Նապաստակի արձան (Սանկտ Պետերբուրգ)

Նապաստակի արձան (Սանկտ Պետերբուրգ);
Տեսակ	հուշարձան
Ստեղծում	մայիսի 8, 2003
Երկիր	Ռուսաստան
Բնակավայր	Սանկտ Պետերբուրգ
	Hare at the Peter & Paul Fortress Վիքիպահեստում

Նապաստակի հուշարձանը քանդակ է Սանկտ Պետերբուրգում, այն գտնվում է Իոաննովսկի կամրջի մոտ, որը տանում է դեպի Պետրոս և Պողոս ամրոց Կրոնվերկի նեղուցով։ Տեղադրվել է որպես քաղաքի 300-ամյակի տոնակատարության մաս, այն յուրօրինակ հարգանքի տուրք է Նապաստակ կղզու տեղանունային լեգենդին։

Ստեղծման պատմություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հուշարձանը բացվել է 2003 թվականի մայիսի 8-ին՝ Սանկտ Պետերբուրգի 300-ամյակի տոնակատարության շրջանակներում։ Հուշարձանի տեղադրումը համընկել է Իոաննովսկի կամրջի վերականգնման աշխատանքների ավարտի հետ:Նախագծի հեղինակներն էին Սանկտ Պետերբուրգի քանդակագործ Վլադիմիր Ալեքսեևիչ Պետրովիչևը, ով աշխատում է կենդանիների արվեստի ժանրում, և ճարտարապետ Սերգեյ Յակովլևիչ Պետչենկոն։ Հուշարձանի տեղադրման գաղափարախոսներից մեկը Սանկտ Պետերբուրգի պատմաբան Սերգեյ Բորիսովիչ Լեբեդևն էր^[1]։ Ըստ հեղինակների մտահղացման՝ նապաստակի կերպարը պետք է տեղադրվեր Կրոնվերկի նեղուցի հատակը քշված կույտի վրա, որի գագաթը կհամընկներ կամրջի հետիոտնային մասի մակարդակին։ Ի սկզբանե նախատեսվում էր քանդակը տեղադրել Իոաննովսկի կամրջի աջ կողմում (եթե կամրջով շարժվում եք դեպի Պետրոս և Պողոս ամրոց), բուն կամրջից 2 մետր և ափամերձ գծից 8 մետր հեռավորության վրա։ Այնուամենայնիվ, որոշվեց հրաժարվել կույտի տեղադրումից՝ աշխատանքի բարդության և բարձր արժեքի պատճառով։ Իոանովսկու կամրջի վերականգնման հետ կապված, որն իրականացվել է 2003 թվականին, հնարավոր է դարձել տեղադրել նապաստակի պատկերը կույտերի թփերից մեկի վրա, որը պաշտպանում է կամրջի հենարանները սառույցի շեղումից։ Այնուհետև նապաստակի կերպարը տեղափոխվեց մեկ այլ թուփի կույտի և տեղադրվեց կամրջի մյուս կողմում^[2]:.

Քանդակն ունի 58 սմ բարձրություն, պատրաստված է սիլյումինի, ալյումինի և դյուրալյումի համաձուլվածքից և պատված է տիտանի նիտրիդով^[2]։.

Տեղանունային լեգենդ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Վարկածներից մեկի համաձայն՝ ջրհեղեղից փախած նապաստակը անմիջապես ցատկեց Պետրոս I-ի կոշիկի վրա, երբ նա ափ դուրս եկավ կղզի խարսխված նավից։ Բուն կղզում կային նապաստակների աննախադեպ քանակություն։ Այս դեպքից հետո Պետրոս I-ը սկսեց կղզին անվանել Զայաչի^[3].

Մեկ այլ վարկած ասում է, որ վախեցած նապաստակը, հավանաբար փախչելով գիշատչի որսը չդառնալու համար, նետվել է ուղիղ Պետրոս I-ի ձեռքը։ Դա տեղի է ունեցել այն ժամանակ, երբ ցարը նախատում էր Պետրոս և Պողոս ամրոցի շինարարության վրա աշխատող հյուսներին իրենց դանդաղկոտության համար։ Այս դեպքը այնքան զվարճացրեց Պետրոս I-ին, որ նա անմիջապես փոխեց իր զայրույթը ողորմության և չպատժեց ատաղձագործներին^[3].

Այնուամենայնիվ, տեղացի պատմաբան Միխայիլ Իվանովիչ Պիլյաևն իր «Հին Պետերբուրգ Պատմություններ մայրաքաղաքի նախկին կյանքից» հաղորդում է, որ կղզին ունեցել է իր ֆիննական նախապետրինյան անվանումը՝ Ենիսարի^[4]։

Նապաստակի և քաղաքի հիմնադիր Պետրոս I-ի կղզում պատահական հանդիպման մասին լեգենդի երկու վարկածները լայնորեն հայտնի են։

Կարծիք կա նաև, որ ֆիննական Ենիսարի, ֆիններեն՝ jänis-saari, իրականում եղել է ոչ թե «Նապաստակի կղզի», այլ jäänisaari՝ «Իվան Կուպալա կղզի»^[5]:.

Հուշարձանի նշանակությունը քաղաքային կյանքում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Բացման ժամանակ հուշարձանը կոչվել է «Ջրհեղեղից փրկված նապաստակը»^[6], այն նաև հայտնի է որպես «Նապաստակի հուշարձան Պետրոս և Պողոս ամրոցում» կամ պարզապես «Նապաստակի հուշարձան»^[7]^[8]։ Միևնույն ժամանակ, Նապաստակն ունի պատշաճ անուն՝ Արսենի^[3]։ սա «Նապաստակի կղզի» - «Ենիսարի». տեղանվան ֆիննական համարժեքի անագրամն է^[4]:.

Քանդակագործ Վլադիմիր Պետրովիչևը քանդակի վրա աշխատել է դրա բացումից երեք տարի առաջ^[6]։ Պետրոս և Պողոս ամրոցի նապաստակը շարունակեց Սանկտ Պետերբուրգում կենդանիների այնպիսի մանրանկարչական հուշարձանների շարքը, ինչպիսիք են «Չիժիկ-Պիժիկի հուշարձանը» (քանդակագործ Ռ. Գաբրիաձե, 1994 թ.), «Թափառող (բարի) շան հուշարձանը, Գավրյուշա» (քանդակագործ Վ. Ա. Սիվակով, 1999) և Յարոսլավլից բերված կատուների հուշարձանները՝ քաղաքում առնետների դեմ պայքարելու համար շրջափակումը վերացնելուց անմիջապես հետո^[6]։ Կատու Էլիշա և կատու Վասիլիսա (հեղինակ - Վլադիմիր Պետրովիչև Սերգեյ Լեբեդևի մասնակցությամբ, 2000 թ.)^[9]։ Որոշ աղբյուրներ սխալմամբ կարծում են, որ հենց նապաստակ Արսենին է սկսել քաղաքի նորաձևությունը բոլոր տեսակի զվարճալի քանդակներ տեղադրելու համար^[7]^[10]։

Ընդհանրապես ընդունված է, որ մեծ ականջներով Արսենին կատարում է ցանկությունները, փոփոխությունը գցվում է նրա պատվանդանի վրա, և եթե մետաղադրամը մնա հուշարձանի մոտ գտնվող կույտի վրա, ապա ցանկությունը կիրականանա^[3]։ Ըստ Ա. Ա. Դրուզի, ամենից հաճախ այդ ցանկությունն է անտեսանելի լինել հասարակական տրանսպորտում հսկիչների կամ դիրիժորների համար առանց տոմսի ճանապարհորդելիս^[11]։

Մի քանի անգամ Իոաննովսկի կամուրջը կարճ ժամանակով զրկվել է թալիսմանից։ Դա տեղի է ունեցել և՛ սովորական գողության պատճառով՝ քանդակը դարձել է գողերի զոհը, և՛ Պետրոս և Պողոս ամրոցի մոտ տեղի ունեցող մոտորանավակների մրցումների ժամանակ դժբախտ պատահարների հետևանքով^[2]։

Տես նաև[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Նշումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

↑ «Энциклопедия Санкт-Петербурга: Памятник Зайчику, спасшемуся от наводнения». Արխիվացված օրիգինալից 2017 թ․ հունվարի 8-ին. Վերցված է 2017 թ․ հունվարի 8-ին.
↑ ^2,0 ^2,1 ^2,2 Памятник Зайчику, спасшемуся от наводнения (Санкт-Петербург) Արխիվացված 2017-01-06 Wayback Machine на сайте Wikimapia
↑ ^3,0 ^3,1 ^3,2 ^3,3 «У косого Арсения первый юбилей». Фонтанка.ру. 2013 թ․ մայիսի 8. Արխիվացված է օրիգինալից 2017 թ․ հունվարի 8-ին. Վերցված է 2017 թ․ հունվարի 8-ին.
↑ ^4,0 ^4,1 «Историк Сергей Лебедев: О памятниках зайцам у Петропавловской крепости (Часть 1)». Արխիվացված օրիգինալից 2017 թ․ հունվարի 7-ին. Վերցված է 2017 թ․ հունվարի 6-ին.
↑ «При чем тут зайцы?». Санкт-Петербургские ведомости. 2010 թ․ ապրիլի 24.(չաշխատող հղում)
↑ ^6,0 ^6,1 ^6,2 «Около стен Петропавловской крепости будет установлена скульптура зайчика». Фонтанка.ру. 2003 թ․ մայիսի 8. Արխիվացված է օրիգինալից 2017 թ․ հունվարի 8-ին. Վերցված է 2017 թ․ հունվարի 8-ին.
↑ ^7,0 ^7,1 «Памятник зайцу у Петропавловской крепости». Արխիվացված օրիգինալից 2017 թ․ հունվարի 9-ին. Վերցված է 2017 թ․ հունվարի 8-ին.
↑ «Санкт-Петербург. Соборы, дворцы, музеи, пригороды:Памятник зайцу». Արխիվացված օրիգինալից 2015 թ․ մայիսի 2-ին. Վերցված է 2017 թ․ հունվարի 8-ին.
↑ «Памятник «Кот Елисей и Кошка Василиса»». Արխիվացված օրիգինալից 2017 թ․ հունվարի 8-ին. Վերցված է 2017 թ․ հունվարի 8-ին.
↑ «Достопримечательности Санкт-Петербурга:Памятник зайцу у Петропавловской крепости». Արխիվացված օրիգինալից 2017 թ․ հունվարի 7-ին. Վերցված է 2017 թ․ հունվարի 6-ին.
↑ А. Друзь. Петербург: пешком по городу. — Москва: Издательство АСТ, 2018. — С. 13.

Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

[encspb-1] «Энциклопедия Санкт-Петербурга: Памятник Зайчику, спасшемуся от наводнения». Արխիվացված օրիգինալից 2017 թ․ հունվարի 8-ին. Վերցված է 2017 թ․ հունվարի 8-ին.

[wikimapia-2] 2,0 ^2,1 ^2,2 Памятник Зайчику, спасшемуся от наводнения (Санкт-Петербург) Արխիվացված 2017-01-06 Wayback Machine на сайте Wikimapia

[font2013-3] 3,0 ^3,1 ^3,2 ^3,3 «У косого Арсения первый юбилей». Фонтанка.ру. 2013 թ․ մայիսի 8. Արխիվացված է օրիգինալից 2017 թ․ հունվարի 8-ին. Վերցված է 2017 թ․ հունվարի 8-ին.

[Лебедев-4] 4,0 ^4,1 «Историк Сергей Лебедев: О памятниках зайцам у Петропавловской крепости (Часть 1)». Արխիվացված օրիգինալից 2017 թ․ հունվարի 7-ին. Վերցված է 2017 թ․ հունվարի 6-ին.

[5] «При чем тут зайцы?». Санкт-Петербургские ведомости. 2010 թ․ ապրիլի 24.(չաշխատող հղում)

[font2003-6] 6,0 ^6,1 ^6,2 «Около стен Петропавловской крепости будет установлена скульптура зайчика». Фонтанка.ру. 2003 թ․ մայիսի 8. Արխիվացված է օրիգինալից 2017 թ․ հունվարի 8-ին. Վերցված է 2017 թ․ հունվարի 8-ին.

[gid-7] 7,0 ^7,1 «Памятник зайцу у Петропавловской крепости». Արխիվացված օրիգինալից 2017 թ․ հունվարի 9-ին. Վերցված է 2017 թ․ հունվարի 8-ին.

[8] «Санкт-Петербург. Соборы, дворцы, музеи, пригороды:Памятник зайцу». Արխիվացված օրիգինալից 2015 թ․ մայիսի 2-ին. Վերցված է 2017 թ․ հունվարի 8-ին.

[9] «Памятник «Кот Елисей и Кошка Василиса»». Արխիվացված օրիգինալից 2017 թ․ հունվարի 8-ին. Վերցված է 2017 թ․ հունվարի 8-ին.

[10] «Достопримечательности Санкт-Петербурга:Памятник зайцу у Петропавловской крепости». Արխիվացված օրիգինալից 2017 թ․ հունվարի 7-ին. Վերցված է 2017 թ․ հունվարի 6-ին.

[11] А. Друзь. Петербург: пешком по городу. — Москва: Издательство АСТ, 2018. — С. 13.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]