Մասնակից:Arshakyan82/Ավազարկղ/2

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից

Մեծ Արալյան ծով (Մեծ Արալ), գերաղի լճերի համակարգ նախկին Արալյան ծովի ավազանում, որը ձևավորվել է 1989 թվականին վերջինիս չորացումից: 2001 թվականին Մեծ Արալյան ծովը բաժանվել է արևելյան և արևմտյան հատվածների, որոնք միավորվել են նեղ проток ՈՒզին-Արալ, որը գտնվում է ծովի մակարդակից 34 մետր բարձրության վրա: Ջրի հոսքի նախնական ուղղվածությունը արևելքից արևմուտք Ամուդարիայի ջրերի դեպի լիճ հոսքի դադարեցումից հետո հակառակ ուղղվածությունը ունի: Մեծ Արալյան ծովի արևմտյան հատվածի մակերեսը 3500-3800 կմ², միջին խորությունը 14-15 մ, առավելագույն խորությունը 37-40 մ: Ծովի արևմտյան հատվածը աննշանորեն լցվում է նաև գրունտային ջրերից, որը էականորեն դանդաղեցնում է նրա չորացումը: Ստորերկրյա ջրերը ապահովում են ներհոսք տարեկան միջինում 2 կմ³ ջուր: Համեմատաբար խոնավ տարիներին Արևելյան ծովը մասնակիորեն վերականգնվում է, սակայն գետերի վարարոմներից հետո արագ անհետանում է ջրի արևմտյան մաս հոսելու և ջրի գոլորշացումից մեծ մակերեսից վերածվելով փոքր աղի ճահճուտի պատճառով



Большое Аральское море (Большой Арал) — система гипергалинных озёр в бассейне бывшего Аральского моря, образовавшаяся в 1989 году в результате высыхания последнего. В 2001 году Большое Аральское море разделилось на восточную и западную части, которые соединялись узкой протокой Узун-Арал, находящейся на высоте 34 м над уровнем моря[1]. Первоначальное направление течения воды — с востока на запад — после прекращения поступления амударьинских вод в озеро сменилось на противоположное[1]. Площадь западной части Большого Аральского моря держится на уровне 3500—3800 км², средняя глубина — 14—15 м, максимальная — 37—40 м[2]. Западный сегмент моря незначительно пополняется грунтовыми водами, что существенно замедляет его высыхание[3]. Подземные воды дают приток, равный в среднем 2 км³ воды в год[2]. В относительно влажные годы Восточное море частично восстанавливается, но по окончании паводков на реках быстро исчезает из-за стока воды в западную часть и испарения воды на большой площади мелководного солончака.

Солёность Աղիությունը[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

2007 թվականին Մեծ Արալյան ծովի արևմտյան մասի աղիությունը կազմել է 70գ/լ, արևելյանում 100գ/լ, որը ամբողջովին բացառում է տարածաշրջանում որևէ տնտեսական գործունեությունը: 2009 թվականին համապատասխանաբար հասավ 100‰ և 200‰: Ներկայումս գոյություն ունեցող Մեծ Արալի պահպանության պրոեկտի համաձայն Ամուդարիայի հունի շեղումը դեպի Արևմտյան Մեծ Արալ կարող է իջեցնել նրա ջրերի աղիությունը և վերականգնվի ձկնորսությունը:

В 2007 году солёность в западной части Большого Аральского моря составляла 70 г/л, в восточной — 100 г/л, что полностью исключает какую-либо хозяйственную деятельность в регионе[2]. В 2009 году значения достигли 100 ‰ и 200 ‰ соответственно[1]. По существующему проекту сохранения Большого Арала отвод русла Амударьи к Западному Большому Аралу мог бы снизить солёность его воды[1] и восстановить рыболовство[4].

Динамика водоёма Ջրավազանի դինամիկան[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

1992 թվականին Փոքր Արալյան ծովը

В 1992 году Малое Аральское море было отгорожено от Большого Кокаральской плотиной, что привело к сохранению Малого Аральского моря, но вызвало усыхание Большого Арала[1]. В мае 2009 года Восточное Аральское море полностью высохло[5][6]. К осени 2009 года протока пересохла и поступление воды из Западного Большого Арала в Восточный прекратилось[1]. В 2010 году озеро вновь заполнилось талой водой из Амударьи[7], но через четыре года опять пересохло[6]. Временно разлившись весной 2015 года (до 10780 км² с 7300 км² в 2014 году всего Аральского моря), к осени 2015 года водоём вновь уменьшился, а Восточный Арал вновь высох (до 8303 км² всего моря)[8]. Восточное море будет то полностью пересыхать жарким летом, то частично наполняться во время паводков на реках, а Западное море продолжает очень медленно пересыхать год за годом.[9].

  • 2002 թվականի հուլիս: Համեմատաբար բաց գույները ցույց են տալիս վերջին չորացումը: Июль 2002 года: наиболее светлые тона показывают последнее усыхание.
    2002 թվականի հուլիս: Համեմատաբար բաց գույները ցույց են տալիս վերջին չորացումը: Июль 2002 года: наиболее светлые тона показывают последнее усыхание.
  • 2003 թվականի նոյեմբեր. Արևելյան Արալյան ծովի ջրերի մեծ մասը գոլարշիացել են:Ноябрь 2003 года: большое количество воды в Восточном Аральском море испарилось.
    2003 թվականի նոյեմբեր. Արևելյան Արալյան ծովի ջրերի մեծ մասը գոլարշիացել են:Ноябрь 2003 года: большое количество воды в Восточном Аральском море испарилось.
  • 2009 թվականի օգոստոս. Արևելյան Արալյան ծովը ամբողջությամբ չորացել է, բացառությամբ ջրանցքի մոտ մնացած ջրային շերտերը, որը այն միավորում է Արևմտյան Արալյան ծովի հետ: Август 2009 года: Восточное Аральское море полностью высохло, за исключением узкой полосы воды возле канала, соединяющего его с Западным морем.
    2009 թվականի օգոստոս. Արևելյան Արալյան ծովը ամբողջությամբ չորացել է, բացառությամբ ջրանցքի մոտ մնացած ջրային շերտերը, որը այն միավորում է Արևմտյան Արալյան ծովի հետ: Август 2009 года: Восточное Аральское море полностью высохло, за исключением узкой полосы воды возле канала, соединяющего его с Западным морем.
  • 2010 թվականի օգոստոս. Արևելյան ծովը նորից լցվել է Ամուդարիայի հալոցքային ջրերովАвгуст 2010 года: Восточное море вновь наполнилось талыми водами из Амударьи.
    2010 թվականի օգոստոս. Արևելյան ծովը նորից լցվել է Ամուդարիայի հալոցքային ջրերովАвгуст 2010 года: Восточное море вновь наполнилось талыми водами из Амударьи.
  • 2014 թվականի օգոստոս - Արևելյան Արակյան ծովը ամբողջությամբ չորացել է:Август 2014 года — Восточное Аральское море полностью высохло.
    2014 թվականի օգոստոս - Արևելյան Արակյան ծովը ամբողջությամբ չորացել է:Август 2014 года — Восточное Аральское море полностью высохло.

См. также[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Примечания[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 Плотников И.С., Аладин Н.В. Современное состояние остаточных водоемоввозникших на месте бывшего Аральского моря // Материалы XI научного семинара "Чтения памяти К.М. Дерюгина". — С. 44—64.
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 Peter O. Zavialov, 2005, Physical oceanography of the dying Aral Sea, С. 112
  3. ↑ Groundwater discharge into the Aral Sea after 1960(անգլ.). — 2004. — doi:10.1016/j.jmarsys.2003.12.013
  4. ↑ «Реабилитация экосистем и биопродуктивности Аральского моря в условиях дефицита воды» (PDF) (անգլերեն). Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2012-07-29-ին. Վերցված է 2011-04-25-ին.
  5. ↑ «Aralsee: Ostbecken ist jetzt Wüste» (գերմաներեն). Scinexx. Արխիվացված է օրիգինալից 2012-07-29-ին. Վերցված է 2011-04-25-ին.
  6. ↑ 6,0 6,1 «World of Change: Shrinking Aral Sea : Feature Articles». earthobservatory.nasa.gov. Վերցված է 2019-12-13-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |deadlink= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)
  7. ↑ «Аральское море восстанавливается» (անգլերեն). Earth Observatory. Վերցված է 2011-04-25-ին.
  8. ↑ «Карта динамики Аральского моря с 1960 по 2015 годы». www.ntsomz.ru (ռուսերեն). Վերցված է 2019-12-13-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |deadlink= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)
  9. ↑ «Снимки NASA на конкретную дату». lance.modaps.eosdis.nasa.gov. Վերցված է 2019-12-13-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |deadlink= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)

Категория:Аральское море Категория:Бессточные озёра Азии Категория:Пограничные озёра Категория:Озёра Актюбинской области Категория:Озёра Каракалпакстана Категория:Озёра Кызылординской области

Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Մասնակից:Arshakyan82/Ավազարկղ/2&oldid=7293765» էջից