«Ֆենոլ»–ի խմբագրումների տարբերություն
չ clean up, փոխարինվեց: : → ։ (55), ` → ՝ (9), → (39), → (12), → (3), → oգտվելով ԱՎԲ |
չNo edit summary |
||
| Տող 1. | Տող 1. | ||
{{Նյութ |
|||
| պատկեր = Phenol2.svg |
|||
| պատկեր 3D = Phenol-3D-balls.png |
|||
| քիմիական անվանում = Հիդրօքսիբենզոլ |
|||
| ավանդական անվանում = Ֆենոլ, կարբոլաթթու |
|||
|քիմիական բանաձև = C<sub>6</sub>H<sub>5</sub>OH |
|||
|ռացիոնալ բանաձև = C<sub>6</sub>H<sub>6</sub>O |
|||
|մոլային զանգված = 94,11 |
|||
|խտություն = 1,07 |
|||
| վիճակ = անգույն բյուրեղներ |
|||
| հալման ջերմ. = 40,9 |
|||
| եռման ջերմ. = 181,84 |
|||
| բռնկման ջերմ. = 79 (փակ տիգելում); 85 (բացում) |
|||
| ջերմատողություն = 2,35 |
|||
| ձևավորման էնթալպիա = -162,944 |
|||
| լուծելիություն = 6,5 |
|||
| հիբրիդիզացիա = sp<sup>2</sup> |
|||
| CAS = 108-95-2 |
|||
| EINECS = |
|||
| SMILES = OC1=CC=CC=C1 |
|||
| ЕС = |
|||
| RTECS = |
|||
| ԳՀՀ = {{ԳՀՀ պատկերագրեր|կոռոզիա|գանգ|վտանգ}} |
|||
}} |
|||
{{անաղբյուր}}{{վիքիֆիկացում}}Ֆենոլ |
{{անաղբյուր}}{{վիքիֆիկացում}}Ֆենոլ |
||
Ֆենոլները հիդրօքսիլ խումբ պարունակող այն արոմատիկ ածխաջրածիններն են, որոնցում հիդրօքսիլ խումբը անմիջապես միացած է արոմատիկ օղակին։ Ըստ հիդրօքսիլ խմբի քանակի՝ ֆենոլները լինում են միատոմ, երկատոմ, եռատոմ և այլն։ |
Ֆենոլները հիդրօքսիլ խումբ պարունակող այն արոմատիկ ածխաջրածիններն են, որոնցում հիդրօքսիլ խումբը անմիջապես միացած է արոմատիկ օղակին։ Ըստ հիդրօքսիլ խմբի քանակի՝ ֆենոլները լինում են միատոմ, երկատոմ, եռատոմ և այլն։ |
||
09:54, 24 Հունիսի 2014-ի տարբերակ
| Ֆենոլ | |
|---|---|
 | |
 | |
| Ընդհանուր տեղեկություններ | |
| Դասական անվանակարգում | Հիդրօքսիբենզոլ |
| Ավանդական անվանում | Ֆենոլ, կարբոլաթթու |
| Քիմիական բանաձև | C6H5OH |
| Ռացիոնալ բանաձև | C6H6O |
| Ֆիզիկական հատկություններ | |
| Ագրեգատային վիճակ | անգույն բյուրեղներ |
| Մոլային զանգված | 94,11 գ/մոլ |
| Խտություն | 1,07 գ/սմ³ |
| Իոնիզացման էներգիա | 8,5 ± 0,1 Էլեկտրոն-վոլտ և 1,4E−18 ջոուլ[1] կՋ/մոլ |
| Ջերմային հատկություններ | |
| Հալման ջերմաստիճան | 40,9 °C |
| Եռման ջերմաստիճան | 181,84 °C |
| Այրման ջերմաստիճան | 175 ± 1 ℉ |
| Բռնկման ջերմաստիճան | 79 (փակ տիգելում); 85 (բացում) °C |
| Գոյացան էնթալպիա | -162,944 կՋ/մոլ |
| Գոլորշու ճնշում | 0,4 ± 0,1 mm Hg |
| Քիմիական հատկություններ | |
| Լուծելիությունը ջրում | 6,5 գ/100 մլ |
| pKa | 9,89 ± 0,01[2] |
| Կառուցվածք | |
| Հիբրիդիզացիա | sp2 |
| Դիպոլ մոմենտ | 4,1E−30 Կլ·մ[1] |
| Դասակարգում | |
| CAS համար | 108-95-2 |
| PubChem | 996 |
| EINECS համար | 203-632-7 |
| SMILES | OC1=CC=CC=C1 |
| ЕС | 203-632-7 |
| RTECS | SJ3325000 |
| ChEBI | 971 |
| IDLH | 962,5 ± 0,1 mg/m³ |
| ԳՀՀ պատկերագրեր |   |
| Եթե հատուկ նշված չէ, ապա բոլոր արժեքները բերված են ստանդարտ պայմանների համար (25 °C, 100 կՊա) | |
 |
Այս հոդվածն աղբյուրների կարիք ունի։ Դուք կարող եք բարելավել հոդվածը՝ գտնելով բերված տեղեկությունների հաստատումը վստահելի աղբյուրներում և ավելացնելով դրանց հղումները հոդվածին։ Անհիմն հղումները ենթակա են հեռացման։ |
 |
Այս հոդվածը կարող է վիքիֆիկացման կարիք ունենալ Վիքիպեդիայի որակի չափանիշներին համապատասխանելու համար։ Դուք կարող եք օգնել հոդվածի բարելավմանը՝ ավելացնելով համապատասխան ներքին հղումներ և շտկելով բաժինների դասավորությունը, ինչպես նաև վիքիչափանիշներին համապատասխան այլ գործողություններ կատարելով։ |
Ֆենոլ
Ֆենոլները հիդրօքսիլ խումբ պարունակող այն արոմատիկ ածխաջրածիններն են, որոնցում հիդրօքսիլ խումբը անմիջապես միացած է արոմատիկ օղակին։ Ըստ հիդրօքսիլ խմբի քանակի՝ ֆենոլները լինում են միատոմ, երկատոմ, եռատոմ և այլն։ Միատոմ ֆենոլների պարզագույն և կարևոր ներկայացուցիչը ֆենոլն է, որը կոչվում է նաև կարբոլաթթու։ Ֆենոլի ֆիզիկական հատկությունները։ ֆենոլը անգույն, դյուրահալ, յուրահատուկ հոտով, սենյակային ջերմաստիճանում ջրում քիչ լուծվող բյուրեղային նյութ է։ Օդի ազդեցությամբ այն օքսիդանում է և ստանում է վարդագույն երանգ։ Ընդհանուր բանաձևը – C6H6O; Քիմիական բանաձևը - C6H5OH; Մոլեկուլային զանգվածը – 94.12գ/մոլ; Եռման ջերմաստիճանը - Tեռ = 182 °C; Հալման ջերմաստիճանը – Tհալ = 41-43 °C; Խտությունը – 1.0545գ/սմ3; Լուծելիությունը ջրում – 6.5գ/100մլ; Սահմանային Թույլատրելի Կոնցետրացիան (ՍԹԿ) հոսքաջրում – 10-3 մգ/լ։ Ֆենոլի կիրառումն և ստացումը։ Ֆենոլը հայտնաբերել է գերմանացի քիմիկոս Ֆրիդլիբ Ռունգը 1834թ-ին՝քարածխային խեժի թորման ժամանակ։ Սակայն միայն 1842թ-ին Օգյուստ Լորանին հաջողվեց որոշել այդ նյութի կազմը և թթվային հատկությունը։ Նա առաջարկեց այն անվանել ֆենոլ, քանի որ ֆենոլը սպիրտ էր համարում։ Ֆենոլը ախտահանիչ է։ Ջրային լուծույթի ձևով վաղուց օգտագործվում է բնակելի շենքերի, կահույքի, վիրահատման գործիքների ախտահանման համար։ Այն օգտագործվում է զանազան դեղանյութերի, ներկանյութերի ու թունաքիմիկատների ստացման համար։ Սակայն մեծ մասը (արտադրվող ֆենոլի մոտ 50 % -ը) ծախսվում է ֆենոպլաստների (ֆենոլֆորմալդեհիդային խեժեր) արտադրության համար։ Ֆենոլի տրինիտրոածանցյալը՝ 2,4,6-տրինիտրոֆենոլը (պիկրինաթթուն), պայթուցիկ նյութ է։ Այն կիրառվում է նաև բժշկության մեջ՝ այրվածքները բուժելու համար։ Արդյունաբերությունում ամենից առաջ օգտագործվում է քարածխային խեժից ստացվող ֆենոլը։ Սակայն այդ աղբյուրը չի կարող լիովին բավարարել ֆենոլի պահանջը։ Ուստի մեծ քանակությամբ ֆենոլ է արտադրվում նաև սինթետիկ եղանակներով՝ մասնավորապես բենզոլից։ Ֆենոլի թունավորությունը։ Ֆենոլը, ֆենոլի գոլորշիները մաշկի միջոցով և շնչառական ուղիներով հեշտությամբ թափանցում են մարդու օրգանիզմ։։ Որքան ֆենոլի կոնցենտրացիան արյան մեջ մեծ է, այնքան մեծ է նրա վնասակար ազդեցությունը մարդու առողջության վրա։ Օրգանիզմում ֆենոլի պարունակություն մասին կարելի է դատել մեզի անալիզով։ Այն թույլ է տալիս պարզել, թե տվյալ մարդը արդյոք թունավորվել է ֆենոլով և նրա գոյացություններով։ Բայց միայն մեզի անալիզով չի կարելի պնդել, որ հիվանդը թունավորվել է ֆենոլով, քանի որ շատ քիմիական նյութեր, ներթափանցելով օրգանիզմ, փոխազդում են միմյանց հետ՝ առաջացնելով ֆենոլ։ Հետևաբար, եթե առաջանում են կասկածներ, որ խմելու ջրում կամ օդում առկա է ֆենոլ, ապա պետք է իրականացնել համապատասխան լաբարատոր հետազոտություններ։ Ֆենոլով թունավորման ախտանշանները։ Սուր թունավորման ժամանակ նկատվում է սուր ցավ բերանի շրջանում, կոկորդում, ստամոքսում, փորլուծություն, սրտխառնոց, փսխում, հանկարծակի գունատություն, թուլություն, հնարավոր է սուր ալերգիաներ, արյան ճնշման իջեցում, սիրտ-թոքային անբավարարություն, ցնցումներ։ Առաջին օգնություն. հանել շորերը, այրվածքը լվանալ առատ ջրով, ապա ծածկել ճերմակ, մաքուր սավանով։ Աչքի մեջ ընկնելու դեպքում ևս պետք է լվանալ ջրով մոտ 15 րոպե։ Կոկորդը լվանալ ջրով և խմել ակտիվացրած ածուխ։ Սպիրտ և վազելին չի կարելի օգտագոծել։ Ֆենոլի խրոնիկական թունավորումն առաջացնում է անորեքսիա՝քաշի կտրուկ նվազում, գլխապտույտ, մեզը մգանում է։ Գիտնականները պարզել են, որ մարդը, երկար ժամանակ մնալով ֆենոլի ազդեցության տակ, մկաններում ցավ է զգում, թուլություն, խախտվում է կենտրոնական նյարդային համակարգը, որոնք ուղեկցվում են գլխացավերով և գիտակցության կորստով, ընկնում է դիմադրողականությունը, ուժեղանում է ալերգետիկ ռեակցիաները։ Ըստ Շրջակա միջավայրի պաշտպանության կենտրոնի ֆենոլի չափաբաժինը պետք է կազմի 0.6մգ/կգ ամբողջ օրվա ընթացքում։ Հարկ է նշել, որ նշված մեծությունը հանդիսանում է որպես հաշվարկի կետ, այն ցույց է տալիս, որ երբ ֆենոլի կոնցենտրացիան բարձր է վերը նշվածից մարդու առողջությունը կտրուկ վատթարանում է։ Կահույք, դեկորատիվ կոսմետիկա, խաղալիքներ պատրաստողները կարող են խախտել անվտանգության կանոնները և հյութերում օգտագործել մեծ քանակությամբ ֆենոլ։ Տրանսպորտը և շրջանառությունը։ Ֆենոլի առանձին մասնիկները օդում երկար չեն մնում (սովորաբար կեսը անհետանում է ոչ ավել քան մեկ օրում) և որպես կանոն հողում էլ այն երկար ժամանակ չի պահպանվում (սովորաբար անբողջությամբ դուրս է գալիս 2-5 օրվա ընթացքում), սակայն ջրում այն կարող է մնալ 9 օրից ավելի։ Ֆենոլը ջրում, հողում և օդում երկար ժամանակ է պահպանվում, եթե այն արտանետվում է մեծ քանակությամբ մեկ օրվա ընթացքում կամ էլ անընդհատ երկար ժամանակում։ Ֆենոլի ավելի մեծ քանակություններ կան աղտոտված մակերևութային ջրերում, մթնոլորտում, որոնք աղտոտվել են արտադրական և կոմերցիոն արտադրությունների ֆենոլային արտանետումներով։ Ֆենոլ հայտնաբերվել է այն շրջանների բնահողում, որտեղ էլ թաղվել են նրա թափոնները։ Ներթափանցման ուղղիները։ Քանի որ ֆենոլը կիրառվում է շատ արտադրական գործընթացներում և բաժիններում, ֆենոլի ազդեցությունը տեղի ունի այնտեղ, որտեղ մարդը աշխատում է։ Ֆենոլ հայտնաբերվում է քսուկներում, ատամի ցավը մեղմացնող, քթի և ականջի համար նախատեսվաշ կաթիլներում։ Ֆենոլ հայտնաբերվել է խմելու ջրում, օդում, տրանսպորտաըին արտանետումներում, ծխածոտային ծխում և որոշ սննդային մթերքներում։ Օգտագործելով ֆենոլ պարունակող բժշկական հավելանյութեր՝ որպես կանոն, մարդու առողջությունը ավելի մեծ վտանգի է ենթարկվում, քան աշխատավայրում և բաց երկնքում։ Սակայն այդ ազդեցությունը հաճախ տեղի չունի և չի կրում շարունակական բնույթ։ Լաբարատոր կենդանիները, որոնք օգտագործել են մեծ քանակությամբ ֆենոլ պարունակող ջուր, կորցրել են իրենց կոորդինացիան և մկանները սկսել են ընդհատումներով աշխատել, ծնել են փոքր քաշով և թերություններով ձագուկներ, վտանգ է հասցվել սրտին, երիկամներին, որոշ դեպքերում էլ՝ առաջ է բերում մահ։ Հայտնի չէ, թե արդյոք ֆենոլը մարդկանց մոտ առաջացնում է քաղցկեղածին հիվանդություններ, որը ի հայտ է եկել կենդանիների մոտ։ Քաղցկեղի ի հայտ գալը ավելի է մեծանում, երբ ֆենոլը փոխազդում է այլ քիմիական միացությունների հետ։ Ֆենոլը ունի դրական ազգեցություն բժշկության մեջ. անտիսեպտիկ է։ Ֆենոլի փոքր քանակությամբ լուծույթները ներարկվում են ցավը նվազեցնելու համար, որոնք նկատվում են նյարդային խախտումների ժամանակ։
- ↑ 1,0 1,1 1,2 David R. Lide, Jr. Basic laboratory and industrial chemicals: A CRC quick reference handbook — CRC Press, 1993. — ISBN 978-0-8493-4498-5
- ↑ Binas (նիդերլ.) — 2 — Noordhoff Uitgevers, 1986. — ISBN 978-90-01-89351-4