Մասնակից:Kirakosyan Syuzanna/Ավազարկղ8

Ֆորմիոն (հունարեն՝ Φορμίων Phormion, գեն.՝ Φορμίωνος), Ասոպիոսի որդին, աթենացի գեներալ և ծովակալ էր Պելոպոնեսյան պատերազմից առաջ և դրա ընթացքում^[1] ։ Տաղանդավոր նավատորմի հրամանատար Ֆորմիոն մ.թ.ա. 428 թվականին տարել է Աթենքի մի քանի հայտնի հաղթանակներ , և նրա մահից հետո արժանացել է ակրոպոլիսի արձանին և պետական թաղմանը: Նա համարվում է Աթենքի բազմաթիվ մեծ ծովակալներից մեկը ՝ Թեմիստոկլեսի և Կիմոնի կողքին ։

Վաղ հրամաններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ֆորմիոն առաջին անգամ հայտնվում է պատմական արձանագրության մեջ մ.թ.ա. 440 թվականին, երբ նա կիսում էր Թուկիդիդեսի, Հագնոնի և մյուսների հետ աթենական նավատորմի հրամանատարությունը Սամյան պատերազմի վերջին հատվածում^[2] ։ Ք.ա. 432 թվականին նա ղեկավարում էր 1600 հոպլիտներից բաղկացած զորքը, որն ուղարկվել էր օգնելու Պոտիդայի պաշարմանը: Ֆորմիոն իր մարդկանց դանդաղ բարձրացրեց քաղաքի այն կողմից, որը աթենացիները դեռ չէին շրջապատել, և հակապատ կառուցեցին՝ Պոտիդայի ներդրումն ավարտելու համար ^[3]։ Այն բանից հետո, երբ Պոտիդան ամուր պաշարվեց, Ֆորմիոն իր մարդկանց առաջնորդեց հաջող արշավանքի մեջ՝ ընդդեմ Աթենքի թշնամիների Քաղկիդիկայում ,^[4] իսկ հաջորդ տարում նա կրկին գլխավորեց մի բանակ, որը հարձակվում էր քաղկիդիացիների վրա, այս անգամ Մակեդոնիայի թագավոր Պերդիկաս II-ի կողքին^[5]։

Նաուպակտուս[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ք.ա. 429/8 ձմռանը Ֆորմիոն ուղարկվեց Կորնթյան ծոց ՝ որպես 20 եռյակներից բաղկացած նավատորմի հրամանատար։ ստեղծելով իր բազան Նաուպակտուսում ՝ Ֆորմիոն շրջափակում է Կորնթոսի նավագնացությունը^[6]: Այնուամենայնիվ, մ.թ.ա. 429 թվականի ամռանը Սպարտան սկսեց մեծ նավատորմ և բանակ պատրաստել տարածաշրջանում Աթենքի դաշնակիցների վրա հարձակվելու համար ՝ հուսալով ցամաքով գրավել Ակարնանիան , գրավել Զակինթուս և Կեֆալենիա կղզիները և , հնարավոր է, նույնիսկ վերցնել Նաուպակտուսը ^[7]: Ֆորմիոն տեղեկացվել է այս ծրագրերի մասին շահագրգիռ ակառնացիների կողմից, սակայն ի սկզբանե չէր ցանկանում անպաշտպան թողնել Նաուպակտուսը ^[8]: Երբ Պելոպոնեսյան նավատորմը սկսեց շարժվել Կորնթոս ծոցի հարավային ափով, սակայն, նպատակ ունենալով անցնել Ակարնանիա, աթենացիները հետևեցին հյուսիսային ափին և հարձակվեցին նրանց վրա, երբ նրանք անցան Ծոցից բաց ծով և փորձեցին անցնել հարավից հյուսիս ^[9]:

Հետագա ճակատամարտում Ֆորմիոն կիրառեց յուրահատուկ և անսովոր մարտավարություն^[10] : Պելոպոնեսցիները, չնայած իրենց մեծ թվաքանակին (նրանք ունեին 47 նավ, քան աթենացիների 20-ը, թեև նրանց նավերից շատերը բեռնված էին ծանր հետևակով) , իրենց նավերը քաշեցին պաշտպանական շրջանի մեջ ՝ նավակներով դեպի դուրս : Ֆորմիոն իր նավերի հետ պտտվում էր Պելոպոնեսյան նավատորմի շուրջը, ավելի սեղմելով շրջանակը : Մարտավարությունը ռիսկային էր. այն թողեց աթենացիների եզրերը խոցելու համար, բայց այն արդյունք տվեց, երբ քամին փչեց և ստիպեց շրջագծված նավերի անփորձ անձնակազմին փչացնել իրենց թիակները^[11] : Այս շփոթության պահին աթենացիները խուժեցին ներս և ջախջախեցին նավատորմի մնացած նավերը ՝ գրավելով դրանցից 12-ը ։

Դրանից անմիջապես հետո տեղի ունեցած երկրորդ ճակատամարտում Ֆորմիոն և նրա փոքր ուժերը հաղթեցին Պելոպոնեսի 77 նավերից բաղկացած էլ ավելի մեծ նավատորմի դեմ^[12] ։ Նավպակտուսը պաշտպանելու համար ներքաշված Կորնթյան ծոցի նեղ ջրերի մեջ, աթենացիները սկզբում ջախջախվեցին և բաժանվեցին, բայց 11 աթենական նավեր, որոնք հետապնդվում էին դեպի Նաուպակտուս, կարողացան շրջվել իրենց հետապնդողների դեմ և ջախջախել իրենց դիմաց գտնվող թվով գերազանցող ուժին: Այս հաղթանակը պահպանեց Աթենքի ծովային գերակայությունը Ծոցում և վերջ դրեց պատերազմի այս ժամանակահատվածում այն մարտահրավեր նետելու Պելոպոնեսի փորձերին ^[13] ։

Ժառանգություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ք.ա. 428թ.-ին Ակարնանիայում մեկ ցամաքային արշավից հետո Ֆորմիոն չի գրանցվում որպես կրկին հրամանատար: Իր գործունեության մի քանի տարիների ընթացքում, սակայն, նա խորը հետք էր թողել Պելոպոնեսյան պատերազմի վաղ շրջանի վրա։ Աթենքի պարտությունը Կորնթոս ծոցում մ.թ.ա. 429/8 թթ. կործանարար հարված կլիներ Հունաստանի հյուսիս-արևելքում Աթենքի ազդեցությանը և ծովային անպարտելիության քաղաքի համբավին^[14]: Նրա մահից հետո աթենացիները ոգեկոչեցին պետությանը մատուցած նրա ծառայությունը՝ ակրոպոլիսում կանգնեցնելով նրա արձանը և թաղելով նրա մարմինը պետական գերեզմանոցում^[15]։

Ֆորմիոյի որդին, ում անունը Ասոպիոս է կոչել իր պապի անունով, նույնպես պատերազմի ժամանակ ղեկավարել է ծովային արշավախումբը^[16]։

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Kagan, Donald. The Peloponnesian War (Penguin Books, 2003). 0-670-03211-5
Տեքստ՝ Kirakosyan Syuzanna/Ավազարկղ8 Վիքիդարանում

Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Livius, Phormio by Jona Lendering

↑ Johnson's Universal Cyclopaedia: A New Edition, Volume 6. Pg 587
↑ Thucydides, The Peloponnesian War, 1.117
↑ Thucydides, The Peloponnesian War, 1.64-65
↑ Thucydides, The Peloponnesian War, 1.65
↑ Thucydides, The Peloponnesian War, 2.29
↑ Thucydides, The Peloponnesian War, 2.69
↑ Thucydides, The Peloponnesian War, 2.80
↑ Thucydides, The Peloponnesian War, 2.81
↑ Thucydides, The Peloponnesian War, 2.83
↑ Unless otherwise noted, all details of the battle are drawn from Thucydides, The Peloponnesian War, 2.83-4.
↑ Kagan, The Peloponnesian War, 93
↑ Unless otherwise noted, all details of the battle are drawn from Thucydides, The Peloponnesian War, 2.90-92.
↑ Kagan, The Peloponnesian War, 95-96
↑ Kagan, The Peloponnesian War, 95-6
↑ Kagan, The Peloponnesian War, 96
↑ Thucydides, The Peloponnesian War, 3.7

[1] Johnson's Universal Cyclopaedia: A New Edition, Volume 6. Pg 587

[2] Thucydides, The Peloponnesian War, 1.117

[3] Thucydides, The Peloponnesian War, 1.64-65

[4] Thucydides, The Peloponnesian War, 1.65

[5] Thucydides, The Peloponnesian War, 2.29

[6] Thucydides, The Peloponnesian War, 2.69

[7] Thucydides, The Peloponnesian War, 2.80

[8] Thucydides, The Peloponnesian War, 2.81

[9] Thucydides, The Peloponnesian War, 2.83

[10] Unless otherwise noted, all details of the battle are drawn from Thucydides, The Peloponnesian War, 2.83-4.

[11] Kagan, The Peloponnesian War, 93

[12] Unless otherwise noted, all details of the battle are drawn from Thucydides, The Peloponnesian War, 2.90-92.

[13] Kagan, The Peloponnesian War, 95-96

[14] Kagan, The Peloponnesian War, 95-6

[15] Kagan, The Peloponnesian War, 96

[16] Thucydides, The Peloponnesian War, 3.7

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]