«Առաքելոց վանքի կռիվ (1901)»–ի խմբագրումների տարբերություն
չ Colon֊ը (:, U+003A) փոխարինում եմ հայերեն վերջակետով (։, U+0589) Պիտակ՝ Ձեռքով հետշրջում |
No edit summary Պիտակներ՝ հետշրջված Վիզուալ խմբագիր |
||
| Տող 17. | Տող 17. | ||
|Կորուստներ2 = 553 (ականատեսների վկայությամբ)<ref>''The Battle of Holy Apostles' Monastery by Gen. Andranik'', wr. Lewon K. Liwlēchean - London, 2008, {{ISBN|9781903656808}} - p. 55</ref> |
|Կորուստներ2 = 553 (ականատեսների վկայությամբ)<ref>''The Battle of Holy Apostles' Monastery by Gen. Andranik'', wr. Lewon K. Liwlēchean - London, 2008, {{ISBN|9781903656808}} - p. 55</ref> |
||
}} |
}} |
||
'''Առաքելոց վանքի կռիվ''', [[զինված հակամարտություն]] [[հայ ֆիդայիներ]]ի և [[Օսմանյան կայսրություն|Օսմանյան բանակի]] միջև [[Մուշ|Մշո]] [[Մշո Սուրբ Առաքելոց վանք|Սուրբ Առաքելոց վանք]]ում [[1901 թվական]]ին։ Ռազմագործողությունը հղացել է Հ. Կոտոյանը որպես բողոք [[Բարձր դուռ|թուրքական կառավարության]] հարստահարիչ քաղաքականության դեմ։ 1901 թ. նոյեմբերի սկզբին 25-27 անձից բաղկացած հայդուկային խումբը [[Զորավար Անդրանիկ]]ի գլխավորությամբ [[Սասուն]]ից իջել է [[Մշո Սուրբ Առաքելոց վանք]] |
'''Առաքելոց վանքի կռիվ''', [[զինված հակամարտություն]] [[հայ ֆիդայիներ]]ի և [[Օսմանյան կայսրություն|Օսմանյան բանակի]] միջև [[Մուշ|Մշո]] [[Մշո Սուրբ Առաքելոց վանք|Սուրբ Առաքելոց վանք]]ում [[1901 թվական]]ին։ Գարնանից իրավիճակը Տարոնում աբելի է վատանում, քանի որ թուրքական կառավարությունը խստացրել էր հալածանքները հայության նկատմամբ։ Դրան ի պատասխան հալավծված ժողովուրդը հավաքվում է Մշո առաջնորդարանի մոտ և պահանջում տիրող իրավիճակից որևէ ելք գտնել՝ սպառնալով դավանափոխ լինել<ref>{{Cite book|title=Հայոց պատմություն|publisher=ՀՀ ԳԱԱ հրատ․, գիրք երկրորդ, հատոր երրորդ|year=2010|location=Երևան|pages=41}}</ref>։ Ռազմագործողությունը հղացել է [[Հակոբ Կոտոյան|Հ. Կոտոյանը]] որպես բողոք [[Բարձր դուռ|թուրքական կառավարության]] հարստահարիչ քաղաքականության դեմ։ 1901 թ. նոյեմբերի սկզբին 25-27 անձից բաղկացած հայդուկային խումբը [[Զորավար Անդրանիկ]]ի գլխավորությամբ [[Սասուն]]ից իջել է [[Մշո Սուրբ Առաքելոց վանք]]: Խմբի մեջ էին [[Գևորգ Չաուշ|Գևորգ Չավուշը]], Հ․ Կոտոյանը, Գոմսա Կորյունը և այլ նշանավոր հայդուկներ։ Անդրանիկը կարծում էր, որ անհրաժեշտ է կազմակերպել այնպիսի ուժեղ գործողություն, որ ոչ միայն թուրքական կառավարության, այլ մեծ տերությունների ուշադրությունը սևեռվի Հայկական հարցի վրա<ref>{{Cite book|title=Հայոց պատմություն|publisher=ՀՀ ԳԱԱ, գիրք երկրորդ, հատոր երրորդ|year=2010|location=Երևան|pages=42}}</ref>։ |
||
<<Առաքելոց Վանքի հերոսամարտը մեր յեղափոխական պատմութեան փառաւոր տեսիլներէն մէկն է, դէպք մը որ ոչ միայն թուրք կավավարութիւնը քիւրտ ու թուրք ժողովուրդին հետ հիացուց, այլ արմատ դրաւ անոնց սրտերուն մէջ թե հայը գիտէ կռւիլ․․․>><ref>{{Cite book|title=Առաքելոց վանքին կռիւը|first=Անդրանիկ|publisher=ԵՊՀ|year=2012|isbn=116|location=Երևան|pages=6}}</ref> |
|||
Առաքելոց վանքի կռիվը տեղի է ունեցել նոյեմբերի 3-27-ը։ Վանքում գտնվողների թվաքանակը հայդուկների հետ միասին կազմել է 140 հոգի<ref>{{Cite book|title=Հայոց պատմություն|publisher=ՀՀ ԳԱԱ, գիրք երկրորդ, հատոր երրորդ|year=2010|location=Երևան|pages=42}}</ref>։ Վանքը նյեմբերի 6–ից պաշարվել է [[Ֆերիկ Մուհամմեդ Ալի փաշա]]յի կողմից։ Թուրքական 4000–անոց զորքերը հարձակման են անցել, որը տևել է երեք օր։ Կռվի 11-րդ օրը Մեհմեդ Էֆենդին, Մշո առաջնորդ [[Խոսրով վարդապետ Պեհրիկյանը]] և Առաքելոց վանքի վանահայր [[Հովհաննես վարդապետ Մուրադյանը]] մտնում են վանք բանակցելու նպատակով։ Անդրանիկը իր հուշերում գրում է, որ խոսակցությունը դեռ չսկսած իմացան, որ անգլիայի հյուպատոսի քաղաք վերադառնալու և Ռուսաստանի հյուպատոսի օրթոդոքսության պատճառով իրենց խնդիրները մերժվել են, որի համար փոխեցին ծրագրերը, առաջարկեցին անձնազոհ լինել ազգերի իրավունքը պաշտպանելու համար, և եթե չիրավործի պահանջները, պետք է կռվեն ու մեռնեն։ Առաջադրվում են հետևյալ պահանջները․ |
|||
<< ա) Քաղաքական տեսակէտով ձերբակալւածներ արձակել։ |
|||
բ) Սպահանայ սրածութիւնք և վառւելը, Հիթանայ և Շուշ(ն)ամերկի այրւիլն և մի քանի մարդոց սպանութիւնք, հատուցում ընել։ |
|||
գ) Ըստ կառավարական օրինի գիւղտ չի պէտք է ծախւվի։ |
|||
դ) Այս տարի ամրան կառավարութեան հրամանով տեղի ունեցած հարստահարութիւնք և սպանութիւնք Դաշտի մէջ, որը 50-60 անձէ աւելի սպանւեցան, պէտք է դարմանւին>><ref>{{Cite book|title=Հայոց պատմություն|publisher=ՀՀ ԳԱԱ, գիրք երկրորդ, հատոր երրորդ|year=2010|location=Երևան|pages=42}}</ref>։ |
|||
Հայդուկների այս պահանջներով փորձում էին գրավել հյուպատոսների ուշադրությունը, բայց անգլիական հյուպատոսը հրաժարվում է հայանպաստ դիրքորոշումից, քանի որ հայերի՝ ուղղափառություն ընդունելու հեռանկարները բխում էին ռուսական քաղաքական շահերից։ |
|||
Սուլթանը ֆիդայիներին առաջարկում է անձնատուր լինել կամ դուրս գալ վանքից՝ խոստանալով իրագործել հայդուկների պահանջնեը։ Նոյեմբերի 27-ի գիշերը պաշարման 21-րդ օրը, երբ սպառվել է ռազմամթերքը, եղանակային պայմանները օգնեցին հայդուկներին աննկատ մնալու համար։ Հագնելով ճերմակ երկար զգեստներ՝ հայդուկները բաժանվում են խմբերի և թուրք պահակին թյուրիմացության մեջ գցելով՝ հաջողությամբ ճեղքում են պաշարման շղթան ու բարձրանում Սասուն։ |
|||
Ըստ ժողովրդական զրույցների, կռիվը թշնամուն պատճառել է 1800, իսկ այլ տեղեկություններով՝ 553 սպանված<ref>{{Cite book|title=Հայոց պատմություն|publisher=ՀՀ ԳԱԱ, գիրք երկրորդ, հատոր երրորդ|year=2010|location=Երևան|pages=42-43}}</ref>։ |
|||
== Ծանոթագրություններ == |
== Ծանոթագրություններ == |
||
18:13, 17 փետրվարի 2024-ի տարբերակ
 | |
|---|---|
 | |
| Թվական | 1901 |
| Վայր | Մշո Սուրբ Առաքելոց վանք |
| Հակառակորդներ | |
|
| |
| Հրամանատարներ | |
|
| |
| Կողմերի ուժեր | |
|
| |
| Ռազմական կորուստներ | |
|
| |
| Ընդհանուր կորուստներ | |
Առաքելոց վանքի կռիվ, զինված հակամարտություն հայ ֆիդայիների և Օսմանյան բանակի միջև Մշո Սուրբ Առաքելոց վանքում 1901 թվականին։ Գարնանից իրավիճակը Տարոնում աբելի է վատանում, քանի որ թուրքական կառավարությունը խստացրել էր հալածանքները հայության նկատմամբ։ Դրան ի պատասխան հալավծված ժողովուրդը հավաքվում է Մշո առաջնորդարանի մոտ և պահանջում տիրող իրավիճակից որևէ ելք գտնել՝ սպառնալով դավանափոխ լինել[1]։ Ռազմագործողությունը հղացել է Հ. Կոտոյանը որպես բողոք թուրքական կառավարության հարստահարիչ քաղաքականության դեմ։ 1901 թ. նոյեմբերի սկզբին 25-27 անձից բաղկացած հայդուկային խումբը Զորավար Անդրանիկի գլխավորությամբ Սասունից իջել է Մշո Սուրբ Առաքելոց վանք: Խմբի մեջ էին Գևորգ Չավուշը, Հ․ Կոտոյանը, Գոմսա Կորյունը և այլ նշանավոր հայդուկներ։ Անդրանիկը կարծում էր, որ անհրաժեշտ է կազմակերպել այնպիսի ուժեղ գործողություն, որ ոչ միայն թուրքական կառավարության, այլ մեծ տերությունների ուշադրությունը սևեռվի Հայկական հարցի վրա[2]։
<<Առաքելոց Վանքի հերոսամարտը մեր յեղափոխական պատմութեան փառաւոր տեսիլներէն մէկն է, դէպք մը որ ոչ միայն թուրք կավավարութիւնը քիւրտ ու թուրք ժողովուրդին հետ հիացուց, այլ արմատ դրաւ անոնց սրտերուն մէջ թե հայը գիտէ կռւիլ․․․>>[3]
Առաքելոց վանքի կռիվը տեղի է ունեցել նոյեմբերի 3-27-ը։ Վանքում գտնվողների թվաքանակը հայդուկների հետ միասին կազմել է 140 հոգի[4]։ Վանքը նյեմբերի 6–ից պաշարվել է Ֆերիկ Մուհամմեդ Ալի փաշայի կողմից։ Թուրքական 4000–անոց զորքերը հարձակման են անցել, որը տևել է երեք օր։ Կռվի 11-րդ օրը Մեհմեդ Էֆենդին, Մշո առաջնորդ Խոսրով վարդապետ Պեհրիկյանը և Առաքելոց վանքի վանահայր Հովհաննես վարդապետ Մուրադյանը մտնում են վանք բանակցելու նպատակով։ Անդրանիկը իր հուշերում գրում է, որ խոսակցությունը դեռ չսկսած իմացան, որ անգլիայի հյուպատոսի քաղաք վերադառնալու և Ռուսաստանի հյուպատոսի օրթոդոքսության պատճառով իրենց խնդիրները մերժվել են, որի համար փոխեցին ծրագրերը, առաջարկեցին անձնազոհ լինել ազգերի իրավունքը պաշտպանելու համար, և եթե չիրավործի պահանջները, պետք է կռվեն ու մեռնեն։ Առաջադրվում են հետևյալ պահանջները․
<< ա) Քաղաքական տեսակէտով ձերբակալւածներ արձակել։
բ) Սպահանայ սրածութիւնք և վառւելը, Հիթանայ և Շուշ(ն)ամերկի այրւիլն և մի քանի մարդոց սպանութիւնք, հատուցում ընել։
գ) Ըստ կառավարական օրինի գիւղտ չի պէտք է ծախւվի։
դ) Այս տարի ամրան կառավարութեան հրամանով տեղի ունեցած հարստահարութիւնք և սպանութիւնք Դաշտի մէջ, որը 50-60 անձէ աւելի սպանւեցան, պէտք է դարմանւին>>[5]։
Հայդուկների այս պահանջներով փորձում էին գրավել հյուպատոսների ուշադրությունը, բայց անգլիական հյուպատոսը հրաժարվում է հայանպաստ դիրքորոշումից, քանի որ հայերի՝ ուղղափառություն ընդունելու հեռանկարները բխում էին ռուսական քաղաքական շահերից։
Սուլթանը ֆիդայիներին առաջարկում է անձնատուր լինել կամ դուրս գալ վանքից՝ խոստանալով իրագործել հայդուկների պահանջնեը։ Նոյեմբերի 27-ի գիշերը պաշարման 21-րդ օրը, երբ սպառվել է ռազմամթերքը, եղանակային պայմանները օգնեցին հայդուկներին աննկատ մնալու համար։ Հագնելով ճերմակ երկար զգեստներ՝ հայդուկները բաժանվում են խմբերի և թուրք պահակին թյուրիմացության մեջ գցելով՝ հաջողությամբ ճեղքում են պաշարման շղթան ու բարձրանում Սասուն։
Ըստ ժողովրդական զրույցների, կռիվը թշնամուն պատճառել է 1800, իսկ այլ տեղեկություններով՝ 553 սպանված[6]։
Ծանոթագրություններ
- ↑ Հայոց պատմություն. Երևան: ՀՀ ԳԱԱ հրատ․, գիրք երկրորդ, հատոր երրորդ. 2010. էջ 41.
- ↑ Հայոց պատմություն. Երևան: ՀՀ ԳԱԱ, գիրք երկրորդ, հատոր երրորդ. 2010. էջ 42.
- ↑ Առաքելոց վանքին կռիւը. Երևան: ԵՊՀ. 2012. էջ 6. ISBN 116.
{{cite book}}:|first=missing|last=(օգնություն); Check|isbn=value: length (օգնություն) - ↑ Հայոց պատմություն. Երևան: ՀՀ ԳԱԱ, գիրք երկրորդ, հատոր երրորդ. 2010. էջ 42.
- ↑ Հայոց պատմություն. Երևան: ՀՀ ԳԱԱ, գիրք երկրորդ, հատոր երրորդ. 2010. էջ 42.
- ↑ Հայոց պատմություն. Երևան: ՀՀ ԳԱԱ, գիրք երկրորդ, հատոր երրորդ. 2010. էջեր 42–43.
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբանական տարբերակը վերցված է «Հայկական հարց» հանրագիտարանից, որի նյութերը թողարկված են Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) թույլատրագրի ներքո։ 
|