Սիպսիկ

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Սիպսիկ
Տեսակտիկնիկ և գրական հերոս
ՀեղինակԷնո Ռաուդ և Edgar Valter?
Ներկայացված էSipsik?
Սեռարական

«Սիպսիկ», կենդանություն առած շորե տիկնիկ, էստոնական գրականության հերոս՝ հորինված Էնո Ռաուդի կողմից։ 1960-ական թվականներին Ռաուդի՝ նախադպրոցականների համար գրած պատմվածքների շարքը մեծ ճանաչում է բերել հեղինակին, իսկ Սիպսիկը ժամանակի ընթացքում դարձել է էստոնական մանկական գրականության խորհրդանիշներից մեկը[1]։

Էնո Ռաուդի «Սիպսիկ» (էստ․՝ Sipsik) գիրքը հրատարակվել է 1962 թվականին Էդգար Վալտերի նկարազարդումներով։ 1970 թվականին լույս է տեսնում ևս մեկ ժողովածու՝ «Անուն ու Սիպսիկը» (էստ․՝ Anu ja Sipsik) վերնագրով։ Սիպսիկի մասին պատմվածքները թարգմանվել են եվրոպական ու ԱՊՀ բազմաթիվ լեզուներով։

Ծագում և արտաքին տեսք[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Որոշելով քրոջը՝ Անուին, ծննդյան օրվա առթիվ տիկնիկ նվիրել, դպրոցական Մարտն ինքն է կարում այն։ Տատիկը նրան տալիս է լաթեր, բամբակ, թել ու ասեղ։ Մարտը կարում է տիկնիկի մարմինը, գլուխը, ձեռքերն ու ոտքերը, սակայն դրանք իրար միացնելուց հետո ստացված արդյունքը հիասթափեցնում է տղային։ Տիկնիկը բնավ այնպիսին չէր, ինչպիսին ինքն էր երազում պատրաստել։ Մարտն ասում է, որ ոչ թե տիկնիկ է ստացվել, այլ «ինչ-որ սիպսիկ».

Եթե Մարտին այդ պահին հարցնեին, թե ինչ է «սիպսիկը», նա չէր կարողանա պատասխանել։ Պարզապես այդ բառն ինքնիրեն հայտնվեց լեզվի ծայրին, երբ նա ուզեց գնահատել իր անհաջող աշխատանքի արդյունքը. չէ՞ որ տիկնիկը, ինչպես իրեն էր թվում, շատ տգեղ էր ստացվել։

Անսպասելիորեն Սիպսիկն սկսում է խոսել։ Հետագայում նա խոսում է միայն Մարտի ու Անուի հետ, մյուսները նրան չեն լսում։

Սիպսիկի ամենահայտնի կերպարը Էդգար Վալտերի նկարածն է. նա սևահեր է, հագուստը սպիտակ ու կապույտ լայն շերտերով է։ Խորհրդային տարիներին հրատարակված գրքերը նկարազարդել է Գերման Օգորոդնիկովը. դրանցում Սիպսիկը շիկահեր է, նրա շալվարը կապույտ շերտերով է, իսկ վերնաշապիկը՝ սպիտակ, կարմիր պուտերով։ Սիպսիկի մասին գրքերից լույս են տեսել նաև Ռոման Կաշինի նկարազարդումներով։

Սիպսիկի մասին պատմվածքները[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Սիպսիկի մասին պատմվածքները 15-ն են[2][3][4]։

  • Մարտը, Անուն ու Սիպսիկը (էստ․՝ Mart, Anu ja Sipsik, 1962)

Անուի վեցերորդ տարեդարձից մի քանի օր առաջ Մարտը նրա համար պատրաստում է նվեր՝ շորե տիկնիկ, որին անվանում է Սիպսիկ։ Սիպսիկը կենդանություն է առնում ու սկսում խոսել։

  • Անուի ծննդյան օրը (էստ․՝ Anu sünnipäev, 1969)

Լրանում է Անուի վեցերորդ տարին։ Նրա նվերների շարքում է Սիպսիկը։ Չնայած վերջինիս տգեղությանը՝ այն ամենաշատն է դուր գալիս Անուին։

  • Անուի հեռուստացույցը (էստ․՝ Anu televiisor, 1962)

Անուենց տանը հեռաուստացույց չկա։ Աղջիկը տուփից հեռուստացույց է պատրաստում՝ նրա վրա նկարելով նկար։ Սիպսիկը ուզեց ելույթ ունենալ հեռուստատեսությամբ։ Նա կանգնում է տուփի վրա ու երգում։

  • Սիպսիկն ու երաշտահավերը (էստ․՝ Sipsik vaatab tihaseid, 1970)
  • Անուն տանը մենակ է մնում (էստ․՝ Anu üksi kodus, 1969)
  • Սիպսիկի գաղտնիքը (էստ․՝ Sipsiku saladus, 1962)

Անուն առանց թույլտվության ուտում է բլիթները, հետո Չինաստանի նկարներով հոր գիրքը Սիպսիկին ցույց տալիս յուղոտ մատների հետքը թողնում է գրքի վրա։ Երբ հայրն իմանում է՝ ով է արել, Անուին թվում է, թե Սիպսիկն է մատնել իրեն։ Այնինչ հայրը կռահել էր նրա մատների հետքերից։

  • Սիպսիկն ու ձնհալի ջուրը (էստ․՝ Sipsik ja kevadised veed, 1969)

Գարնանը Անուն Սիպսիկի հետ գնում է զբոսնելու։ Տանիքի տակ նստած Սիպսիկի վրա կաթում է հալչող սառցալուլայի ջուրը։ Թրջված Սիպսիկին չորացնում են տանը։

  • Ինչպես Սիպսիկը տաքսի նստեց (էստ․՝ Sipsiku taksosõit, 1962)

Անուն ու Մարտը ծնողների հետ տաքսով հյուր են գնում։ Վերադարձի ճանապարհին Անուն Սիպսիկին մոռանում է մեքենայում։ Վարորդը նկատում է մոռացված տիկնիկը ու հետ գնում՝ վերադարձնելու այն։

  • Սիպսիկը Լուսին է թռչում (էստ․՝ Sipsiku reis Kuule, 1962)

Տիեզերքի մասին հոր պատմությունները լսելով՝ Մարտն ու Անուն որոշում են հրթիռ տեսնել։ Սիպսիկը Լուսին թռչելու ցանկություն է հայտնում։ Նրան նստեցնում են տուփից պատրաստված հրթիռի մեջ ու Մարտը «թռցնում» է հրթիռը։ Սիպսիկն ընկնում է տանից ոչ հեռու ու հաջորդ օրը պատմում է իր ճանապարհորդության մասին։

  • Սիպսիկը մեկնում է նավարկության (էստ․՝ Sipsiku meresõit, 1970)

Ամառը ծովափին Սիպսիկը խնդրում է իրեն թողնեն լողալ փչովի նավակով։ Շուտով նա սկսում է հեռանալ ափից։ Անուն չի կարողանում հասնել նրան։ Սակայն հետո սկսում է լողալ ու հետ է բերում Սիպսիկին։ Այդպես Անուն սովորում է լողալ։

  • Սիպսիկը տանիքին (էստ․՝ Sipsik käib katusel, 1970)

Սիպսիկն ուզում է զբոսնել տանիքին։ Անուն նրան թույլ է տալիք, բայց միայն իր ձեռքից բռնած։ Սակայն Սիպսիկը սայթաքում է։ Մարտն ու այլ տղաները սփռոցը պահում են ու փրկում Սիպսիկին։

  • Սիպսիկը սունկ է հավաքում (էստ․՝ Sipsik seenel, 1969)
  • Սիպսիկը զբաղվում է սպորտով (էստ․՝ Sipsik teeb sporti, 1962)

Անուն գնում է ընկերուհու տուն, որի բակում ջրավազան կա։ Սիպսիկը ուզում է լողալ, բայց սկսում է խեղդվել։ Նրան փրկում են ու փռում չորանալու։ Սիպսիկը լվացքի պարանի վրա պտտվում է ինչպես պտտաձողի վրա։

  • Սիպսիկը կռվում է իշամեղուների դեմ (էստ․՝ Sipsik võitleb herilastega, 1970)

Անուն այգում սալոր է քաղում։ Հանկարծ նրա ու Սիպսիկի վրա հարձակվում են իշամեղուները։ Անուն փախչում է, բայց շուտով վերադառնում է փրկելու իշամեղուների հետ քաջաբար կռվող Սիպսիկին։

  • Անուն ու Սիպսիկը (էստ․՝ Anu ja Sipsik, 1970)

Անուն շուտով դպրոց է գնալու։ Նա արդեն մեծ տիկնիկներով խաղալու համար։ Այդ մասին նա ասում է Սիպսիկին, ինչին վերջինս պատասխանում է.

Դու երբեմն կհանես ինձ արկղից կամ տուփից։ Այդ ժամանակ կհիշես, թե ինչպես էիր խաղում ինձ հետ, ինչպես էինք բարձրանում տանիք, ինչպես ճանապարհորդեցինք փչովի նավակով, ինչպես կռվեցինք իշամեղուների հետ։ Դու կհիշես այն ժամանակները, երբ դեռ փոքրիկ աղջիկ էիր ու ուզում էիր խաղալ տիկնիկներով։

Թարգմանություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  • ռուսերեն

Սիպսիկի մասին գրքերը բազմիցս հրատարակվել են ռուսերեն։ Երկու թարգմանություններից բացի լույս է տեսել նաև Գենադի Մուրավինի փոխադրությունը, որում էստոնական Մարտա ու Անու անունները փոխարինվել են ռուսերեն Մաքսիմ ու Աննա անուններով, իսկ Անուի տարիքը պատմվածքի սկզբում 5-ի փոխարեն 4 տարեկան է։ Ամենաամբողջականը համարվում է Տատյանա Տեպպեի թարգմանությունը, որ լույս է տեսել 1982 թ.։

    • Эно Рауд. Коротыш / Перевод с эстонского Т. Кург. Рисунки Эдгара Вальтера. Таллин։ Ээсти раамат, 1969.
    • Эно Рауд. Сипсик / Перевод с эстонского Татьяны Теппе. Рисунки Эдгара Вальтера. Таллин։ Ээсти раамат, 1972; 1982.
    • Эно Рауд. Сипсик / Пересказал с эстонского Геннадий Муравин. Рисунки Германа Огородникова. Москва։ Детская литература, 1979; 1980.
    • Эно Рауд. Сипсик / Перевод с эстонского Татьяны Теппе // Каникулы в стране сказок. Выпуск второй. Санкт-Петербург։ Лениздат, 1992.
    • Эно Рауд. Сипсик / Перевод с эстонского Геннадия Муравина. Рисунки Романа Кашина. Таллинн։ Издательство «КПД», 2002; 2008. ISBN 9985899253, ISBN 9789985899250
  • անգլերեն.
    • Eno Raud. Raggie; translation from the Estonian by U. Põks; illustrated by E. Valter. Tallinn։ Eesti Raamat, 1969.
    • Eno Raud. Raggie; translation from the Estonian by U. Põks; illustrated by E. Valter. Tallinn։ Perioodika, 1992. ISBN/ISSN 5797903679
    • Eno Raud. The adventures of Sipsik; translated by Raissa Bobrova; drawings by Natalia Bisti. Moscow։ Raduga, 1982.
  • բելառուսերեն.
    • Эно Рауд. Карантыш; пер. Я. Курто; ил. Я. Кулiка. Минск։ Мастацкая лiтаратура, 1974.
  • լատիշերեն.
    • Eno Rauds. Kriksītis; no igauņu valodas tulkojusi Džuljeta Plakidis; mākslinieks Zigurds Kampars. Rīgā։ Liesma, 1971.
  • լիտվերեն.
    • Enas Raudas. Cypliukas; nupiešė Edgaras Valteris; vertė Rasa Unt. Vilnius։ Vaga, 1965.
    • Enas Raudas. Cypliukas; Ana ir Cypliukas; iš estų kalbos vertė Rasa Unt. Vilnius։ Vaga, 1982.
    • Enas Raudas. Cypliukas; iš estų kalbos vertė Rasa Cecilija Unt. Vilnius։ Gimtasis žodis, 2006.
  • գերմաներեն.
    • Eno Raud. Flickerl; aus dem Estnischen übertragen von Helga Viira; Illustrationen von Edgar Valter. Tallinn։ Perioodika, 1968; 1978.
    • Eno Raud. Anu und Flickerl; aus dem Estnischen übertragen von Helga Viira; Ill. von Edgar Valter. Tallinn։ Perioodika, 1978.
  • լեհերեն.
    • Eno Raud. Fikmik; przekł. z ros. Bogdan Justynowicz; ilustr. Jullita Karwowska-Wnuczak. Warszawa։ Krajowa Agencja Wydawnicza, 1976.
  • տաջիկերեն.
    • Эно Рауд. Сипсик. Душанбе։ Маориф, 1982.
  • ուկրաիներեն.
    • Ено Рауд. Пригоди Муфтика, Півчеревичка та Мохобородька. Котяча облога. Пацюча фортеця. Перевод։ О. Завгородній. 2011. ISBN։ 978-966-429-018-7
  • ֆիններեն.
    • Eno Raud. Anu ja Sipsik; suomentanut I. Typpö; kuvittanut Edgar Valter. Helsinki։ Kansankulttuuri, 1979.

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  1. ↑ Էնո Ռաուդ
  2. ↑ Eno Raud. Sipsik / illustreerinud Edgar Valter. Tallinn: Eesti Riiklik Kirjastus, 1962.
  3. ↑ Eno Raud. Sipsik / illustreerinud Edgar Valter. Tallinn: Eesti Raamat, 1969.
  4. ↑ Eno Raud. Anu ja Sipsik / illustreerinud Edgar Valter. Tallinn: Eesti Raamat, 1970.

Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Սիպսիկ&oldid=9560220» էջից