Մասնակից:Meri Araqelyan/Ավազարկղ 8

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Meri Araqelyan/Ավազարկղ 8

Թահեր Մովասաղյան[1] (ֆր.՝ Taher Movassaghian ), սերած մի ընտանիքից, որտեղ գնահատվում էր ինտելեկտուալիզմն ու գիրը, լինելով իրանցի գրողի և մտավորականի զավակը [2] Յիշմայել Մովասաղյան [3][4]: Հոր կողմից ծագումով հայ, իսկ մոր կողմից՝ իրանցի, Թահերը մեծացել է հարուստ և բազմակարծության մշակույթում:

Իր գիտական ​​գործունեությունից բացի, Թահերը շատ ներգրավված էր իրանական քաղաքականությամբ և եղել է կոմունիստական ​​կուսակցության (մարքսիստական) ազդեցիկ անդամներից, Թուդեի կոմունիստական ​​կուսակցության անդամները (չշփոթել Իրանի կոմունիստական ​​կուսակցության հետ) հիմնականում իրանական մտավորականությունից են։ իսկ հիմնադիր անդամները ներառում են մտավորականներ և հեղափոխականներ, ինչպիսիք են Նուրեդդին Քիանուրին, Մեհդի Բազարգանը և Էբրահիմ Յազդին, ովքեր դեմ էին գործող բռնապետական ​​կառավարությանը: Նա հայտնի էր նաև իր դեկարտյան մտքով և Իրանի ինտելեկտուալ շարժումներին անդամակցությամբ։

Բացի այդ, Թահերը եղել է բարձրակարգ մարզիկ և իրանցի ըմբշամարտի նախկին չեմպիոն՝ ցույց տալով սպորտի հանդեպ իր կիրքը և ֆիզիկական և մարզական կյանքին նվիրվածությունը:

Ցավոք, Թահերը ստիպված եղավ լքել իր երկիրը իշխող ռեժիմի քաղաքական ընդդիմության մեջ իր մասնակցության պատճառով: Նա վերջապես մահացավ 1987 թվականի դեկտեմբերի 2-ին Ֆրանսիայի Պուատիե քաղաքում՝ թողնելով ուշագրավ մտավոր և սպորտային ժառանգություն։

Կենսագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Համալսարան[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Իրանցի մտավորական անձնավորություն Թահեր Մովասաղյանը աչքի է ընկել գիտական ​​ոլորտում՝ հետևելով գերազանց դասընթացի, որը նրան թույլ է տվել քիմիայի դոկտորի կոչում ստանալ: Այնուհետև նա իր փորձն ու գիտելիքները նվիրեց որպես Թեհրանի համալսարանի պրոֆեսոր, որտեղ նա նաև ծառայեց որպես բարձրագույն կրթության գլխավոր տեսուչ:

Իր ուշագրավ ակադեմիական կարիերան նրան առաջնորդեց դեպի Գիտությունների ֆակուլտետի նախագահի պաշտոն[5] , որտեղ նա հատկապես ներգրավված է եղել զարգացման և հետազոտական ​​ծրագրերում, որոնք ուղղված են առողջապահության և դեղագիտության ոլորտին:

Քաղաքականություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Թահեր Մովասաղյանը իրանցի մտավորական էր[6] ով ապաստան էր գտել Ֆրանսիայում՝ հարկադրված լինելով փախչել հայրենի երկրից՝ իսլամական վարչակարգին հակազդելու պատճառով: Որպես կրոնի ազատության, արտահայտվելու և մարդու իրավունքների ջերմեռանդ պաշտպան՝ նա քաղաքական-կրոնական դրդապատճառներով հեռակա բանտարկվել և դատապարտվել է մահապատժի։

Նրա ազատազրկումը տեղի է ունեցել Էվինի բանտում[7] ·[8] ·[9], որը համարվում էր ամենասարսափելին երկրում: Կալանավայրում գտնվելու ընթացքում նա ենթարկվել է ֆիզիկական և հոգեբանական բռնության[10], ինչը ամրապնդել էր փախչելու նրա վճռականությունը։ Բանտարկվելուց կարճ ժամանակ անց նրան հաջողվեց կազմակերպել իր փախուստը՝ թույլ տալով նաև այլ քաղաքական և մտավոր բանտարկյալների փախչել։

Հաղորդվում է, որ իրանցի մտավորական Թահեր Մովասաղյանը Էվին բանտից փախչելուց հետո իրանական իշխանությունների կողմից ճանաչվել է որպես փախած: Ըստ որոշ աղբյուրների, նրա գլխին նույնիսկ գին է եղել իրանական աշխարհազորայինների կողմից։ Այնուամենայնիվ, չի նշվում, թե այս գնագոյացումը իրականացվել է ֆեթվայի , թե այլ կարգի հրամանագրի միջոցով։

Թահերը հայտնի էր Իրանի ինտելեկտուալ և քաղաքական շարժումներին, հատկապես Թուդեի կոմունիստական ​​կուսակցությանն իր անդամակցությամբ, որը դեմ էր գործող բռնապետական ​​կառավարությանը: Թուդեի անդամները հիմնականում ներգրավված էին իրանական մտավորականությունից և ներառում էին մտավորականներ և հեղափոխականներ, ինչպիսիք են Նուրեդդին Քիանուրին, Մեհդի Բազարգանը և Էբրահիմ Յազդին:

Թուդեն կիսում էր Չե Գևարայի, Յըլմազ Գյունեյի և Իբրահիմ Քայփաքքայայի իդեալները՝ կապված սոցիալական արդարության և հավասարության հետ: Չե Գևարան մարքսիստ հեղափոխական էր, ով պայքարում էր իմպերիալիզմի և կապիտալիզմի դեմ Լատինական Ամերիկայում, իսկ Յըլմազ Գյունեյը քրդական ծագումով թուրք ռեժիսոր, սցենարիստ, ռեժիսոր, դերասան, գրող և ակտիվիստ էր, ով պայքարում էր Թուրքիայում քուրդ ժողովրդի ճնշումների դեմ։ Երեք տղամարդիկ էլ մարդու իրավունքների և ազատության պաշտպաններ էին և զոհաբերեցին իրենց անվտանգությունը հանուն իրենց գործի:

Ինչ վերաբերում է Յըլմազ Գյունեյին, ապա նա ինքը կտտանքների է ենթարկվել Թուրքիայում իր բանտարկության ընթացքում իր քաղաքական համոզմունքների համար։ Նա մի քանի անգամ բանտարկվել է թուրքական կառավարությանն ընդդիմանալու համար և խոշտանգումների է ենթարկվել իր կինոգործերում իր իդեալներն արտահայտելու համար։ Չնայած դրան, նա շարունակեց պաշտպանել քրդերի և այլ ճնշված փոքրամասնությունների իրավունքները Թուրքիայում մինչև իր մահը Ֆրանսիայում աքսորոման ժամանակ։

Ինչ վերաբերում է Իբրահիմ Քայփաքքայային, թուրք մարքսիստ-լենինյան փիլիսոփա էր, Թուրքիայի կոմունիստական/մարքսիստ-լենինիստական ​​կուսակցության (TKP/ML) հիմնադիր և առաջնորդ։ Նրա գաղափարախոսությունը կենտրոնացած էր Թուրքիայի սոցիալական, տնտեսական և քաղաքական իրավիճակի վերլուծության վրա, ինչպես նաև սոցիալիստական ​​հեղափոխության խթանման վրա՝ հավասարազոր հասարակություն ստեղծելու համար: Թեև Իբրահիմ Քայփաքքայայի փիլիսոփայությունը լայնորեն հակասական և քննադատության է արժանացել, նա շարունակում է մնալ մարքսիստ-լենինյան պայքարի խորհրդանշական կերպարը Թուրքիայում և ամբողջ աշխարհում: Սոցիալիստական ​​հեղափոխության և դասակարգային պայքարի նրա տեսլականը շարունակում է ոգեշնչել ակտիվիստներին և մտավորականներին, որոնք նվիրված են սոցիալական արդարության և հավասարության համար պայքարին:

Այս սպառնալիքներին հանդիպելով՝ Թահերը նախընտրեց ապաստանել Ֆրանսիայում և քաղաքական ապաստան խնդրել[11] 1980-ականների իրանական հեղափոխությունից անմիջապես հետո։ Նրա գործին հետևեցին մի քանի միջազգային կազմակերպություններ, այդ թվում՝ Amnesty International, OFPRA, OHCHR, CDH, UNHCR, որոնք աշխատում էին ապահովելու նրա հիմնարար իրավունքների պաշտպանությունը՝ որպես ապաստան հայցող:

Մի խոսքով, Թահեր Մովասաղյանը նվիրված և խիզախ անձնավորություն էր, ով վտանգեց իր կյանքը՝ պաշտպանելու ժողովրդավարության և մարդասիրության հիմնարար արժեքները։ Թուդեի հետ նրանք կիսում էին Չե Գևարայի, Յըլմազ Գյունեյի և Իբրահիմ Քայփաքկայայի իդեալները սոցիալական արդարության և հավասարության առումով: Երեք տղամարդիկ էլ պայքարեցին ճնշումների դեմ և զոհաբերեցին իրենց անվտանգությունը հանուն իրենց գործի: Նրանց համատեղ պայքարը հանուն արդարության և ազատության, մնում է մարդկային ոգու հզորության վառ վկայությունը ճնշումների և անարդարության դեմ դիմաց:

Թահեր Մովասաղյանը հարուստ ընտանիքից է, որը համարվում է բարձր դասի էլիտայի մաս: Ընտանիքն ունի մի քանի սեփականություն[12], այդ թվում՝ հողատարածք, խանութներ[13], անշարժ գույք[14] այդ թվում՝ բարձր մակարդակի մարզադալիճ [15] ·[16] ·[17] ·[18]: Ինքը՝ Թահեր Մովասաղյանը, ինը տարի անընդմեջ եղել է ըմբշամարտի Իրանի չեմպիոն, այնուհետև եղել է Իրանի Ադրբեջանի ըմբշամարտի հավաքականի մարզիչ, ինչպես նաև Իրանի ըմբշամարտի ֆեդերացիայի նախագահ՝ Իրանական Ադրբեջանի տարածաշրջանում։

Այնուամենայնիվ, Փահլավի դինաստիայի տապալման հետ կապված քաղաքական իրադարձություններից հետո ընտանիքը բախվեց նոր ռեժիմի դաժան բռնաճնշումներին ինտելեկտուալ հակառակորդների դեմ: Առանց ակնհայտ պատճառի և առանց որևէ փոխհատուցման ընտանիքի անշարժ և անձնական ունեցվածքը բռնագրավվել և փոխանցվել է պետությանը։ Գույքի այս բռնագրավումը, ներառյալ մարզադահլիճը, հատկապես վնաս էր հասցրել Թահեր Մովասաղյանին, ով իր կյանքի մեծ մասը նվիրել էր Իրանում ըմբշամարտով զբաղվելուն և դասավանդելուն:

Ընտանիք[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Թահեր Մովասաղյանն ամուսնացած է Ֆարիդեի (Շոշանա) հետ և նրանց ընտանիքը բաղկացած է չորս երեխաներից՝ Հելեն, Հայդեհ, Յաչար և Հանի։ Իրանի Թեհրանում հարուստ ընտանիքում ծնված Ֆարիդեն իրանցի հրեական և ռուսական ծագում ունի[19] նրա հայրը՝ լինելով մի քանի ոսկերչական խանութների և անշարժ գույքի սեփականատեր [20]: Թեև կարիքի մեջ չէր, բայց բարձրագույն կրթություն ստացավ և մինչև 1983 թվականը աշխատեց որպես տեքստիլի արտադրության մենեջեր մի խոշոր ընկերությունում:

Մովասաղյանների ընտանիքը արտագաղթի երկրորդ ալիքի մի մասն էր, որի հետևանքով շատ իրանցիներ լքեցին երկիրը՝ խուսափելու իսլամական աստվածապետական ​​ռեժիմի կողմից սահմանված չափից դուրս սահմանափակումներից: Այս փուլում Իրանից հեռացածների թվում կային կրոնական փոքրամասնությունների ներկայացուցիչներ, ինչպիսիք են հրեաները [21] և հայերը [22]: Իրոք, նրանցից շատերը տեսան, որ առգրավվում էին իրենց ապրանքներն ու ունեցվածքը, և ցանկացած մտավոր հակառակորդ դատապարտվում էր մահվան: Ուստի նրանք փախան միայն մի քանի իրերով՝ մտածելով, որ կվերադառնան իսլամական իշխանությունը տապալելուց հետո:

Այնուամենայնիվ, ժամանակի ընթացքում մշտական ​​վերադարձի հնարավորությունը դառնում էր ավելի անհավանական, եթե ոչ ընդմիշտ անհնարին: Այդպես էր նաև Մովասաղյան ընտանիքի դեպքում, որը վերը նշված պատճառներով նախընտրեց հեռանալ Իրանից։

Կյանքը Ֆրանսիայում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Թահեր Մովասաղյանը իսլամական հեղափոխությունից հետո գաղթել է Ֆրանսիա։ Ապա նա բերեց իր կնոջը՝ Ֆարիդեին և նրանց երեխաներին՝ Հելենին, Հայեդեին, Յաչարին և Հանիին։ Համարվելով կառավարության կողմից հետախուզման մեջ գտնվողներ՝ սահմանային մաքսանենգները նրանց օգնել են հատել իրանա-թուրքական սահմանը, մինչ Պասդարանը փնտրում էր նրանց: Ստամբուլի նահանգի Բեշիքթաշ քաղաքում չորս ամիս գաղտնի անցկացնելուց հետո ընտանիքը տեղավորվել է հյուրանոցի համարում և սննդի պաշարներ ձեռք բերելու համար ստիպված է եղել ապավինել սուրհանդակներին: Amnesty International-ը միջամտել է ընտանիքի տեղափոխումն ապահովելու համար։

Այնուհետև, ընտանիքը գրեթե երկու տարի հաստատվեց Փարիզում՝ տեղափոխվելով նահանգներ՝ ավելի հանգիստ, ավելի խաղաղ կյանք վարելու և առաջին հերթին՝ անվտանգության նկատառումներից ելնելով:

Թահեր Մովասաղյանը ճանապարհ ձեռնարկեց և բացեց իր սեփական հետազոտական ​​լաբորատորիան:


Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  1. ↑ Le Courrier de l'Ouest, l'Amnesty International et le HCDH déploient les grands moyens pour protéger Dr Taher Movassaghian, réfugié politique et intellectuel iranien, (parution du vendredi 10 janvier 1986 - N°8 - Կաղապար:43e)
  2. ↑ Iran: Amnesty International's response to letter dated 28 February 1989 From the Permanent Mission of the Islamic Republic of Iran to the United Nations
  3. ↑ La Nouvelle République du Centre Ouest, Le Professeur Taher David Movassaghian révèle son cas et celle de son père, écrivain politique, (parution du jeudi 3 mai 1984 - N° 12.034 - Կաղապար:40e)
  4. ↑ International Secretariat of Amnesty International - London
  5. ↑ Le Courrier de l'Ouest, quotidien régional s'entretient avec le réfugié politique et intellectuel iranien Taher Movassaghian, ancien Président de la Faculté des Sciences de Téhéran et inspecteur général de l'enseignement supérieur, (parution du mardi 23 septembre 1986 - N°221 - Կաղապար:43e)
  6. ↑ Iranian Intellectuals
  7. ↑ Inside Iran's most notorious jail by Frances Harrison, BBC News, Tehran
  8. ↑ La Nouvelle République du Centre-Ouest, un chimiste et intellectuel iranien communique sur l'Iran, "devenir fou dans les prisons de Khomeiny", (parution du samedi 28 décembre/29 décembre 1985 - N° 12.535 - Կաղապար:41e)
  9. ↑ Le Courrier de l'Ouest, entretien exclusif avec l'intellectuel scientifique iranien, décrit les prisons de Khomeiny, (parution du jeudi 16 août 1984 - N°189 - Կաղապար:41e)
  10. ↑ Le Courrier de l'Ouest, entretien avec le Dr Taher Movassaghian, il révèle sur les tortures et les chantages qu'on lui a infligés, (parution du vendredi 19 septembre 1986)
  11. ↑ Le Courrier de l'Ouest, l'Amnesty International et le HCDH déploient les grands moyens pour protéger Taher Movassaghian, réfugié politique et intellectuel iranien, (parution du vendredi 10 janvier 1986 - N°8 - Կաղապար:43e)
  12. ↑ United Nations
  13. ↑ The UN Refugee Agency
  14. ↑ The UN Refugee Agency
  15. ↑ United Nations Office
  16. ↑ UN Commission on Human Rights
  17. ↑ Economic & Social Council Commission on Human Rights
  18. ↑ Office of the United Nations High Commissioner for Human Rights
  19. ↑ Jewish Association of Tehran
  20. ↑ Office of the United Nations High Commissioner for Human Rights
  21. ↑ Migration Policy Institute / Migration Information Source
  22. ↑ Diaspora arménienne
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Մասնակից:Meri_Araqelyan/Ավազարկղ_8&oldid=9559744» էջից