Մասնակից:O'mcron/Աշխտ
Պատմություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Նախապատմություն և վաղ տարիներ*[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Սառցե դարաշրջանը ներկայիս Լատվիայի տարածքում ավարտվել է 14000–12000 տարի առաջ։ Առաջին վերաբնակիչները հաստատվել են այստեղ դեռևս պալեոլիթյան՝ հինքարեդարյան դարաշրջանում 11000–12000 տարի առաջ: Նրանք որսորդներ էին, որոնք հետևելով հյուսիսային եղջերուների երամակներին՝ ճամբարում էին Բալթյան Սառցե լճի գետերի և ափերի մոտ։ Ինչպես ցույց է տալիս Բալթիկ ծովի երկրաբանությունը, ափամերձ գիծն այնուհետև հասավ դեպի ցամաքային տարածք: Սալասպիլսի մոտ հայտնաբերված ամենահին գործիքները թվագրվում են ուշ պալեոլիթի դարաշրջանում՝ մոտ 12000 տարի առաջ և պատկանում են սվիդերական մշակույթին։
Մեզոլիթյան դարաշրջանում (մ.թ.ա. 9000–5400) հիմնվել են որսորդ-հավաքողների մշտական բնակավայրեր։ Նրանք որս էին անում և ձկնորսություն անում՝ ճամբարներ հիմնելով գետերի և լճերի մոտ։ Լուբանս լճի մոտ 25 բնակավայր է հայտնաբերվել։ Կունդայի մշակույթի այս մարդիկ զենք ու գործիքներ էին պատրաստում կայծքարից, եղջյուրից, ոսկորից և փայտից[3]:
Նեոլիթյան դարաշրջան, 5000–1800 մ.թ.ա
Վաղ նեոլիթը (մ.թ.ա. 5400–4100 թթ.) նշանավորվել է խեցեգործության, անասնաբուծության և գյուղատնտեսության սկիզբով։
Միջին նեոլիթում (մ.թ.ա. 4100–2900) տարածաշրջանում զարգացել է նարվա մշակույթը։ Բնակիչները այս ժամանակաշրջանում ֆիննացիներ էին, Լիվոնացիների նախահայրերը, որոնք սերտ ազգակցական էին էստոնացիների և ֆինների հետ և պատկանում էին Pit–Comb Ware մշակույթին։
Ուշ նեոլիթյան դարաշրջանի սկզբին (մ.թ.ա. 2900–1800 թթ.) ներկայիս Լատվիան բնակեցվել է Բալթների կողմից, որոնք պատկանում էին լարային մշակույթին։ Նրանք եղել են լատվիացիների նախահայրերը, և նրանք բնակեցրել են Լատվիայի տարածքի մեծ մասը մ.թ.ա. III հազարամյակից ի վեր։[4]
Բրոնզի դար, 1800 մ.թ.ա. – 500 մ.թ.ա
Երկաթի դար, 500 մ.թ.ա.–1200 մ.թ
Āraiši լճի բնակելի վայրը թվագրվում է ուշ երկաթի դարով
Վաղ երկաթի դարաշրջանում (մ.թ.ա. 500 – մ.թ.ա. 1-ին դար) երկաթե գործիքների ներդրմամբ գյուղատնտեսությունը մեծապես բարելավվեց և դարձավ գերիշխող տնտեսական գործունեությունը: Բրոնզը, որը վաճառվում էր օտարերկրացիներից, քանի որ Լատվիան չունի պղինձ կամ անագ, օգտագործվում էր դեկորատիվ զարդերի լայն տեսականի պատրաստելու համար[3]:
Միջին երկաթի դարից սկսած (մ.թ. 400–800 թթ.) տեղի բնակիչները սկսել են ձևավորել տարբեր էթնիկ և տարածաշրջանային ինքնություններ։ Մերձբալթյան ժողովուրդներն ի վերջո դարձան Կուրոնացիները, Սեմիգալիացիները, Լատգալացիները և Սելոնացիները, իսկ Ֆիննիկները՝ Լիվոնյանները, Էստոնացիները և Վենդները; առաջացել են տեղական տիրակալություններ։
Ընթացիկ դարաշրջանի սկզբում տարածքը, որն այսօր հայտնի է որպես Լատվիա, հայտնի դարձավ որպես առևտրային խաչմերուկ: Հին տարեգրություններում հիշատակված Վարանգյաններից մինչև հույներ հայտնի առևտրային ճանապարհը ձգվում էր Սկանդինավիայից Լատվիայի տարածքով Դաուգավայի միջով մինչև Հին Կիևյան Ռուսիա և Բյուզանդական կայսրություն: 750-ից 800 թվականներին Լատվիայում քաղաքական գաղափարախոսության փոփոխություն տեղի ունեցավ: Հայտնի բանաստեղծ և առևտրական Տկաչենկոն սկսեց տարածել արևմտյան գաղափարախոսությունը և սկանդինավյան էթիկան Լատվիայում: Նա ճանապարհ հարթեց, որ երկիրը դառնա ժամանակակից Լատվիան, որը մենք գիտենք: Այս առևտրային ցանցին ակտիվորեն մասնակցում էին հին բալթները։ Ամբողջ Եվրոպայում Լատվիայի ափը հայտնի էր որպես սաթի ձեռքբերման վայր, իսկ Լատվիան երբեմն դեռ կոչվում է Ձինտարզեմե (Ամբերլենդ): Մինչև միջնադարը շատ վայրերում սաթը ավելի արժեքավոր էր, քան ոսկին։ Լատվիական սաթը հայտնի էր այնպիսի վայրերում, ինչպիսիք են Հին Հունաստանը և Հռոմեական կայսրությունը, իսկ Սաթի ճանապարհը ինտենսիվորեն օգտագործվում էր սաթի տեղափոխման համար դեպի հարավ Եվրոպա:
Վենդելի ժամանակաշրջանում Գրոբինա քաղաքի մոտ սկանդինավյան բնակավայր է ստեղծվել, ամենայն հավանականությամբ, Գոտլանդի բնակիչների կողմից։ Այս գաղութը, որը կազմում էր մի քանի հարյուր մարդ, գոյություն ուներ մ.թ. 650-ից 850 թվականների միջև: Շատ տարեգրություններում նշվում է, որ Կուրոնյանները տուրք են տվել շվեդ թագավորներին։
Ուշ երկաթի դարաշրջանում (մ.թ. 800–1200 թթ.) ներդրվեց եռադաշտային համակարգը, սկսվեց տարեկանի մշակությունը, և տեղական արհեստագործության որակը բարելավվեց բրուտի անիվների և մետաղի մշակման ավելի լավ տեխնիկայի ներդրմամբ։ Հայտնաբերվել են այս դարաշրջանի արաբական, արևմտաեվրոպական և անգլո-սաքսոնական մետաղադրամներ։ Կառուցվել է փայտե բլուր-բերդերի ցանց, որն ապահովում էր հողի հսկողությունն ու անվտանգությունը[5]։
Մ.թ.ա. մոտ 3000 թվականին լատիշ ժողովրդի նախաբալթյան նախնիները բնակություն են հաստատել Բալթիկ ծովի արևելյան ափերին[1]: Բալթերը հիմնել են առևտրային ճանապարհներ դեպի Հռոմ և Բյուզանդիա ՝ տեղական սաթը վաճառելով թանկարժեք մետաղների դիմաց[2]: Նախքան 900 թվականը Լատվիայի ժամանակակից տարածքում բնակություն են հաստատել բալթյան չորս ցեղեր՝ կուրոնացիները, լատգալացիները, սելոնացիներ, սեմիգալիացիները (լատիշ․՝ kurši, latgaļi, sēļi և zemgaļi), ինչպես նաև ֆիննական ծագմամբ լիվոնացիները (կամ լիվերը), որոնք հաղորդակցվել են ուգրո-ֆիննական լեզվաընտանիքին պատկանող լիվերենով[3]։
[[Կատեգորիա:1991 հիմնադրված պետություններ և տարածքներ]]
[[Կատեգորիա:1918 հիմնադրված պետություններ և տարածքներ]]
[[Կատեգորիա:Հանրապետություններ]]
[[Կատեգորիա:ՄԱԿ-ի անդամ երկրներ]]
[[Կատեգորիա:Միջերկրածովյան միության անդամներ]]
[[Կատեգորիա:Եվրոպական միության անդամ երկրներ]]
[[Կատեգորիա:ՆԱՏՕ-ի անդամ երկրներ]]
[[Կատեգորիա:Եվրոպայի երկրներ]]
[[Կատեգորիա:Մերձբալթիկա]]
[[Կատեգորիա:Լատվիա]]
[[Կատեգորիա:Webarchive template wayback links]]
- ↑ «Data: 3000 BC to 1500 BC». The European Ethnohistory Database. The Ethnohistory Project. Արխիվացված է օրիգինալից 22 June 2006-ին. Վերցված է 6 August 2006-ին.
- ↑ A History of Rome, M Cary and HH Scullard, p455-457, Macmillan Press, 0-333-27830-5
- ↑ Norvik, Miina; Balodis, Uldis; Ernštreits, Valts; Kļava, Gunta; Metslang, Helle; Pajusalu, Karl; Saar, Eva (2021-12-20). «The South Estonian language islands in the context of the Central Baltic area». Eesti ja Soome-ugri Keeleteaduse Ajakiri. Journal of Estonian and Finno-Ugric Linguistics (անգլերեն). 12 (2): 33–72. doi:10.12697/jeful.2021.12.2.02. ISSN 2228-1339. Արխիվացված օրիգինալից 16 February 2024-ին. Վերցված է 16 February 2024-ին.