Մասնակցի քննարկում:Margushik
Ողջույն[խմբագրել կոդը]
|
Հայկական լեռնաշխարհ[խմբագրել կոդը]
Հայկական լեռնաշխարհը հյուսիսից եզերվում է Կուր գետով, հյուսիս-արևմուտքից Պոնտոսի լեռներով,հարավից Հայկական Տավրոսի լեռնաշղթայով,արևելքից սահմանակից է Իրանական բարձրավանդակին,ՈՒրմիո լճին և Կասպից ծովին,իսկ արևմուտքից Փոքրասիական սարահարթին:Այն իր բարձր դիրքի պատճառով կոչվել է Լեռնային երկիր,Լեռնային կղզի և Միջնաշխարհ:Հայկական լեռնաշխարհի ամենաբարձր գագաթը Արարատն է՝ 5165մ բարձրությամբ,երկրորդը Սիփանն է՝ 4434մ բարձրությամբ:Հայկական լեռնաշխարհն ունի 3 խոշոր լիճ՝Սևանա կամ Գեղամա,Գեղարքունյաց,Վանա կամ Բզնունյաց,ՈՒրմիո կամ Կապուտան:
Հռիփսիմեի տաճարը[խմբագրել կոդը]
Հայկական ճարտարապետական հանճարի դրսևորումներից է Զվարթնոց տաճարը,որի ավերակները գտնվում են Վաղարշապատ քաղաքից 3 կմ հարավ: Զվարթնոցը կառուցել է հայոց կաթողիկոս Ներսես Գ Շինողը:Ըստ Թորոս Թորամանյանի` տաճարի շինարարությունն սկսվել է 643 թվականին և ավարտվել 652 թվականին:VII դարի պատմիչ Մովսես Կաղանկատվացին հավաստում է,որ տաճարն օծվել է 652 թվականին:Տաճարը Զվարթնոց է անվանել Սեբեոս պատմիչը,այլ աղբյուրներում այն կոչվում է Վաղարշապատի Ս. Գրիգոր:Զվարթնոցի տեղում հնում եղել է հայոց հեթանոսական դպրության աստված Տիրի մեհյանը,որը կոչվում էր Երազամույն: Տաճարը կանգուն է եղել մինչւ 10-րդ դարի վերջը:Ավերման պատճառները հայտնի չեն:Հավանաբար փլուզվել է երկրաշարժից:Մինչև 20-րդ դարի սկիզբը Զվարթնոցը ծածկված է եղել հողի հաստ շերտով:Հնավայրը հայտնաբերել և 1901-1907 թվականներին պեղել է Խաչիկ վարդապետ Դադյանը:1904-ից պեղումների գիտական ղեկավար է դարձել Թորոս Թորամանյանը:1905-ին Թորամանյանը վերակազմել է տա-արի տեսքը:Տաճարն ունեցել է 5 շքամուտք,112 պատուհան:Տաճարի քանդակազարդ գոտին պարունակում է խաղողի որթ ու նռնազարդ -յուղեր,իր ժամանակի հոգևոր ու աշխարհիկ 32 գործիչների բարձրաքանդակ:Տաճարի ներսում` ղոյակների թևատարած արծիվները խորհրդանշել են հայոց պետության վերազարթոնք-թոիչքը:--Margushik (քննարկում) 08:51, 28 Ապրիլի 2013 (UTC)
Վանի թագավորության կազմավորումը[խմբագրել կոդը]
~Հայկական լեռնաշխարհի տարածքում Ք.ա. 830-ական թվականներին նկատելի են մի քանի հիմնական կենտրոններ,որոնց շուրջ համախմբված են համադաշնություններ կազմած մանր պետական կազմավորումները:Դրանցից ամենամեծը Արարատյան դաշտում,Սևանա լճի ավազանում,Սյունիքում և հարակից շրջաններում տարածվող Էթիունի երկրի համադաշնությունն էր (Հայկազունների Այրարատյան(Արարատյան) թագավորությունը):Երկրորդը լեռնաշխարհի հյուսիսարևմտյան շրջաններում գտնվող Դիաուխի(Տայք) շուրջ կազմավորված համադաշնությունն էր:Երրորդ խոշոր համադաշնությունը կազմվել էր հարավում՝Վանի շուրջը,որի հիմքի վրա էլ բարձրացավ Վանի համահայկական հզոր թագավորությունը:
Ք.ա. 9-րդ դարի 80-70-ական թթ. Հայկական լեռնաշխարհի հարավում Նաիրյան երկրների փոխարեն հիշատակվում է մեկ միասնական Նաիրի պետական կազմավորումը:Ք.ա. մոտ 830-ական թթ. Տուշպա(Տոսպ,Վան)մայրաքաղաքն է հիմնադրում Սարդուրի I-ը (Ք.ա. մոտ 835-825 թթ.): Ասորեստանյան աղբյուրներում թագավորությունը կոչվում է Ուրարտու,իսկ տեղական արձանագրություններում՝ Նաիրի և Բիայնիլի: Թագավորությունը կապվում է Վանի անվան հետ,այդ պատճառով էլ գիտության մեջ թագավորությունը հայտնի է նաև որպես Վանի թագավորություն:Աստվածաշնչում այն հիշատակվում է <<Արարատյան թագավորություն>> անվամբ: