Սոմալիի շիլինգ
 | |
| Տեսակ | տարադրամ |
|---|---|
| ISO 4217 կոդ | SOS |
| Երկիր |  Սոմալի |
| Ներդրման ամսաթիվը | դեկտեմբերի 11, 1974 |
| Պաշտ օգտագործողներ | Սոմալի |
| Նշան | Sh.So. |
| Կենտրոնական բանկ | Central Bank of Somalia? |
| Փոխարինել է | արևելաաֆրիկյան շիլինգ |
Սոմալիի շիլինգ՝ (նշան։ Sh.So.; սոմալի՝ shilin; արաբ․՝ شلن; իտալ.՝ scellino; ISO 4217: SOS) Սոմալիի պաշտոնական արժույթնը։ Այն ստորաբաժանվում է 100 սենտի (սոմալի, նաև՝ սենթ), ցենտ (անգլերեն) կամ ցենտեզիմի (իտալ.)։
Ընդհանուր ակնարկ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Վաղ պատմություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Շիլլինգը Սոմալիի որոշ մասերի արժույթն է 1921 թվականից, երբ արևելաաֆրիկյան շիլլինգը ներկայացվեց բրիտանական Սոմալիլենդի նախկին պրոտեկտորատին։ 1960 թվականին բրիտանական Սոմալիլենդի և իտալական Սոմալիլենդի նախկին տարածքների անկախացումից և միավորումից հետո նրանց համապատասխան արժույթները՝ արևելաաֆրիկյան շիլլինգը և սոմալոն (որոնք արժեքով հավասար էին) 1962 թվականին փոխարինվեցին սոմալիական շիլինգով։ Դրա անվանումների համար օգտագործված անուններն էին ցենտ (եզակի՝ centesimo, հոգնակի՝ centesimi) և սենթ (հոգնակի՝ سنتيمات) և շիլինգ (եզակի՝ scellino, հոգնակի՝ scellini)։
Թղթադրամներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
1962 թվականի հոկտեմբերի 15-ին «Banca Nazionale Somala»-ն (Սոմալիի Ազգային բանկը) թողարկեց 5, 10, 20 և 100 սկելին/շիլինգ թղթադրամներ[1]։ 1975 թվականին «Bankiga Qaranka Soomaaliyeed»-ը (Սոմալիի ազգային բանկ) ներկայացրեց թղթադրամներ 5, 10, 20 և 100 շիլին/շիլլինգով։ Դրանց հաջորդեցին 1978 թվականին նույն անվանական արժեքներով թղթադրամները, որոնք թողարկվեցին Bankiga «Dhexe Ee Soomaaliya»-ի (Սոմալիի Կենտրոնական բանկ) կողմից։ 1983 թվականին ներմուծվել է 50 շիլին/շիլինգ թղթադրամ, որին հաջորդել են 1989 թվականին՝ 500 շիլին/շիլինգ, իսկ 1990 թվականին՝ 1000 շիլին/շիլինգ։ 1990 թվականին փորձ արվեց արժույթը բարեփոխել 100-ից 1-ով, վերանվանման համար պատրաստված նոր 20 և 50 նոր թղթադրամներով[2]։
| Սոմալիի շիլլինգի թղթադրամներ (1983-1996 թվականներ) | ||||
|---|---|---|---|---|
| Պատկեր | Արժեք | Դիմերեսը | Հակադարձ երես | |
| [1] | 5 սոմալիական շիլլինգ/Shilin Soomaali | Ջրային գոմեշներ | Բանանի պլանտացիա | |
| [2] | 10 սոմալիական շիլլինգ/Shilin Soomaali | Աբդուլ Ազիզ մզկիթ, Մոգադիշո | Նավի շենք | |
| [3] | 20 սոմալիական շիլլինգ/Shilin Soomaali | «Bankiga Dhexe ee Soomaaliya» (Սոմալիի Կենտրոնական բանկ) շենք, Մոգադիշու | Անասուններ | |
| [4] | 50 սոմալիական շիլլինգ/Shilin Soomaali | «Xamar Weyne»-ի ավերակներ, Հին Մոգադիշո | Ջրող կենդանիներ | |
| [5] | 100 սոմալիական շիլլինգ/Shilin Soomaali | Մի կին երեխայի հետ, որը թափահարում է հրացանը, բահը և փոցխը. «Muuqaalka Dhagaxtuur» (քար նետող) հուշարձան, Մոգադիշո | Գյուղմթերքի վերամշակման գործարան | |
| [6] | 500 սոմալիական շիլլինգ/Shilin Soomaali | Ձկնորսներ | «Masaagidka Isbaheysiga» («Համերաշխություն» կամ «Սաուդյան» մզկիթ), Մոգադիշո | |
| [7] | 1000 սոմալիական շիլլինգ/Shilin Soomaali | Զամբյուղ հյուսողներ | Մոգադիշոյի նավահանգիստ և ծովափ | |
| Սոմալիի շիլլինգի թղթադրամներ (1991 թվական արժութային բարեփոխումների թողարկում) | ||||
|---|---|---|---|---|
| Պատկեր | Արժեք | Դիմերեսը | Հակադարձ երես | |
| [8] | 20 նոր սոմալիական շիլլինգ/N-Shilin Soomaali | Առևտրական և ուղտ | Բամբակի բերքահավաք | |
| [9] | 50 նոր սոմալիական շիլլինգ/N-Shilin Soomaali | ջուլհակ | Երեխաներով մարդ էշի վրա | |
| Սոմալիի շիլլինգի թղթադրամներ (2018 թողարկում) | ||||
|---|---|---|---|---|
| Պատկեր | Պատկեր | Պատկեր | Հակադարձ երես | |
| 5000 սոմալիական շիլլինգ/Shilin Soomaali | «Xamar Weyne»-ի ավերակներ, Հին Մոգադիշո | Ջրող կենդանիներ | ||
| 10,000 սոմալիական շիլլինգ/Shilin Soomaali | Աբդուլ Ազիզ մզկիթ, Մոգադիշո | Նավի շենք | ||
| Սոմալիի շիլլինգի թղթադրամներ (2013 թողարկում, տպագրված Սուդանում) | ||||
|---|---|---|---|---|
| Պատկեր | Պատկեր | Պատկեր | Հակադարձ երես | |
| 10,000 սոմալիական շիլլինգ/Shilin Soomaali | Անհայտ դիզայն | Երեք ձուկ, զինանշան | ||
| 20,000 սոմալիական շիլլինգ/Shilin Soomaali | Անհայտ դիզայն | Ծառեր, Սոմալիի Կենտրոնական բանկի կենտրոնակայան Մոգադիշոյում, զինանշան | ||
| 50,000 սոմալիական շիլլինգ/Shilin Soomaali | Իսլամական համերաշխության մզկիթ, Մոգադիշո | Աբդուլ Ազիզ մզկիթի մինարեթ Մոգադիշոյում, զինանշան | ||
Մետաղադրամներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Սկզբում շրջանառության մեջ դրված մետաղադրամներն էին արևելաաֆրիկյան շիլլինգի և սոմալոյի արժույթները։ 1967 թվականին Սոմալիի Հանրապետության անունով թողարկվել են մետաղադրամներ՝ 5, 10 և 50 ցենտ/ցենտեզիմի և 1 շիլինգ/սկելինո անվանական արժեքներով։ 1976 թվականին, երբ ներմուծվեցին անվանական արժեքների սոմալիական անվանումները, Սոմալիի Դեմոկրատական Հանրապետության անունով մետաղադրամներ թողարկվեցին 5, 10 և 50 սենտի և 1 շիլլինգով։
Ժամանակակից պատմություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Նախաքաղաքացիական պատերազմ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Շիլլինգը կապված էր ստերլինգի հետ՝ 20 շիլլինգ մեկ ֆունտ ստերլինգի փոխարժեքով, ինչը սոմալիի շիլլինգը համարժեք էր դարձնում բրիտանական շիլլինգին։ 1967 թվականին այն փոխեց իր կապը ԱՄՆ դոլարի հետ՝ 1967 թվականի նոյեմբերի 18-ին, երբ ստերլինգը արժեզրկվեց՝ տալով ենթադրյալ փոխարժեք 1 դոլար = 7,14286 շիլլինգ։ 1971 թվականի օգոստոսի 28-ին, Բրետտոն Վուդսի համակարգի փլուզմամբ, շիլլինգը գնահատվել է 0,124414 գրամ ոսկի։ 1971 թվականի դեկտեմբերի 23-ին այն փոխկապակցված էր ԱՄՆ դոլարով, այս անգամ 1 դոլար = 6,57895 շիլլինգ փոխարժեքով։ 1972 թվականի հունվարի 8-ին շիլլինգն արժեզրկվել է 5%-ով՝ մինչև 1 դոլար = 6,92522 շիլլինգ։ 1973 թվականի փետրվարի 24-ին դոլարի հետ կապը դարձավ 6,23272 շիլլինգ[3]։
Երկակի փոխարժեքի համակարգը ստեղծվել է 1981 թվականի հունիսի 30-ին, պաշտոնական փոխարժեքով 6,295 շիլլինգ ԱՄՆ դոլարի դիմաց և երկրորդ փոխարժեքը 12,4654-ից մինչև 12,7146 շիլլինգ մեկ դոլարի դիմաց։
Սոմալիի արժույթը ենթարկվել է մի քանի արժեզրկման՝
- 1982 թվականի հուլիսի 1. SDR-ով կախված է ԱՄՆ դոլարին = 16,50 շիլլինգ (±7,5 գոտի 1983 թվականի հուլիսի 1-ին)
- 1984 թվականի սեպտեմբերի 15։ կախված է ԱՄՆ դոլարից Դոլլարից = 26 շիլլինգ (պաշտոնական դրույքաչափ)
- 1985 թվականի հունվարի 1։ կախված է ԱՄՆ դոլարից = 36 շիլլինգ (պաշտոնական փոխարժեք)։
- 1985 թվականի հունիսի 30. կախված է ԱՄՆ դոլարից = 40,6083 վhillings (official rate)
- 1985 թվականի նոյեմբերի 2. կախված է ԱՄՆ դոլարից = 42,50 շիլլինգ (պաշտոնական դրույքաչափ)
- Սոմալիի շիլլինգն արժեզրկվել է 54,50 SOS/USD-ից մինչև 90,50 SOS/USD 1986թ.-ի ընթացքում։ Եղել են բազմաթիվ փոխարժեքներ:s.
- 1987 թվականի հոկտեմբերի կախված է ԱՄՆ դոլարից 12 = 100 շիլլինգ (պաշտոնական դրույքաչափ)
Չկարգավորում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
1990-ական թվականների սկզբին սկսված քաղաքացիական պատերազմին ուղեկցող կենտրոնական իշխանության անկումից հետո սոմալիական շիլլինգի արժեքը ընկավ։ Սոմալիի Կենտրոնական բանկը՝ երկրի դրամավարկային իշխանությունը, նույնպես դադարեցրեց գործունեությունը։ Հետագայում ի հայտ եկան տեղական արժույթի մրցակից արտադրողները, ներառյալ ինքնավար տարածաշրջանային միավորները, ինչպիսիք են Պունտլենդի տարածքը[4]։ Այս արժույթները ներառում էին «Na» շիլլինգը, որը չկարողացավ լայն ընդունելություն ձեռք բերել, և «Balwyn» I և II՝ մինչ 1991 թվականի թղթադրամների կեղծումները։ Արժեթղթերի համար մրցակցությունը իջեցրեց արժեքը մինչև $0,04 մեկ «ShSo» (1000) թղթադրամի համար, որը գրեթե համընկում էր ապրանքի արժեքին։ Սպառողները նաև հրաժարվեցին ընդունել 1991 թվականի անվանական արժեքներից ավելի մեծ թղթադրամներ, ինչը օգնեց դադարեցնել արժեզրկման հետագա աճը։ Մինչև 1991 թվականը թողարկված թղթադրամները և դրան հաջորդած կեղծվածները համարվում էին որպես նույն արժույթի։ Կանխիկ գնումներ կատարելու համար պահանջվում էին մեծ փաթեթներ[5], և Միացյալ Նահանգների դոլարը հաճախ օգտագործվում էր ավելի մեծ գործարքների համար[5]։
Կանոնակարգում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
2000-ական թվականների վերջին Սոմալիի նորաստեղծ Անցումային դաշնային կառավարությունը վերակենդանացրեց Սոմալիի չգործող Կենտրոնական բանկը։ Դրամավարկային իշխանությունը ստանձնել է դրամավարկային քաղաքականության և՛ ձևակերպման, և՛ իրականացման խնդիրը[6]։ Սոմալիի շիլլինգի նկատմամբ անվստահության պատճառով ԱՄՆ դոլարը լայնորեն ընդունվեց որպես փոխանակման միջոց սոմալական շիլլինգի հետ մեկտեղ։ Չնայած դոլարիզացիային, սոմալիական շիլլինգի մեծ թողարկումն ավելի ու ավելի խթանեց գների աճը, հատկապես ցածրարժեք գործարքների համար։ Սոմալիի նոր Կենտրոնական բանկը ակնկալում է, որ այս գնաճային միջավայրը կավարտվի, երբ Կենտրոնական բանկը լիովին վերահսկի դրամավարկային քաղաքականությունը և կփոխարինի մասնավոր հատվածի կողմից ներդրված ընթացիկ շրջանառվող արժույթը[6]։
Տեղական անվտանգության զգալի բարելավմամբ՝ սոմալիացի արտագաղթածները սկսեցին վերադառնալ երկիր՝ ներդրումային հնարավորությունների համար։ Օտարերկրյա համեստ ներդրումների հետ մեկտեղ միջոցների ներհոսքը օգնեց սոմալիական շիլլինգի արժեքի զգալի աճին։ 2014 թվականի մարտին արժույթը նախորդ 12 ամիսների ընթացքում ԱՄՆ դոլարի նկատմամբ արժևորվել է գրեթե 60%-ով։ Սոմալիի շիլլինգն ամենաուժեղն էր 175 համաշխարհային արժույթների մեջ, որոնք վաճառվում էին «Bloomberg»-ի կողմից՝ նույն ժամանակահատվածում աճելով գրեթե 50 տոկոսային կետով ավելի, քան հաջորդ ամենաուժեղ համաշխարհային արժույթը[7]։
Միացյալ Նահանգների դոլարը շարունակում է մնալ Սոմալիում օգտագործվող հիմնական արժույթը, որն առավել արդյունավետ է էլեկտրոնային վճարումների մեջ՝ օգտագործելով SMS-ներ, ինչպիսին է «EVC Plus»-ը։
Պատմական փոխարժեքներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ազատ շուկայական գներ Սոմալիում.
- 2000 SOS/USD 1991 թվականի հունիսին
- 5000 SOS/USD 1993 թվականի հունիսին
- 13,400 SOS/USD 2006 թվականի մարտին
- 14,406 SOS/USD 2006 թվականի օգոստոսին[8]
- 15000 SOS/USD 2007 թվականի փետրվարին
- 25000 SOS/USD 2008 թվականի մարտին[9]
- 35000 SOS/USD 2008 թվականի հուլիսին[10]
- 28250 SOS/USD 2009 թվականի մարտին[11]
- 33,300 SOS/USD 2010 թվականի փետրվարին[12]
- 27000 SOS/USD 2011 թվականի հոկտեմբերին[12]
- 19,000 SOS/USD 2012 թվականի դեկտեմբերին[13]
- 15,000 SOS/USD 2013 թվականի մայիսին[14]
- 20000 SOS/USD 2014 թվականի մարտին[7]
- 22000 SOS/USD 2014 թվականի դեկտեմբերին[15]
- 23,000 SOS/USD 2015 թվականի ապրիլին[16]
| SOS ներկա փոխարժեքները | |
|---|---|
| Google Finance կայքից՝: | AMD CAD CHF EUR GBP JPY RUB USD ZAR |
| XE.com կայքից՝ | AMD CAD CHF EUR GBP JPY RUB USD ZAR |
| OANDA.com կայքից՝ | AMD CAD CHF EUR GBP JPY RUB USD ZAR |
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ Linzmayer, Owen (2012). «Somalia». The Banknote Book. San Francisco, CA: www.BanknoteNews.com.
- ↑ «CURRENCY». somalbanca.org. Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ դեկտեմբերի 27-ին. Վերցված է 2018 թ․ ապրիլի 15-ին.
- ↑ «Արխիվացված պատճենը». Արխիվացված օրիգինալից 2005 թ․ սեպտեմբերի 10. Վերցված է 2024 թ․ մայիսի 24-ին.
{{cite web}}: CS1 սպաս․ bot: original URL status unknown (link) - ↑ «Somalia: Puntland faces worst Currency and Inflation crisis in its history». Garowe Online (անգլերեն). 2020 թ․ հունիսի 30. Վերցված է 2021 թ․ հունվարի 14-ին.
- ↑ 5,0 5,1 Benjamin Powell; Ryan Ford; Alex Nowrasteh (2006 թ․ նոյեմբերի 30). «Somalia After State Collapse: Chaos or Improvement?» (PDF).
- ↑ 6,0 6,1 «Central Bank of Somalia - Monetary policy». somalbanca.org. Արխիվացված է օրիգինալից 2009 թ․ հունվարի 25-ին. Վերցված է 2018 թ․ ապրիլի 15-ին.
- ↑ 7,0 7,1 Derby, Ron (2014 թ․ մարտի 26). «The curious tale of the world-beating Somali shilling». Financial Times. Վերցված է 2014 թ․ մարտի 27-ին.
- ↑ «The United Nations Operational Rates of Exchange». Արխիվացված է օրիգինալից 2001 թ․ հունվարի 22-ին.
- ↑ Reuters Reuters Africa 2008/03/19 Accessed 2008/04/09
- ↑ http://www.hiiraan.com/print2_op/2008/july/the_new_tsunami_in_somalia_inflation.aspx The new tsunami In Somalia (inflation) 2008/07/28
- ↑ http://www.reliefweb.int/rw/rwb.nsf/db900sid/EGUA-7R5P9X/$File/full_report.pdf (չաշխատող հղում)
- ↑ 12,0 12,1 «Exchange Rates». Արխիվացված է օրիգինալից 2010 թ․ մարտի 8-ին. Վերցված է 2010 թ․ ապրիլի 26-ին.
- ↑ «CBS Annual Report, 2012» (PDF). Central Bank of Somalia. Վերցված է 2013 թ․ հուլիսի 27-ին.
- ↑ «Exchange Rates». Central Bank of Somalia. Արխիվացված է օրիգինալից 2013 թ․ հուլիսի 28-ին. Վերցված է 2013 թ․ հուլիսի 27-ին.
- ↑ «Somali Shilling». Bloomberg. Վերցված է 2014 թ․ դեկտեմբերի 18-ին.
- ↑ «Board of Directors». Central Bank of Somalia. Արխիվացված է օրիգինալից 2015 թ․ մայիսի 18-ին. Վերցված է 2015 թ․ ապրիլի 30-ին.
Աղբյուրներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- CIA World Factbook - Somalia
- Peter Symes (2005 թ․ դեկտեմբեր). «The Banknotes of Somalia – Part 4». Վերցված է 2006 թ․ նոյեմբերի 3-ին.