Սիստանի ժողովուրդ
| Ընդհանուր քանակ |
|---|
| Բնակեցում |
| Լեզու(ներ) |
| Հավատք(ներ) |
Սիստանի ժողովուրդը (պատմականորեն կոչվում է նաև « Սեկզայ »)[1]։ Նրանք իրանական ծագում ունեցող էթնիկ խումբ են, որոնք հիմնականում բնակվում են Սիստան կոչվող տարածաշրջանում՝ Իրանի հարավ-արևելքում և պատմականորեն Աֆղանստանի հարավ-արևմուտքում[2]։ Նրանց լեզուն պարսկերենն է և Սիստանի բարբառը[3]։
Ռասայական առումով Ռաուլինսոնը սիստանցիներին, Հերատի Ջամշիդիների հետ միասին, համարում է արիական ցեղի մաքուր օրինակ.[4][5]
Նախկինում Սիստանի բնակիչները խոսում էին միջին իրանական բարբառներով, ինչպիսիք են պարթևական փահլավին, միջին պարսկերենը ( Սասանյան փահլավի ), իսկ այժմ նրանք խոսում են պարսկերենի մի բարբառով, որը հայտնի է Սիստանի անունով։ Սիստանցիները սկյութական ցեղերից փրկվածներն են[6]:Սկյութները արիացիների վերջին խումբն էին, որը մահացավ 128 թվականին։ Նրանք մտան Իրան[6][7]։ Նրանք ապրում են Սիստան և Բելուջիստան նահանգի կենտրոնական և հյուսիսային մասերում։ Վերջին տասնամյակների ընթացքում նրանք գաղթել են Իրանի տարբեր շրջաններ, ինչպիսիք են Թեհրանը և Գոլեստանը, տարբեր քաղաքական և կլիմայական պատճառներով[8]։
Ստուգաբանություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Սիստանիներն իրենց անունը վերցրել են Սեկաստանից («Սակայի երկիր»)։ Սաքաները սկյութների ցեղ էին, որը գաղթել էր Իրանական բարձրավանդակ։ Տարածաշրջանի հին հին պարսկական անվանումը, մինչ Սակայի տիրապետությունը, եղել է Զարանկա կամ Դրաանգիանա («ջրի երկիր»)։
սոցիալական և ժողովրդագրական բնութագրերը[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Սիստանցիների մեծ մասը հետևում է շիա կրոնին։ Չհաստատված տեղեկությունների համաձայն՝ վերջին տասնամյակների ընթացքում Սիստանիի Թեհրան և Գոլեստան գաղթի արդյունքում Բելուջիստան և Սիստան նահանգներում Սիստանիի բաժինը կարող է հասնել համապատասխանաբար 40 և 50%-ի[9]։
Գենետիկական ուսումնասիրությունները ցույց են տալիս, որ սիստանցիները ընդհանուր գենոֆոնդ ունեն Յազդ և Ֆարս նահանգների պարսիկների հետ[10]։
Ռեսուրսներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ Barthold, Vasilii Vladimirovich (2014 թ․ հուլիսի 14). An Historical Geography of Iran (անգլերեն). Princeton University Press. էջ 69. ISBN 978-1-4008-5322-9.
- ↑ India, Survey of (1893). General Report (անգլերեն). In these days the Sakas of Mushki, and the Sakazai, the chief section of the fast diminishing Sajadi clan, all claim to be Brahuis.
{{cite book}}: CS1 սպաս․ location missing publisher (link) - ↑ بهاری، محمدرضا.
- ↑ بارتلد، ویلهلم (۱۳۷۷). جغرافیایی تاریخی ایران. ترجمهٔ همایون صنعتی زاده. تهران: بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار. ص. ص۸۲.
- ↑ مشکور، محمدجواد (۱۳۷۱). جغرافیای جهان باستان. تهران: دنیای کتاب. ص. ص۶۵۱.
- ↑ 6,0 6,1 مشکور، محمدجواد، جغرافیای تاریخی ایران باستان، ص۶۴۹.
- ↑ عنایت الله، رضا، ایران و ترکان در روزگار ساسانیان، ص ۶۳.
- ↑ Behari, Mohammadreza. Practical Linguistics, Studying the Dialect of the People of Sistan. Zahedan, Publisher: Author, 1378, p. 12.
- ↑ لانا مدژیدونا راوندی فدایی. در مورد وضعیت اقلیت های ملی و مذهبی (RU) // ایران: تاریخ و مدرنیته: مجموعه / ویرایش. L.M. کولاگینا، ن.ام. مامدووا Comp. I.E. فدورووا، L.M. راوندی فدایی.. - مسکو: IV RAS; مرکز موقعیت راهبردی، 1393. - ص 271-274 . بایگانی‌شده از نسخه اصلی در ۱۴ مارس ۲۰۲۳.
- ↑ مهدی امینی خواه، میر سعید یکانی نژاد، محمدحسین نیکنام، فریده خسروی، مهرناز نارویی نژاد، بیتا انصاری پور، بتول مرادی، بهروز نیک بین، علی اکبر امیرزرگا. توزیع ژن های HLA کلاس I و کلاس II سیستانی ها در ایران (ENG) // مجله ایمونولوژی ایران: مجله. - 2018. - ژوئن ( جلد 15 ، شماره 2 ). - ص 97-111 . بایگانی‌شده از نسخه اصلی در ۲۶ نوامبر ۲۰۲۰.