Սուրճի էքսպերիմենտ
Սուրճի էքսպերիմենտ Գուստավ III -ի կողմից ստեղծված, երկակի փորձարարություն, որի իսկությունը դրվեց կասկածի տակ[1]։ Փորձը կատարվել է Շվեդիայի թագավորի պատվերով, XVIII-րդ դարի երկրորդ կեսին՝ նպատակ ունենալով պարզել սուրճի ազդեցությունը մարդու առողջության վրա։ Ուսումնասիրությունը չհաստատեց ենթադրյալ սուրճի վնասի առկայությունը։
.png)
Նախապատմություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Սուրճն առաջին անգամ Շվեդիայում հայտնվեց 1674 թվականին[1], բայց լայն տարածում չունեցավ մինչև XVIII-ը դարը․ այս ըմպելիքը նորաձև դարձավ հարուստների շրջանում[2]։ 1746 թվականին թագավորական հրաման արձակվեց՝ ընդդեմ սուրճի և թեյի, որով արգելվում էր դրանց չարաշահումը[2]։ Օգտագործման համար պետք էր վճարել հարկեր, իսկ հարկերից հրաժարվելու դեպքում սահմանվում էր տուգանք և առգրավում էին բաժակները և ափսեները[2]։ Հետագայում սուրճն արգելվեց ընդհանրապես, չնայած դրա օգտագործումը շարունակվում էր[2]։ Գուստավ III- ը սուրճը դիտում էր որպես հանրային առողջության սպառնալիք և վճռական էր տրամադրված ապացուցել այդ փաստը ՝ կատարելով գիտական փորձ[3]։
Փորձ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Թագավորը պատվիրեց փորձարկել ՝ օգտագործելով երկու երկվորյակների։ Երկուսն էլ դատապարտվել էին մահվան ՝ իրենց հանցագործությունների համար։ Նրանց պատիժը փոխարինվեց ցմահ բանտարկությամբ՝ այն պայմանով, որ երկվորյակներից մեկը ամեն օր խմում էր երեք բաժակ սուրճ, իսկ մյուսը ` նույն քանակությամբ թեյ, ամեն օր` իրենց կյանքի մնացած ժամանակահատվածում[4]։ Երկու բժիշկ նշանակվեց ՝ փորձը ղեկավարելու և արդյունքը թագավորին հաղորդելու համար։ Երկու բժիշկներն էլ մահացան մինչ փորձարկման ավարտը[4]։ Գուստավ III-ը սպանվեց 1792 թվականին և չհասցրեց տեսնել փորձի ավարտը։ Երկվորյակներից առաջինը ՝ թեյ խմողը , մահացավ 83 տարեկանում։ Երկրորդի մահվան ստույգ տարեթիվն անհայտ է[5]։
Հետևանքները[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
1974 թվականին կառավարությունը ևս մեկ անգամ փորձեց արգելել սուրճի օգտագործումը։ Օրենքը գործեց մինչև 1820-ական թվականները, բայց չկարողացան արգելել սուրճի օգտագործումը[2]։ Արգելանքի ավարտից հետո , սուրճը դարձավ Շվեդիայում ամենատարածված ըմպելիքը, և Շվեդիան մտավ 10 այն երկրների շարքը, որտեղ ամենաշատն էին օգտագործում սուրճը[4]։ Այս փորձը երբեմն կատակով անվանում են Շվեդիայի առաջին կլինիկական փորձարկում[1]։
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ 1,0 1,1 1,2 «Coffee – rat poison or miracle medicine?» (անգլերեն). Уппсальский университет. Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ մարտի 22-ին. Վերցված է 2012 թ․ մարտի 20-ին.
- ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 Bennett Alan Weinberg, Bonnie K. Bealer. The world of caffeine: the science and culture of the world's most popular drug. — Psychology Press, 2001. — P. 92-93. — 394 p. — ISBN 978-0-415-92722-2
- ↑ Kaianders Sempler (2006 թ․ մարտի 15). «Gustav IIIs odödliga kaffeexperiment» (շվեդերեն). NyTeknik. Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ մարտի 23-ին. Վերցված է 2012 թ․ մարտի 20-ին.
- ↑ 4,0 4,1 4,2 Alan Crozier, Hiroshi Ashihara, Francisco Tomás-Barbéran Teas, Cocoa and Coffee: Plant Secondary Metabolites and Health. — John Wiley & Sons, 2011. — P. 21. — 264 p. — ISBN 978-1-4443-4706-7
- ↑ Von Sebastian Herrmann (2006 թ․ մարտի 11). «Die Wunderbohne» (գերմաներեն). Spiegel Online. Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ սեպտեմբերի 16-ին. Վերցված է 2012 թ․ մարտի 20-ին.