Մասնակից:Gyurjinyan/Ավազարկղ1

Կենդանիների գիտակցություն, կենդանիների ինքնագիտակցության վիճակ կամ արտաքին օբյեկտի կամ իր ներսում ինչ-որ բանի մասին տեղեկացվածություն^[1]^[2]։Մարդկանց մոտ գիտակցությունը որոշվում է զգայունության միջոցով՝ սուբյեկտիվություն, որակավորում, զգայնության կամ զգալու ունակություն, արթնություն, ինքնագնահատական և մտքի գիտակցված վերահսկողության համակարգ^[3]։ Չնայած սահմանման դժվարություններին, շատ փիլիսոփաներ կարծում են, որ կա լայնորեն տարածված ընդհանուր պատկերացում այն մասին, թե ինչ է գիտակցությունը^[4]։

Կենդանիների գիտակցության թեման բախվում է մի շարք դժվարությունների։ Այն վեր է հանում այլ գաղափարների խնդիրը, քանի որ կենդանիները, որոնք զրկված են բանկանությունից և չեն կարող մեզ պատմել իրենց փորձի մասին^[5]։Բացի այդ, դժվար է օբյեկտիվորեն տրամաբանել այս հարցի շուրջ, և ժխտել, որ կենդանին գիտակցություն ունի, ենթադրում է, որ նա չի զգում, նրա կյանքը արժեք չունի, և որ նրան վնասելը բարոյապես սխալ չէ: Այնուամենայնիվ, դա չի նշանակում, որ կենդանին գիտակցություն ունի:17-րդ դարի ֆրանսիացի փիլիսոփա Ռենե Դեկարտին երբեմն մեղադրում էին կենդանիների նկատմամբ դաժան վերաբերմունքի մեջ, քանի որ նա պնդում էր, որ միայն մարդիկ գիտակցություն ունեն^[6]։

Փիլիսոփաները, ովքեր սուբյեկտիվ են համարում կենդանիների գիտակցության էությունը, սովորաբար կարծում են, որ անհնար է իմանալ, կենդանիների մոտ գիտկցություն գոյություն ունի արդյոք և որն է դրա բնույթը: Ամերիկացի փիլիսոփա Թոմաս Նագելը այս տեսակետը ներկայացրել է հայտնի՝ «Ինչպիսին է չղջիկ լինելը»էսսեում, որտեղ ասվում է, որ մկիայն ճղջիկը կարող է գիտակցել, գիտակցություն ունի, թե՞ ոչ։ Եվ նա պնդում էր, որ անկախ նրանից, թե որքան բան գիտենք կենդանու ուղեղի և վարքի մասին, մենք երբեք իսկապես չենք կարող ընկղմվել կենդանու մտքի մեջ և զգալ նրա աշխարհը այնպես, ինչպես անում է ինքը^[7]։ Իսկ օրինակ հայտնի գիտնական գիտնական Դուգլաս Հոֆշտադտերը, համաձայն չէ այս փաստարկի հետ՝ համարելով այն անիրական^[8]։

Կենդանիների գիտակցության ուսումնասիրությամբ զբաղվում են արդեն երկար տարիներ^[9]։1927թամերիկացի հոգեբան Հարվի Կարրը պնդում է, որ կենդանիների գիտակցությունը ուսումնասիրելու համար կարելի է փորձեր կատարել երեխաների հետ՝ օնտոգենեզի վաղ փուլերում^[10]։

2012 թվականին մի խումբ նյարդաբաններ ստորագրեցին Քեմբրիջյան հռչակագիրը, որը "միանշանակ" պնդում էր, որ միայն մարդիկ չեն, որ ունեն գիտակցություն : Կենդանիները, հատկապես կաթնասուններն ու թռչունները, նույնպես ճժտված են գիտակցությամբ^[8]։

Տես նաև[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Կենդանիների ինտելեկտը

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

↑ Robert van Gulick. «Consciousness». Stanford Encyclopedia of Philosophy. Արխիվացված է օրիգինալից 2021-12-27-ին. Վերցված է 2020-02-19-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |deadlink= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)
↑ «consciousness». Merriam-Webster. Արխիվացված է օրիգինալից 2021-12-24-ին. Վերցված է 2014-04-22-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |deadlink= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)
↑ Farthing G. The Psychology of Consciousness. — Prentice Hall, 1992. — ISBN 978-0-13-728668-3
↑ Կաղապար:Нп3 Consciousness // The Oxford companion to philosophy / Honderich T.. — Oxford University Press, 2005. — ISBN 978-0-19-926479-7
↑ Colin Allen. Edward N. Zalta (ed.). «Animal consciousness». Stanford Encyclopedia of Philosophy (Summer 2011 Edition). Արխիվացված է օրիգինալից 2019-07-31-ին. Վերցված է 2020-02-19-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |deadlink= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)
↑ Կաղապար:Нп3 Sympathy and subjectivity(անգլ.) // Կաղապար:Нп3 : journal. — 1999. — Т. 77. — № 4. — С. 465—482. — doi:10.1080/00048409912349231
↑ англ. «if and only if there is something that it is like to be that organism—something it is like for the organism»
↑ ^8,0 ^8,1 Կաղապար:Нп3 Reflections on What Is It Like to Be a Bat? // The Mind's I / Կաղապար:Нп3; Կաղապար:Нп3. — Basic Books, 1981. — С. 403—414. — ISBN 978-0-7108-0352-8
↑ Burghardt, Gordon M. Animal awareness: Current perceptions and historical perspective(անգլ.) // American Psychologist : journal. — 1985. — Т. 40. — № 8. — С. 905—919. — doi:10.1037/0003-066X.40.8.905 Архивировано из первоисточника 16 Սեպտեմբերի 2012.
↑ Carr, H. The interpretation of the animal mind(անգլ.) // Psychological Review : journal. — 1927. — Т. 34. — № 2. — С. 87—106 [94]. — doi:10.1037/h0072244

[van_Gulick2004-1] Robert van Gulick. «Consciousness». Stanford Encyclopedia of Philosophy. Արխիվացված է օրիգինալից 2021-12-27-ին. Վերցված է 2020-02-19-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |deadlink= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)

[2] «consciousness». Merriam-Webster. Արխիվացված է օրիգինալից 2021-12-24-ին. Վերցված է 2014-04-22-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |deadlink= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)

[Farthing1992Psychology2-3] Farthing G. The Psychology of Consciousness. — Prentice Hall, 1992. — ISBN 978-0-13-728668-3

[John_Searle_20052-4] Կաղապար:Нп3 Consciousness // The Oxford companion to philosophy / Honderich T.. — Oxford University Press, 2005. — ISBN 978-0-19-926479-7

[Allen-5] Colin Allen. Edward N. Zalta (ed.). «Animal consciousness». Stanford Encyclopedia of Philosophy (Summer 2011 Edition). Արխիվացված է օրիգինալից 2019-07-31-ին. Վերցված է 2020-02-19-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |deadlink= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)

[6] Կաղապար:Нп3 Sympathy and subjectivity(անգլ.) // Կաղապար:Нп3 : journal. — 1999. — Т. 77. — № 4. — С. 465—482. — doi:10.1080/00048409912349231

[7] англ. «if and only if there is something that it is like to be that organism—something it is like for the organism»

[автоссылка1-8] 8,0 ^8,1 Կաղապար:Нп3 Reflections on What Is It Like to Be a Bat? // The Mind's I / Կաղապար:Нп3; Կաղապար:Нп3. — Basic Books, 1981. — С. 403—414. — ISBN 978-0-7108-0352-8

[Burghardt-9] Burghardt, Gordon M. Animal awareness: Current perceptions and historical perspective(անգլ.) // American Psychologist : journal. — 1985. — Т. 40. — № 8. — С. 905—919. — doi:10.1037/0003-066X.40.8.905 Архивировано из первоисточника 16 Սեպտեմբերի 2012.

[10] Carr, H. The interpretation of the animal mind(անգլ.) // Psychological Review : journal. — 1927. — Т. 34. — № 2. — С. 87—106 [94]. — doi:10.1037/h0072244

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]