Սուրբ Ստեփանոս զանգակատուն
| Սուրբ Ստեփանոս զանգակատուն | |
|---|---|
 | |
| Հիմնական տվյալներ | |
| Տեսակ | կառույց և զանգակատուն |
| Երկիր |  Ուկրաինա |
| Տեղագրություն | Կամենեց-Պոդոլսկի[1] |
| Մասն է | Q122582022? |
| Ժառանգության կարգավիճակ | Architectural Heritage of National Importance of Ukraine? |
 | |
 | |
 Bell tower of Armenian Saint Nicholas church Վիքիպահեստում | |
Սուրբ Ստեփանոսի զանգակատուն (Հայկական զանգակատուն[2], Սուրբ Ստեփանոսի մատուռ), 15-16-րդ դարի զանգակատուն, որը գտնվում է Կամենեց-Պոդոլսկ քաղաքի հայկական թաղամասում։ Այն եղել է Սուրբ Նիկոլայ հայկական տաճարի մի մասը, որը մեր օրերում չի պահպանվել (15-րդ դար)։ Որոշ ժամանակ զանգակատանը եղել է կաթոլիկների, ուղղափառ և հայ եկեղեցու հետևորդների կողմից հարգված, «Հայ Աստվածամոր սրբապատկեր» լեգենդար սրբապատկերը։
Նախապատմություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ըստ տարբեր տվյալների հայերը Կամենեց-Պոդոլսկում բնակություն են հաստատել 11-13-րդ դարերում[3][4]։ 17-րդ դարում քաղաքում արդեն հաշվվել է 1200 հայ ընտանիք[3]։ Կամենեց-Պոդոլսկի բնակչության զգալի մասը կազմելով և զբաղեցնելով քաղաքի մեծ մասը՝ հայերը բնակություն են հաստատել հիմնականում քաղաքի հարավ-արևելյան մասում[4], մինչ օրս քաղաքում կա հայկական անունով տեղացիներից հայտնի թաղամաս։ Քաղաքի այդ մասում, բացի հայկական համայնքի վարչական և առևտրային շենքերից, տեղակայված էին քաղաքի գլխավոր հայկական տաճարները[5]։
Պատմություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Հիմնադրում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Սուրբ Ստեփանոսի զանգակատունը (15-16-րդ դարեր) հասել է մեր օրերին՝ միանգամից կցված Սուրբ Նիկոլայի հայկական եկեղեցու հետ։ Զանգակատունը իր անվանումը ստացել է ի հիշատակ Սուրբ Ստեփանոս եկեղեցու, որը գտնվում է Կամենեցում։ Զանգակատան կառուցման մասին, եկեղեցու հուշագրության մեջ ասվում էր․
|
Դատավորները հավաքվեցին և որոշեցին կառուցել մի քարե զանգակատուն այս տաճարի համար։ Եվ ամբողջ ժողովուրդը հավաքվեց միասին՝ մեծ ու փոքր, և սկսեցին կառուցել՝ հույս ունենալով, որ Աստված կօգնի, ով փողով օգնեց, ով ինքնուրույն, ով ձիեր տալով, ովքեր եզ տալով, ովքեր սեփական ուժով են կատարեցին... | 
|
Այնուհետև այնտեղ ասվեց, որ Խաչատուր եպիսկոպոսը նվիրեց «մի մեծ ու հրաշալի զանգ…», մեկ այլ զանգ էլ նվիրեց զանգակատան շինարարությունը շարունակած Գրիգորի։ Զանգակատան կառուցման ճշգրիտ ժամանակը հայտնի չէ։ Շինարարությունը պետք է ավարտվեր մինչև 1565 թվականը, քանի որ հարուստ կամենեցկու հայ Զատիկի որդի Գրիգորը՝ կառուցողը մահացել է 1565 թվականին[4]։
Հետագա ճակատագիրը[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Թուրքական տիրապետության շրջանում եկեղեցու հետ մեկտեղ վնասվել է նաև զանգակատունը, որի զանգերը գողացվել են։ Թուրքերի հեռանալուց հետո քաղաք վերադարձվել է Հայկական Աստվածամոր սրբապատկերը։ Հայկական եկեղեցիներ Սուրբ Նիկոլայը և Հայտնությունը ավերված վիճակում էին, ուստի 1700 թվականի մայիսի 22-ին սրբապատկերը տեղադրվեց Սուրբ Ստեփանոսի մատուռում, և կառուցեցին Սուրբ իկոլայ եկեղեցու զանգակատունը[4]։
XIX դարում զանգակատունը ունեցել է երկու զանգ՝ 1701 և ավելի փոքր 1722։ Առաջին և երկրորդ համաշխարհային պատերազմների ժամանակ զանգակատունը ուժեղ վնասվել էր[2]։ 1958 թվականին, Ուկրաինական ԽՍՀ հնությունների պահպանության կոմիտեի կողմից, զանգակատունը վերականգնվել և հայտարարվել է պետության պաշտպանության ներքո գտնվող հուշարձան[4]։
1978 թվականին այն ուսումնասիրել են Կիևի մասնագետները։ Հետազոտողներին հաջողվել է բացահայտել Սանահինի (Հայաստան) հայկական եկեղեցական համալիրի Ամենափրկիչ եկեղեցու (957-962) տարրերի նման ճարտարապետական տարրեր։ Զանգակատան առաջին հարկի ուսումնասիրությունների արդյունքում Արևելյան և հյուսիսային պատերի և մասամբ արևմտյան պատերի վրա հայտնաբերվել են գեղանկարի մնացորդներ, որոնք կատարվել են օքրիստոն և կարմիր գույներով։ Բնույթով և ոճային հնարքներով հայտնաբերված նկարչությունը վերաբերում է 18-րդ դարից ոչ ուշ ժամանակաշրջանին։ Որմնանկարի վերականգնման աշխատանքներն իրականացվել են Կիևի վերականգնողական արվեստանոցից վերականգնող նկարիչների բրիգադի կողմից։ 1983 թվականին, նախատեսվում ավարտը վերականգնման նկարչության։ Զանգակատան շենքում նախատեսվում էր տեղադրել «Հայ-ուկրաինական կապեր ցուցադրությունը»։ Մասնագետների կարծիքով, զանգակատունը հանդիսանում է քաղաքի հայկական ամենահետաքրքիր հուշարձաններից մեկը, որտեղ հաջողությամբ միանում են տարբեր ճարտարապետական հնարքները՝ գեղարվեստական մարմնավորման բարձր մակարդակով[2]։
Ժամանակակից վիճակ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
2005 թվականին, որի վրա գտնվում էին Սբ. Նիկոլայ և Ստեփանոս զանգակատան ավերակները,հանձնվեցին Կամենեց-Պոդոլսկի քաղաքի հայ համայնքին, իսկ քաղաքային ղեկավար Ալեքսանդր Մազուրչակը, Ուկրաինայում Հայաստանի դեսպան Արմեն Խաչատրյանի ներկայությամբ, խոստացավ վերականգնել հայկական տաճարը[6]։ 2014 թվականին Կիևի պատրիարքարանի Ուկրաինական ուղղափառ եկեղեցին վերականգնումից հետո պաշտոնապես Ուկրաինայի հայերին է հանձնել Սուրբ Նիկոլայ և Սուրբ Ստեփանոս զանգակատունը[7]։
Ճարտարապետություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Սուրբ Ստեփանոսի զանգակատունը կանգնած է Նիկոլայ եկեղեցուց առանձին[8]։ Եկեղեցու կարիքների հետ մեկտեղ զանգակատունը նախատեսված էր կարևոր տեղ զբաղեցնել քաղաքի պաշտպանական համակարգում, այն կառուցվել էր որպես իսկական մարտական աշտարակ։ Այն իրենից ներկայացնում է հինգհարկանի քարե շենք՝ սրածայր բրգանման տանիքով, որի չորս անկյուններում գտնվում են մի տեսակի փոքր աշտարակներ։ Յուրաքանչյուր աշտարակում գտնվում են երկու մարտիկներ[9]։
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ Wiki Loves Monuments monuments database — 2023.
- ↑ 2,0 2,1 2,2 А. Дроздовська (20.07.83). «Армянская колокольня». Советское Подолье. Արխիվացված է օրիգինալից 2013 թ․ հունվարի 24-ին. Վերցված է 2012 թ․ նոյեմբերի 28-ին.
- ↑ 3,0 3,1 С. Шкурко (1968). «Армянские архитектурные памятники в городе Каменец-Подольске» (PDF). Историко-филологический журнал № 2 . pp. 233-243. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2013 թ․ հունվարի 24-ին. Վերցված է 2012 թ․ նոյեմբերի 28-ին.
- ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 4,4 В. Р. Григорян (1980). ««История армянских колоний Украины и Польши» (армяне в Подолии)». Ер.: Издательство АН Арм. ССР, стр. 77-92. Արխիվացված է օրիգինալից 2013 թ․ հունվարի 24-ին. Վերցված է 2012 թ․ նոյեմբերի 28-ին.
- ↑ Исторические связи и дружба украинского и армянского народов. — Ереван: Изд-во АН Армянской ССР, 1971. — Т. 3. — С. 292-293.
- ↑ Надежда Стешенко-Григорьева, (2005 թ․ հուլիսի 4). «В Каменец-Подольском будет восстановлена армянская церковь». Подробности-ТВ. Արխիվացված է օրիգինալից 2013 թ․ հունվարի 24-ին. Վերցված է =2012-11-28-ին.
{{cite web}}: CS1 սպաս․ հավելյալ կետադրություն (link)копия Արխիվացված 2014-01-08 Wayback Machine - ↑ «Київський Патріархат передав вірменам України їхню історичну духовну спадщину». Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ հոկտեմբերի 27-ին. Վերցված է 2019 թ․ մարտի 3-ին.
- ↑ Сецинский, Евфимий Иосифович, «Исторические сведения о приходах и церквах Подольской епархии. Т. I. Каменецкий уезд» Արխիվացված 2013-11-10 Wayback Machine (Каменец-Подольск, 1895); стр. 78-89 Արխիվացված 2014-08-14 Wayback Machine
- ↑ В. Р. Григорян (1980). ««История армянских колоний Украины и Польши» (армяне в Подолии)». Ер.: Издательство АН Арм. ССР, стр. 77-92. Արխիվացված է օրիգինալից 2013 թ․ հունվարի 24-ին. Վերցված է =2012-11-28-ին.
{{cite web}}: CS1 սպաս․ հավելյալ կետադրություն (link)