Jump to content

Յուրի Չիլինգարյան

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Յուրի Սերգեյի Չիլինգարյան
Ակադեմիկոս Յուրի Չիլինգարյան, ԵՊՀ, 11.06.2010 թիվ
Ծնվել էսեպտեմբերի 22, 1938(1938-09-22)
Երևան, Հայկական ԽՍՀ, ԽՍՀՄ
Մահացել էնոյեմբերի 28, 2016(2016-11-28) (78 տարեկան)
Երևան, Հայաստան Հայաստան
Քաղաքացիություն Հայաստան և  ԽՍՀՄ
Ազգությունհայ
ՄասնագիտությունՖիզիկա
Ռադիոֆիզիկա
էլեկտրոնիկա
Հաստատություն(ներ)Երևանի պետական համալսարան և ՀՀ ԳԱԱ
Գործունեության ոլորտֆիզիկա
Ալմա մատերԵրևանի պետական համալսարան
Մոսկվայի Մ. Լոմոնոսովի անվան պետական համալսարան
Կոչումպրոֆեսոր
Գիտական աստիճանֆիզիկամաթեմատիկական գիտությունների դոկտոր, պրոֆեսոր և ակադեմիկոս
Գիտական ղեկավարSergeĭ Aleksandrovich Akhmanov? և Rem Khokhlov?
Պարգևներ

Յուրի Սերգեյի Չիլինգարյան (սեպտեմբերի 22, 1938(1938-09-22), Երևան, Հայկական ԽՍՀ, ԽՍՀՄ - նոյեմբերի 28, 2016(2016-11-28), Երևան, Հայաստան), հայ ֆիզիկոս։ Ֆիզմաթ գիտությունների դոկտոր (1985), պրոֆեսոր (1986), ՀՀ ԳԱԱ ակադեմիկոս (1996), ՀՀ գիտության վաստակավոր գործիչ (2009), ՀՀ ԳԱԱ նախագահության անդամ (2006)[1]։

Կենսագրություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

1960 թվականին ավարտել է Երևանի պետական համալսարանի ֆիզիկայի ֆակուլտետը։ 1964-1968 թվականներին սովորել է Մոսկվայի Մ. Լոմոնոսովի անվան պետական համալսարանի ֆիզիկայի ֆակուլտետի ասպիրանտուրայում (հեռակա)։ 1972 թվականից՝ ԵՊՀ օպտիկայի ամբիոնի վարիչ, 1985-2000 թվականներին, միաժամանակ՝ ֆիզիկայի ֆակուլտետի դեկան, 2004 թվականից՝ նաև ՀՀ ԳԱԱ ֆիզիկայի և աստղաֆիզիկայի հիմնախնդիրների խորհրդի նախագահ, 2006 թվականից՝ ֆիզիկայի և աստղաֆիզիկայի բաժանմունքի ակադեմիայի քարտուղար։ 1996 թվականից՝ ֆիզիկոսների հայկական ընկերության փոխնախագահ։

Գործունեություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Աշխատանքները վերաբերում են լազերային ֆիզիկային, ոչ գծային օպտիկային և սպեկտրոսկոպիային, վիճակագրական օպտիկային և ռադիոֆիզիկային, մանրաթելային օպտիկային և օպտոէլեկտրոնիկային։ Ստացել է սկզբունքորեն նոր արդյունքներ՝ կոնդենսված միջավայրերում ըստ լուսային դաշտի քառակուսային և խորանարդային երևույթների ուսումնասիրման ասպարեզում։ Զարգացրել է վիճակագրորեն կարգավորված անիզոտրոպ միջավայրերի ոչ գծային օպտիկան, մշակել կոհերենտ քառաֆոտոնային սպեկտրոսկոպիայի մեթոդը, հետազոտել ոչ ստացիոնար և ստոխաստիկ ալիքային շարընթացները, անկայունությունները, լազերային ճառագայթմամբ մակածված փուլային անցումները[2]։

Գիտական հետազոտությունների բնագավառը

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  • Զարգացրած գիտական ուղղությունները
  • Հեղուկ բյուրեղների լազերային ֆիզիկա և ոչ գծային օպտիկա
  • Գիտական գործունեության շրջանակը՝ Լազերային ֆիզիկա
  • Ոչ գծային օպտիկա
  • Լազերային տեխնիկայի տարրերի ու համակարգերի ստեղծման ֆիզիկական սկզբունքներ
  • Օպտիկական նյութագիտություն
  • Վիճակագրորեն կարգավորված միջավայրերի կոհերենտ և ոչ գծային օպտիկա
  • Հեղուկ բյուրեղներում թերմոդինամիկական և լուսամակածված փուլային անցումներ
  • Ոչ գծային ալիքային պրոցեսների դինամիկա
  • Անկայունություններ
  • Օպտիկական երկկայունություն և բազմակայունություն
  • Կոնդենսացված միջավայրերի լազերային ոչ գծային սպեկտրոսկոպիա
  • Գերմաքուր բազմակոմպոնենտ ապակիներ
  • Մանրաթելային օպտիկա
  • Լուսային տվիչներ

Մասնագիտական անդամակցություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  • ՀՀ ԳԱԱ իսկական անդամ,
  • ԽՍՀՄ ԳԱ «Ոչ գծային և կոհերենտ օպտիկայի» պրոբլեմային խորհրդի անդամ (հիմնադրման օրվանից),
  • Օպտիկայի, Օպտոէլեկտրոնիկայի, Մանրաթելային օպտիկայի Միութենական պրոբլեմային խորհուդների անդամ ՀՀ ԳԱԱ-ում
  • 2003 - 2006 թթ. ֆիզիկամաթեմատիկական և տեխնիկական գիտությունների բաժանմունքի ֆիզիկայի և աստղաֆիզիկայի պրոբլեմային խորհրդի նախագահ
  • ԱՊՀ երկրների «Լազերների և լազերային տեխնոլոգիաների գծով ազգային փորձագետների կոլեգիայի» անդամ
  • Ռուսաստանի «Квантовая электроника» ամսագրի խմբագրական խորհրդի անդամ
  • «Известия НАН РА, Физика» ամսագրի խմբագրական կոլեգիայի անդամ
  • Ֆիզիկոսների հայկական ընկերության փոխնախագահ
  • 049 մասնագիտական խորհրդի անդամ

Յուրի Չիլինգարյանը հեղինակ է ավելի քան 240 գիտական հոդվածների ու թեզերի, 9 արտոնագրի, 5 դասագրքի և ուսումնական ձեռնարկի։

  • «LabVIEW-ի կիրառությունը գիտափորձի ավտոմատացման համար։ Լաբորատոր աշխատանքների ձեռնարկ» (Երևան, 2005 թվական)։
  • Լ. Ս. Ասլանյան, Ռ. Ս. Հակոբյան, Յու. Ս. Չիլինգարյան, Ոչ գծային ֆիզիկա | Մեթոդական աշխատանք, Երևան, 2006։
  • Մակածված փուլային անցումներ և հիդրոդինամիկական անկայություններ բյուրեղներում, Երևան, 2000 (համահեղինակ)։
  • Нелинейная оптика жидких кристалов, М., 1984 (համահեղինակ)[4].
  • Հոդվածների մատենագիտություն[5]։

Ծանոթագրություններ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  1. «ՀՀ գիտությունների ազգային ակադեմիայի իսկական անդամներ». Վերցված է 2023 թ․ հունիսի 16-ին.
  2. Ով ով է. Հայեր. Կենսագրական հանրագիտարան, հատոր երկրորդ, Երևան, 2007.
  3. Հայաստանի Հանրապետության պատվավոր կոչումներ շնորհելու մասին
  4. «ՀՀ ԳԱԱ հիմնարար գիտական գրադարանի էլ․ քարտարան- Յուրի Չիլինգարյան». Վերցված է 2023 թ․ հունիսի 16-ին.
  5. «ՀՀ ԳԱԱ ակադեմիկոսների կենսամատենագիտություններ». Վերցված է 2023 թ․ հունիսի 8-ին.