Շոգետուրբին

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Չարլզ Ալգերնոն Պարսոնս ստեղծել է առաջին շոգետուրբինը
Առաջին շոգետուրբինը ստեղծված Պարսոնսի կողմից 1887 թվականին
Ծովային շոգետուրբինի դիագրաման
Շոգետուրբինի գենրատորի համակարգը

Շոգետուրբին, անընդհատ գործողության ջերմային թիակավոր շարժիչ։ Ծառայում է գոլորշու ջերմային Էներգիան մեխանիկական աշխատանքի փոխակերպելու համար։ Այս փոխակերպումը կատարվում է երկու հաջորդական պրոցեսներով․ սկզբում գոլորշու ճնշման պոտենցիալ Էներգիան փողրակում փոխակերպվում է սկավառակի, այնուհետև՝ լիսեռի պտտական շարժման Էներգիայի։ Աշխատող անիվը փողրակների հետ միասին կազմում է տուրբինի աստիճանը, որի թվից կախված Էլ տարբերում են միաստիճան և բազմաստիճան շոգետուրբին։ Երբ գոլորշու ընդարձակումը լրիվ կամ մեծ մասամբ տեղի է ունենում փողրակի մեջ, ապա այդ շոգետուրբինն անվանում են ակտիվ։ Առաջին ակտիվ շոգետուրբինը ստեղծել է շվեդ ինժեներ Գ. Լավալը (1890 թվական)։ Կան նաև ռեակտիվ շոգետուրբիններ, որտեղ գոլորշու ընդարձակումը տեղի է ունենում և՝ փողրակների մեջ, և՝ աշխատող թիակների միջև։ Առաջին ռեակտիվ շոգետուրբինը ստեղծել է անգլիացի ինժեներ Չարլզ Պարսոնսը (1884 թվական)։ Լայն կիրառություն ունեն բազմաստիճան ակտիվ շոգետուրբինները, որոնք լինում են արագության և ճնշման աստիճաններով։ Արագության աստիճաններով ակտիվ շոգետուրբիններում գոլորշին փողրակների մեջ ընդարձակվում է P0 ճնշումից մինչև P4, որի հետևանքով արագությունը շոգետուրբինից հասնում է C1, այսինքն՝ աճում է նրա հոսքի կինետիկ էներգիան։ Վերջինս մասամբ փոխակերպվում է լիսեռի պտտման մեխանիկական էներգիայի, որի պատճառով արագությունը նվազում է մինչև C2։ Գոլորշին ի վերջո տուրբինից դուրս է գալիս C2 արագությամբ և անցնում դեպի կոնդենսատոր։ Այս շոգետուրբինների առավելություններն են՝ պարզ կառուցվածքը, կոմպակտությունը, էժանությունը, աշխատանքի հուսալիությունը, շահագործման հարմարությունը։ Թերությունը ցածր օգտակար գործողության գործակիցն Է, որի պատճառով Էլ օգտագործումը սահմանափակ է։ Ճնշման աստիճաններով շոգետուրբիններում գոլորշու ընդարձակումը սկզբնական P0 ճնշումից մինչև վերջնական P4 տեղի է ունենում փողրակային ակոսներում։ Հաջորդաբար անցնելով փողրակների միջով՝ գոլորշու արագությունը փոխվում է C1-ից C2 և C3 իսկ ճնշումը նվազում P0-ից Р1 Р2։ Գոլորշու ձեռք բերած կինետիկ Էներգիան ծախսվում է թիակների բանեցման վրա, որի պատճառով Էլ գոլորշու արագությունները նվագում են C1-ից С, С2-ից С՝ 2, Сз-ից С3։ Այս \ոգետուրբիններն ունեն ավելի բարձր օ․ գ․ գ․, քան արագության աստիճաններովը և կարող են կառուցվել շատ մեծ հզորությունների համար։ Լայնորեն օգտագործվում են ՀԷԿ-երում (հիդրոէլեկտրականյաններ) և ԱԷԿ-երում (ատոմային էլեկտրակայաններ)։ Ջերմային պրոցեսի բնույթից կախված Շոգետուրբինները լինում են կոնդենսացիոն, հակաճնշումային գոլորշու կարգավորվող առումներով։ Կոնդենսացիոն շոգետուրբինը նախատեսվում է միայն էլեկտրական էներգիա արտադրելու, իսկ հակաճնշումայինը՝ արտադրությանը գոլորշի մատակարարելու և այդ գոլորշու քանակից կախված համապատասխան քանակության էլեկտրաէներգիա արտադրելու համար։ Գոլորշու կարգավորվող առումներով կոնդենսացիոն շոգետուրբինները ծառայում են ոչ միայն էլեկտրաէներգիա արտադրելու, այլև սպառողներին գոլորշի մատակարարելու համար։ ԱԷԿ-ներում շոգետուրբինների մեծ մասն աշխատում է համեմատաբար ցածր ճնշման հագեցած գոլորշով, որի պատճառով շոգետուրբինային կայանքներում նախատեսում են գոլորշու խոնավությունը փոքրացնող հատուկ միջոցներ՝ ներտուրբինային և արտատուրբինային սեպարացիոն սարքեր։

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից։