Սալվարդ

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
HS Disambig.svg Անվան այլ կիրառումների համար տե՛ս՝ Սալվարդ (այլ կիրառումներ)
Գյուղ
ԵրկիրՀայաստան Հայաստան
ՄարզՍյունիքի
ԳյուղապետՎարդան Մեսրոբյան
Հիմնադրված է1828 թ.
Այլ անվանումներԱլիլու կամ Ալելու, Այբալու
Մակերես31,44 կմ²
ԲԾՄ1940 մ
Պաշտոնական լեզուհայերեն
Բնակչություն396[1] մարդ (2011)
Ազգային կազմՀայեր
Կրոնական կազմՀայ Առաքելական եկեղեցի
Տեղաբնականունսալվարդցի
Ժամային գոտիUTC+4
##Սալվարդ (Հայաստան)
Red pog.png

Սալվարդ (նախկին անվանումը՝ Ալիլու), գյուղ Հայաստանի Հանրապետության Սյունիքի մարզի Սիսիանի տարածաշրջանում, Սիսիան քաղաքից մոտ 10 կմ հարավ-արևմուտք, ծովի մակարդակից 1900-2000 մ բարձրության վրա։։ Հեռավորությունը Կապան մարզկենտրոնից ճանապարհով կազմում է մոտ 116 կմ։

Ալիլու անվան տակ ընդգրկված է եղել Ցարական Ռուսաստանի Ելիզավետպոլի նահանգի Զանգեզուրի գավառում[2]։ Խորհրդային տարիներին մասն է կազմել Հայկական ԽՍՀ Զանգեզուրի գավառի, իսկ 1930 թվականից` Սիսիանի շրջանի։ Վերանվանվել է Սալվարդ 1935 թ.: 1995 թվականից մտնում է ՀՀ Սյունիքի մարզի մեջ։

Աշխարհագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Սալվարդ համայնքը գտնվում է Սյունիքի մարզի Սիսիանի տարածաշրջանում։ Համայնքը հարակից է Հացավան, Բռնակոթ, Թանահատ, Թասիկ և Արևիս բնակավայրերին։ Գյուղի արևմտյան կողմից վեր է խոյանում շրջանի բարձրությամբ երկրորդ Սալվարդ սարը, որի բարձրությունը 3169 մետր է։ Համայնքի հեռավորությունը Սիսիանից կազմում է 14 կմ, մարզկենտրոնից՝ 132 կմ, մայրաքաղաքից՝ 239կմ։ Համայնքի վարչական տարածքը կազմում է 4072 հա։ Գյուղը գտնվում է ծովի մակարդակից 1960 մետր բարձրության վրա։ Տարածքին բնորոշ է չափավոր ցամաքային կլիման՝ տաք ամառ և ցուրտ ձմեռ։ Տարեկան միջին ջերմաստիճանը 6.6C է, ձմռանը միջինը՝ -12C (առավելագույնը՝ - 25C) ամռանը միջին ջերմաստիճանը կազմում է 6C, իսկ առավելագույնը՝ 32C0: Տեղումների տարեկան միջին քանակը կազմում է 370մմ։

Սալվարդ համայնքն անտառազուրկ է։ Գյուղի տարածքի մի զգալի մասը տափաստանային գոտում է։ Տափաստանները երկու տիպի են ՝սիզախոտային և փետրախոտ-շյուղախոտային։ Ընդարձակ տարածքներ են զբաղեցնում մարգագետինները, որոնք գյուղի անասնապահության հիմնական կերային բազաներից մեկն է։ Վերին գոտին հարուստ է ալպյան մարգագետիններով Ենթալպյան մարգագետինները պահվում են նաև որպես խոտհարքներ։ Այստեղ աճում է խառը բուսականություն (երեքնուկ, եղջերառվույտ, ցորնուկ, շյուղախոտ և այլն)։ Կենդանական աշխարհը չի տարբերվում ողջ Սիսիանի կենդանական աշխարհից։ Լեռնաշխարհի բնորոշ կենդանիները մնում են գայլը, աղվեսը, նապաստակը, փորսուղը։ Թռչունների ընտանիքը համալրում են կաքավը, կաչաղակը, ագռավը, սոխակը, աղավնին, արծիվը և ալն։

Բնակչություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ըստ ՀՀ 2011 թ. մարդահամարի արդյունքների` Սալվարդի մշտական բնակչությունը կազմել է 263, առկա բնակչությունը` 252 մարդ[1]։ Գյուղը բնակեցված է եղել հայերով[3], որոնց նախնիները 1828-1829 թթ. եկել են Պարսկահայաստանի Խոյի գավառի Ուզումչի և Մահլազան գյուղերից[4]։ Սալվարդի բնակչության փոփոխությունը ժամանակի ընթացքում` ստորև[3][4].

Տարի 1831 1873 1897 1926 1939 1959 1970 1979 1989 2001 2011
Բնակիչ 244 479 714 967 1064 541 508 420 352 418[5] 263[1]

Պատմություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Սալվարդ գյուղը գտնվում է Հայաստանի հարավ արևմտյան մասում՝ Սյունիքի մարզում։ Գյուղի մասին հիշատակվում է սկսած 1828 թվականից, երբ մի քանի ընտանիքներ Պարսկաստանի Խոյ և Սալմաստ գավառներից տեղափոխվել, ներգաղթել են և հիմնադրել գյուղը Ալիլու, Այբալու, այնուհետև Սալվարդ անվանումներով։ Նախկին Խորհրդային տնտեսության ժամանակաշրջանում գյուղը ունեցել է բավականին լավ ավանդույթներ դաշտավարության և հատկապես անասնապահության բնագավառներում։ Տարածաշրջանի առաջին կոլտնտեսություններից մեկը հիմնվել է Սալվարդում 1930 թվականին։ 1970-80 թթ-ին գյուղում առկա էին մոտ 700 գլուխ կթու կովեր, 400 մանր եղջերավոր անասուններ, 150 գլուխ խոզեր։ 1992 թ-ին կոլտնտեսությունը լուծարվել է և դարձել կոլեկտիվ տնտեսություն։ Վերջինս գոյատևել է մինչև 1999 թվականը։ Գյուղը էլեկտրաֆիկացվել է 1948 թվականին։ Իսկ առաջին հեռախոսը մուտք է գործել գյուղ 1960 թվականին։ 1956 թ-ին համայնքի ուժերով կառուցվել է առաջին ջրագիծը, որից օգտվում էր ամբողջ համայնքը, իսկ երկրորդ ջրագիծը մուտք գործեց համայնք 1966 թ-ին։ Համայնքում գործում է մշակույթի օջախը, որը կառուցվել է 1975 թ-ին։

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  1. 1,0 1,1 1,2 2011 թ ՀՀ մարդահամարի արդյունքները
  2. «Հայաստանի և հարակից շրջանների տեղանունների բառարան», հտ. 1, էջ 83
  3. 3,0 3,1 Զավեն Կորկոտյան, «Խորհրդային Հայաստանի բնակչությունը վերջին հարյուրամյակում (1831-1931)»
  4. 4,0 4,1 «Հայաստանի և հարակից շրջանների տեղանունների բառարան», հտ. 4, էջ 473
  5. 2001 թ ՀՀ մարդահամարի արդյունքները

Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից  (հ․ 10, էջ 128 CC BY-SA icon 80x15.png