Մասնակից:Gohar Piloyan/Ավազարկղ47

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից

Զարկա, (Քուրթոբահ, Ազ-Զարկա, Հորդանան, Զարկա) Հորդանանի Զարկա նահանգի մայրաքաղաքն է։ Նրա անունը նշանակում է «կապույտ քաղաք»: 2015 թվականին ուներ 635160 բնակիչ[1], և Ամմանից հետո Հորդանանի բնակչության թվով երկրորդ քաղաքն է։

Պատմություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Օսմանյան կայսրության կողմից կառուցված Հեջազ երկաթուղու Զարկայի երկաթուղային կայարանը։

Թեև տարածքը բնակեցված է եղել մ.թ. առաջին դարից, Զարկա քաղաքը հիմնադրվել է միայն 1902 թվականին՝ չեչեն ներգաղթյալների կողմից, ովքեր տեղահանվել են Օսմանյան և Ռուսական կայսրությունների միջև պատերազմների պատճառով[2][3]: Նրանք բնակություն հաստատեցին Զարկա գետի մոտ։ Այդ ժամանակ նոր բնակավայրում կայարան է կառուցվել Հեջազ երկաթուղու վրա։ Երկաթուղային կայարանը Զարկան վերածեց կարևոր հանգույցի: 1905 թվականի ապրիլի 10-ին օսմանյան նահանգապետը հրամանագիր արձակեց, որը թույլ էր տալիս չեչեն ներգաղթյալներին տիրել իրենց բնակություն հաստատած հողերին։ Այնուհետև բնակչությունը արագ աճեց: 1928 թվականի նոյեմբերի 18-ին Հորդանանի նոր կառավարությունը հրամանագիր արձակեց Զարկայի առաջին քաղաքային խորհուրդը ստեղծելու մասին։

1926 թվականին Անդրհորդանանի սահմանային ուժերի ձևավորումից հետո քաղաքում բրիտանական բանակի կողմից ռազմակայաններ կառուցվեցին, իսկ հետագայում քաղաքը հայտնի դարձավ որպես «ռազմական քաղաք»[4] Զարկայում էր գտնվում նաև Հորդանանի արաբական լեգեոնի շտաբը:

Հորդանանի ամենահին պաղեստինցի փախստականների ճամբարը, որը հայտնի է որպես Զարկա ճամբար, գտնվում է քաղաքի մոտ։ Այն ստեղծվել է Կարմիր խաչի միջազգային կոմիտեի կողմից 1949 թվականին՝ 1948 թվականի արաբա-իսրայելական պատերազմից պաղեստինցի փախստականների հեռացումից հետո։ Չնայած ճամբարը սկզբում բաղկացած էր վրաններից, ի վերջո այդ վրանները փոխարինվեց բետոնե կացարաններով[5]: 1990–91թթ. ավելի շատ փախստականներ եկան Զարկա, Պարսից ծոցի պատերազմից հետո, երբ Քուվեյթի կառավարությունը վտարեց քառորդ միլիոն պաղեստինցիների, որոնց կասկածում էր այդ պատերազմում Սադամ Հուսեյնի Իրաքին աջակցելու մեջ: Վտարվածների կեսից ավելին գնացել է Զարկա կամ մոտակա Ռուսեյֆա քաղաք[6]:

1970թ.-ի Սև սեպտեմբերյան հակամարտության ժամանակ Պաղեստինի ազատագրման ժողովրդական ճակատի անդամները առևանգեցին հինգ ինքնաթիռ և երեքին ստիպեցին վայրէջք կատարել Դոուսոն Ֆիլդում՝ Զարկայի մոտ գտնվող անապատում:

Զարկան այսօր համարվում է «պահպանողական» քաղաք[7],պաղեստինցի բնակչությամբ[6]: Այն քաղաքական իսլամիզմի հենակետն է, և այնտեղ են գտնվում ընդդիմադիր «Իսլամական գործողությունների ճակատ» կուսակցության բազմաթիվ կողմնակիցներ, որը Հորդանանում «Մուսուլման եղբայրներ»-ի քաղաքական թեւն է: Քաղաքում բնակվում էր ջիհադիստ Աբու Մուսաբ ալ Զարկավին, ով Իրաքում Ալ-Քաիդայի առաջին առաջնորդն էր[8]: AԵնթադրվում է, որ հորդանանցիների մեկ երրորդը, ովքեր մեկնել են կռվելու սիրիական քաղաքացիական պատերազմին, հիմնականում իսլամիստական խմբավորումների համար ավելի շատ եկել են Զարկայից, քան երկրի ցանկացած այլ շրջանից[9]:

Աշխարհագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Զարկան գտնվում է Հորդանանի հյուսիս-արևելքում գտնվող Զարկա գետի ավազանում: Քաղաքը գտնվում է Ամմանից 15 մղոն (24 կմ) հյուսիս-արևելք, իսկ տարածքը 60 քառակուսի կիլոմետր է[10]:

Կլիմա[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Զարկան ունի ցուրտ կիսաչորային կլիմա (Կյոպպենի կլիմայի դասակարգում՝ BSk)։ Տարեկան միջին ջերմաստիճանը 17,4 °C է (63,3 °F), իսկ տեղումների քանակը տարեկան կազմում է մոտ 182 մմ (7,17 դյույմ), հիմնականում ձմռան ամիսներին: Զարկայի բարձրությունը ծովի մակարդակից 619 մետր է, և ձմռանը քաղաքում երբեմն ձյուն է տեղում[11]:

Ժողովրդագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

2010 թվականի դրությամբ 700,000 մարդ ունեցող Զարկան Հորդանանում երրորդ ամենամեծ մետրոպոլիայի բնակչությունն ունի Ամմանից և Իրբիդից հետո: Բուն Զարկա քաղաքը Հորդանանում բնակեցվածությամբ երկրորդն է Ամմանից հետո՝ մոտ 635,000 բնակչությամբ:

Մեծ Զարկայի քաղաքային շրջաններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Զարկա քաղաքը բաժանված է հինգ շրջանների, որոնց ընդհանուր տարածքը կազմում է մոտ 60 կմ², և ևս երկու թաղամաս:

Շրջան Տարածք (կմ2)
1 Առաջին թաղամաս (Քաղաքի կենտրոն) 2.96
2 Երկրորդ շրջան (Ալթավրա Ալ-Արաբիա) 11.3
3 Երրորդ շրջան (Եվաջան) 12.2
4 Չորրորդ շրջան (Զավահրե) 16
5 Հինգերորդ շրջան (Նոր Զարկա) 17
6 Մարզահամալիր թաղամաս 3.5
7 Զարկա քաղաքային այգիների թաղամաս 19

Տնտեսություն և ենթակառուցվածքներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ամման-Զարկա մայրուղին
Կենտրոնական Զարկա

Տրանսպորտ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Զարկայի համալսարանի ճարտարագիտության ֆակուլտետը:

1908-20-ին Հեջազի երկաթուղին հարավից Զարկային միացնում էր Ամմանին դեպի հյուսիս՝ դեպի Սիրիա։

Զարկան գտնվում է Սաուդյան Արաբիան Սիրիայի հետ կապող միջազգային մայրուղու վրա, իսկ քաղաքով է անցնում նաև Ամման-Բաղդադ միջազգային մայրուղին։

Արդյունաբերություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Զարկան Հորդանանի արդյունաբերական կենտրոնն է։ Այնտեղ է գտնվում Հորդանանի գործարանների ավելի քան 50%-ը: Քաղաքում արդյունաբերության աճը անշարժ գույքի ցածր ծախսերի և մայրաքաղաք Ամմանին մոտ լինելու արդյունքն է:

Մի քանի օբյեկտներ, որոնք կենսական նշանակություն ունեն Հորդանանի տնտեսության համար, հիմնված են Զարկայում, օրինակ՝ Հորդանանի միակ նավթավերամշակման գործարանը: Զարկայի Առևտրի պալատի տվյալներով՝ 2011 թվականին Հորդանանի ընդհանուր արտահանման 10%-ը բաժին է ընկել Զարկայի նահանգից՝ ավելի քան 512 միլիոն ԱՄՆ դոլար: Կաշի և կարի արտադրանքները կազմում էին Զարկայի արտահանման մոտ 52%-ը, որին հաջորդում են քիմիական, գյուղատնտեսական և դեղագործական արտադրանքները:

2020 թվականի սեպտեմբերին Զարկայի մերձակայքում ականանետների զինամթերքի զինամթերքի պահեստում տեղի ունեցան զանգվածային պայթյուններ, որոնք առաջացել էին կարճ միացման հետևանքով[12]:

Կրթություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Զարկայում կան երեք համալսարաններ, որոնցից ամենամեծը Հաշիմյան համալսարանն է։ Մյուս երկուսն են Ալ-Բալքայի կիրառական համալսարանը և Զարկայի համալսարանը: Այլ համայնքային քոլեջներ և հետազոտական կենտրոններ հիմնված են Զարկայում, ինչպիսին է Ալ-Զարկա կրթական և ներդրումային.կենտրոնը: Քաղաքում կան նաև բազմաթիվ միջնակարգ դպրոցներ (կամ ավագ դպրոցներ), հատկապես Զարկայի տղաների միջնակարգ դպրոցը, որը համարվում է Հորդանանի ամենահին ավագ դպրոցներից մեկը։

Նշանավոր մարդիկ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հիմնական հոդված՝ մարդիկ Զարկայից

Տես նաև[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  [[Պորտալ:Հորդանան|Հորդանան]]

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  1. ↑ «The General Census - 2015» (PDF). Department of Population Statistics.
  2. ↑ Natho, Nadir I., 1927- (2009). Circassian history. New York: Nadir I. Natho. էջ 480. ISBN 978-1-4415-2389-1. OCLC 712591748.{{cite book}}: CS1 սպաս․ բազմաթիվ անուններ: authors list (link) CS1 սպաս․ թվային անուններ: authors list (link)
  3. ↑ Ibragimova, Zarema Ch. (2007). Mir čečencev - XIX vek. Moskva: Probel-2000. էջեր chapter 19. ISBN 978-5-98604-089-9. OCLC 220247120.
  4. ↑ «تاريــخ مديــنة الزرقــــاء | وحدة التنمية و التخطيط - محافظة الزرقاء». Արխիվացված է օրիգինալից December 12, 2009-ին. Վերցված է December 9, 2009-ին.
  5. ↑ «Zarqa Camp». UNRWA. United Nations. Վերցված է January 20, 2023-ին.
  6. ↑ 6,0 6,1 Riedel, Bruce (2010). The Search for Al Qaeda: Its Leadership, Ideology, and Future. Washington: Brookings Institution Press. էջ 89.
  7. ↑ Pizzi, Michael (June 5, 2015). «Foreign fighters come home to roost in Jordan». Al Jazeera. Վերցված է January 20, 2023-ին.
  8. ↑ Cambanis, Thanassis (November 16, 2007). «Jordan's Islamists Seek Offices Their Allies Scorn». New York Times. Վերցված է January 20, 2023-ին.
  9. ↑ Hubbard, Ben (April 12, 2014). «In Jordan Town, Syria War Inspires Jihadist Dreams». New York Times. Վերցված է January 20, 2023-ին.
  10. ↑ Su, Alice (14 February 2014). «In the Middle East, Arabic Wikipedia is a flashpoint — and a beacon». Wired. Condé Nast. Վերցված է 14 February 2014-ին.
  11. ↑ «Climate: Zarqa». 17 January 2018.
  12. ↑ «Major explosion rocks arms depot in Jordan, but no casualties reported». France 24. 11 September 2020.

Արտաքին կապեր[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Վիիքպահեստ

Կաղապար:Palestinian refugee camps

Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Մասնակից:Gohar_Piloyan/Ավազարկղ47&oldid=9577351» էջից