտլանդիա տարածաշրջան, Դանիա |
| Մահացել է | դեկտեմբերի 4, 1958[1][2] (85 տարեկան) |
| Մահվան վայր | Ֆրեդերիկսբերգ, Դանիա |
| Քաղաքացիություն |  Դանիա |
| Կրթություն | Դանիայի գեղարվեստի թագավորական ակադեմիա |
| Մասնագիտություն | նկարչուհի, մարդաբան և գրող |
| Ամուսին | Gudmund Hatt? |
| Պարգևներ և մրցանակներ | |
 Emilie Demant-Hatt Վիքիպահեստում | |
Էմիլիա Դեմանտ ՀԱԹ (դան․՝ Emilie Demant Hatt, հունվարի 21, 1873, Selde, Skive, Կենտրոնական Յուտլանդիա տարածաշրջան, Դանիա - դեկտեմբերի 4, 1958[1][2], Ֆրեդերիկսբերգ, Դանիա), դանիացի նկարչուհի, пգրող, ազգագրագետ և բանահավաք: Նրա հետաքրքրությունների և հետազոտությունների ոլորտը Սամի ժողովրդի մշակույթն ու ապրելակերպն էր։
Վաղ կենսագրություն
Էմիլի Դեմանտ Հանսենը ծնվել է 1873 թվականին Դանիայի Հյուսիսային Յուտլանդիայի Լիմ ֆյորդի ափին գտնվող ծովատառեխ վաճառականի ընտանիքում։ 14 -ից 17 տարեկան հասակում նա ռոմանտիկ հարաբերություններ է ունեցել կոմպոզիտոր Կառլ Նիլսենի հետ, ում հետ ծանոթացել է 1887 թվականին Նեխուրում։ Նշանադրությանը սպասելիս Նիլսենը հոգեբանական ճգնաժամի մեջ է հայտնվել իրենց հարաբերություններում։ Այդ ժամանակ նա ապրում էր Կոպենհագենում հորեղբոր և մորաքույր Էմիլիայի մոտ, որը նրանց բաժանումից հետո շարունակում էր իր մոտ պահել Նիլսենի մի քանի օրիգինալ վաղ երաժշտական ձեռագրեր[3]։
1898-1906 թվականներին Կոպենհագենի գեղանկարչություն և գծանկարչություն է սովորել Դանիայի գեղարվեստի թագավորական ակադեմիայի Էմիլիա Մունտի և Մարիա Լուպլաուի գեղարվեստի դպրոցում[4]։
Որպես արվեստի ֆակուլտետի ուսանող՝ նա փոխեց իր ազգանունը՝ դառնալով Դեմանտ։ 1904 թվականին նա քրոջ հետ գնացքով ուղևորվեց Հյուսիսային Սկանդինավիա։ Այնտեղ, շվեդական Լապլանդիայում երկաթի հանքաքար տեղափոխող գնացքներից մեկում, նրանք հանդիպեցին սաամական գայլերի որսորդ Յուհան Տուրիի (1854-1936) հետ։ Այս հանդիպումը անջնջելի տպավորություն թողեց Դեմանտի վրա, որը շատ հետաքրքրված էր Սամի մշակույթով և նրանց ապրելակերպով: Թարգմանչի միջոցով Թուրին պատմել է Դեմանտին, որ ցանկանում է գիրք գրել լապլանդացիների մասին, Իսկ Դեմանտը պատասխանել է նրան, որ միշտ ցանկացել է քոչվոր լինել ։ Հաջորդ մի քանի տարիները Դեմանտն անցկացրեց Կոպենհագենի համալսարանում հյուսիս-սաամերեն սովորելով լեզվաբան Վիլհելմ Թոմսենի ղեկավարությամբ՝ Շարունակելով ուսումնասիրել նկարչությունը։
Ստեղծագործական կարիերա
1907 թվականին Էմիլիան վերադարձավ Հյուսիսային Սկանդինավիա և այնտեղ ապրեց սաամի սիիդում՝ Կիրունայից դուրս գտնվող շվեդական լեռներում, Սարիի և Ասլակ Տուրիի՝ Յուհան Տուրիի եղբոր հետ միասին։ Նա նրանց և այլ սաամների հետ գաղթել է 1907 և 1908 թվականների ձմռանը և գարնանը Յուկասյարվի և Կարեսուանդոյից Տրոմսդալեն, որտեղ անցկացրել է 1908 թվականի ամառը։ Թեև որպես ազգագրագետ պատրաստված չէր, բայց օրագիր էր պահում, լուսանկարում, նկարում իր տեսածը: Չնայած տղամարդ մարդաբանները նախկինում եղել են այստեղ, Դեմանտը առաջին կինն էր, ով այդքան մոտ էր ապրում սաամների հետ: Դեմանտը նաև առաջին հետազոտողն էր, ով հայտնաբերեց, որ Սամի մայրերը արհեստականորեն դեֆորմացնում են իրենց նորածինների գլուխները[5]։
1908 թվականի աշնանը Դեմանտը 6-8 շաբաթ անցկացրեց Յուհան Տուրիի հետ Լեռնային խրճիթում, որտեղ նա օգնեց նրան իր «լապլանդացիների գրքում» (Muitalus sámiid birra)։ Նոթատետրերը, որոնցում տուրին գրել է իր գիրքը սաամերեն լեզվով, նա իր հետ տարել է Դանիա։ Այնուհետև նա վերաշարադրեց տեքստը, թարգմանեց այն Դանիերեն և կարգի բերեց: Նրան այս հարցում օգնել են Անդերս Պեդերսենը և Վիլհելմ Թոմսենը։ Գիրքը ֆինանսավորվել է շվեդ հանքի սեփականատեր Յալմար Լունդբոմի կողմից։ «Յուհան Տուրիի գիրքը Լապլանդիայի մասին» (Bogen om lapperne) հրատարակվել է 1910 թվականին սաամերեն-Դանիական երկլեզու հրատարակությունում, իսկ 1931 թվականին՝ անգլերեն հրատարակությունում։ Դեմանտը մեկ այլ ազգագրական ուղևորություն կատարեց Շվեդիա 1910 թվականին, որտեղ նա ապրում էր կավի մեջ՝ Հարավային-սաամական զույգ Մարթա և Նիլս Նիլսոնների հետ միասին: 1913 թվականին նա հրատարակել է «լապլանդացիների հետ բարձր լեռներում» գիրքը (Med lapperne i højfjeldet), որտեղ պատմել է սաամական սովորույթների մասին։ Այն հիմնված էր 1907-1908 թվականներին նրա մեկամյա քոչվոր ճանապարհորդությունների փորձի վրա [6]։
Դեմանտ Հաթը նկարել է իր ամբողջ կյանքը և ցուցադրել իր աշխատանքները արվեստի ցուցահանդեսներում: Նա ևս մի քանի աշխատանք է գրել Սամի մասին և թողարկել է լապլանդիային նվիրված նկարների շարք։ Նրա ստեղծագործությունների հավաքածուն պահվում է Ստոկհոլմի հյուսիսային երկրների թանգարանում։ Դեմանտի մյուս նկարները գտնվում են Սկիվե արվեստի թանգարանում։ Դանիայի ազգային թանգարանի ազգագրության բաժնի սաամական հագուստի հավաքածուի զգալի մասը հավաքել է նա 1915-1924 թվականներին։
1915 թվականին նա արժանացել է Բարնարդի մեդալի, իսկ 1940 թվականին Ստոկհոլմում արժանացել է Արթուր Հազելիուսի մեդալի՝ իր Սամի ուսումնասիրությունների համար։ Դեմանտը նաև Ֆինլանդիայի աշխարհագրական ընկերության անդամ էր ։
Անձնական կյանք
Դեմանտը մտերիմ հարաբերություններ և բարեկամություն ուներ շվեդ երկրաբան և քիմիկոս Յալմար Լունդբոմի հետ, ում հետ նա հանդիպեց Յուկկասյարվիում 1907 թվականին։ Նրա նկարիչ ընկերներն էին Քրիստինա Չիտչիկը և Օլգա Լաուն, որոնց հետ նա սովորել է արվեստի թագավորական ակադեմիայում:
1911 թվականի սեպտեմբերին նա ամուսնացավ Կոպենհագենի համալսարանի մշակութային աշխարհագրության պրոֆեսոր Օգե Գուդմունդ Հաթի հետ։
Էմիլի Դեմանտ Հաթը գրել է իր ինքնակենսագրությունը՝ «գարնանային հոսքեր» (ՄԵԴ լապպերնե ես հøջֆջելդետ) 1949 թվականին։ Նրա մահից հետո՝ 1958 թվականին, ձեռագիրը հանձնվեց թագավորական մանկական գրադարանին։ Այն մոռացվել է մինչև 2002 թվականը, երբ Յուհան Ֆելոուն այն հայտնաբերեց արխիվներում: Նույն թվականին հրատարակվել է ինքնակենսագրություն[3]։
Որոշ աշխատանքներ
- (1913), Med Lapperne i høfjeldet
- (1918), Die lappländischen Nomaden in Skandinavien
- (1920), Lappish Texts written by Johan Turi and Per Turi. With the cooperation of K. D. Wiklund, edited by Emilie Demant-Hatt
- (1922), Ved Ilden : eventyr og historier fra Lapland
Ծանոթագրություններ
- ↑ 1,0 1,1 1,2 Kunstindeks Danmark (դան.)
- ↑ 2,0 2,1 2,2 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.
- ↑ 3,0 3,1 Fellow, John Torrents of spring – Carl Nielsen’s missing years // Nordic Sounds. — fellow.dk, 2003. — Т. 1. Архивировано из первоисточника 3 Մարտի 2016.
- ↑ National Research Council (U.S.); Wenner-Gren Foundation for Anthropological Research International directory of anthropologists. — National Academies, 1938. — С. 142. — (Current anthropology resource series).
- ↑ Hatt, Gudmund Artificial Moulding of the Infant's Head among the Scandinavian Lapps(անգլ.) // Կաղապար:Нп3 : journal. — American Anthropological Association, 1915. — Т. 17. — С. 245—256. —
- ↑ «Emilie Demant Hatt». barbarasjoholm.com. Արխիվացված է օրիգինալից 2011-07-07-ին. Վերցված է 2020-04-23-ին.