Մասնակից:Argam Forbes/Ավազարկղ N

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից

21-րդ դար[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հիմնական հոդված՝ 21-րդ դար
2001 թվականի սեպտեմբերի 11-ին եղած «Ալ Քաիդայի» հարձակումը ազդել է ԱՄՆ-ի արտաքին քաղաքականության վրա:

21-րդ դարը նշանավորվել է զարգացող տնտեսական գլաբալացմամբ և ինտեգրացիայով, ինչը հանգեցրել է փոխկապակցված տնտեսական ռիսկի մեծացման, ինչի մասին փաստում է 2000-ականների վերջի և 2010-ականների սկզբին եղած Համաշխարհային տնտեսական ճգնաժամի[1] նաև բջջային հեռախոսների և համացանցի կապի զարգացմանը, որոնք բիզնեսի, քաղաքականության և մարդկանց անձնական կյանքերում առաջացրեցին լուրջ փոփոխություններ, այդ թվում նաև սոցիալական կայքերի առաջացումը, ինչպիսին է Ֆեյսբուքը:

21-րդ դարի սկզբին Մերձավոր Ալրևելքում և Աֆղանստանում սրվեցին ներքաղաքական և արտասահմանյան վեճերը, որն առաջացրել է տնտեսական անհավասարություն, կառավարության անբավարարություն, որոնցում առաջնային են Արևմուտքի շահերը, միջէթնիկ և միջսեկտորային վեճերը և ԱՄՆ-ի պատմության ընթացքում երկարատև պատերազմի, որոնց անմիջական խնդիրը եղել է Ուսամա բեն Լադենի կողմից 2001 թվականին եղած Նյու Յորքի համաշխարհային առևտրի կենտրոնի ահաբեկչական պայթեցումը[Ն 1]: Արաբական Գարունը, որը 2010-ականների Հյուսիսային ԱՖրիկայի և Մերձվոր Արևելքի ռևոլյուցիոն ապստամբության սկիզբն էր, երկարացրել է իշխանության վակուումը, ինչը հանգեցրել է ավտորիտարիզմի վերածնունդի և ռեակցիոն խմբերի առաջացման, ինչպիսին է օրինակ Իսլամական Հանրապետությունը:

China has become a leader in wind power and solar panels.

ԱՄՆ-ի ռազմական միջամտությունը Մերձավոր Արևելքում և Աֆղանստանում[Ն 2] ֆինանսական ճգնաժամի և ռեցեսիայի հետ մեկտեղ հյուծել է ԱՄՆ-ի տնտեսական ռեսուրսները այն ժամանակ, երբ ԱՄՆ-ն և արեւմուտքի մյուս երկրները զգում են աճող սոցիալ-տնտեսական խնդիրներ, որոնք խորանում են աշխատանքի ռոբոտացմամբ և ավելի էժան աշխատուժ ունեցող երկրներ արդյունաբերության ճյուղերի արտահանմամբ[Ն 3][Ն 4][Ն 5]: Մինչդեռ հին և խիտ բնակեցված ասիական քաղաքակրթությունները, մասնավորապես Հնդկաստանը և հատկապես Չինաստանը, դուրս են եկել բազմադարյա գիտական, տեխնոլոգիական և տնտեսական հանգստից, արևմտյան տերությունների պոտենցիալ տնտեսական և քաղաքական մրցակիցներ դառնալու համար[7]:

Ռեսուրսների համար համաշխարհային մրցակցությունը զարգացել է բնակչության և ինդուստրալիզացման աճի հետ, հատկապես Հնսդկաստանում Չինաստանում և Բրազիլիայում[Ն 6]: Բարձր պահանջարկը նպաստում է շրջակա միջավայրի դեգրադացիայի և գլոբալ տաքացման ուժեղացմանը: Դա անհրաժեշտ է անվտանգ և հուսալի էներգակիների համար, անկախ ոչ ստաբիլ տարածաշրջաններից, որոնք խթանել են էներգիայի աղբյուրների վերափոխմանը, որի հիմնական ուժը արևի և քամու էներգիան են, որոնք փոխարինում են ածխածներին (նավթ, ածուխ, բնական գազ) և միջուկային էներգիային[8][9]: Որպես գոյություն ունեցող վտանգի նշան, որը ստեղծում է կլիմայական փոփխություն[Ն 7], 2015 թվականի դեկտեմբերի 195 երկրներ ընդունեցին Փարիզի կլիմայական համաձայնագիրը, սակայն 2017 թվականին նախագահ Դոնալդ Թրամփը հայտարարել է այդ համաձայնագրից ԱՄՆ-ի դուրս գալու մասին[11][Ն 8][Ն 9][Ն 10][Ն 11][16][Ն 12][17]:

Համաշխարհային լարվածությունը աճել է որոշ պետությունների հզորացման հետ, կապված միջուկային զենքի տիրապետման հետ փորձելով ստիպել Հյուսիսային Կորեային դադարեցնել միջուկային զենքերի օգտագործումը և խանգարել Իրանին միջուկային զենքի արտադրությունում[18][Ն 13]:

Նշումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  1. ↑ In consequence, write Robert Malley and Jon Finer in Foreign Affairs, "The United States has become captive to a national security paradigm that ends up magnifying the very fears from which it was born.... One possible explanation for the resilience of the terrorist threat is that an overly militarized approach aggravates the very conditions on which terrorist recruitment thrives. The destruction of entire cities and the unintentional killing of civilians, in addition to being tragic, serve as powerful propaganda tools for jihadists. Such incidents feed resentment, grievances, and anti-Americanism."[2]
  2. ↑ Andrew J. Bacevich urges "a fundamental reassessment of US national-security policy in those parts of the Islamic world [at a time when US] political elites... manifest... indifference to endless war [and when] American wars continue as if on autopilot." The public, writes Bacevich, needs to be informed that "the national security of the United States may not require... stationing... US troops in [over] 170 countries around the world, a massive military budget... or the continuous dropping of ordnance on targets in distant lands of marginal or nonexistent relevance to [the US's] well-being."[3]
  3. ↑ Shlomo Ben-Ami writes that "the West is beset by deep social inequalities, reinforced in recent decades by poorly managed globalization." He urges the necessity of [g]iving a humane face to the embrace of globalization and innovation..."[4]
  4. ↑ The socioeconomic dislocations have prompted, in several countries, proposals for, and experiments with, citizens' guaranteed basic incomes, which had been proposed in Sir Thomas More's Utopia (1516)[5] and in Thomas Paine's Agrarian Justice (1797). The proposals' purposes and prospects are discussed in Benjamin M. Friedman, "Born to Be Free" (review of Philippe Van Parijs and Yannick Vanderborght, Basic Income: A Radical Proposal for a Free Society and a Sane Economy, Harvard University Press, 2017), The New York Review of Books, vol. LXIV, no. 15 (12 October 2017), pp. 39–41.
  5. ↑ Nathan Heller writes that a Universal Basic Income in the United States, of perhaps $1,000 a month per individual, would automatically provide a modest social safety net for everyone who could become redundant in the job market due to automation or job exportation – without the current cumbersome, often demeaning bureaucratic mechanisms for means testing and beneficiary supervision. UBI would create, for many persons, life choices not now available to them, and might reduce criminality spawned by desperate living conditions. UBI's supporters have included politicians across the political spectrum such as Daniel Patrick Moynihan, Richard Nixon, George H.W. Bush, Donald Rumsfeld, and Dick Cheney.[6]
  6. ↑ See List of countries by carbon dioxide emissions per capita.
  7. ↑ The "greenhouse effect", substantially responsible for Earth's global warming, was first described in 1824 by the French mathematician Joseph Fourier. The greenhouse effect is a natural mechanism that becomes dangerous if the atmosphere's greenhouse-gas concentrations exceed environmentally safe levels, as they have gradually been doing since the start of the Industrial Revolution. As predicted, this is already increasing the frequency and severity of floods and droughts due to accelerated melting of icecaps, glaciers, and snowpacks; flooding of low-lying coasts; storms; agricultural disruption and famines; ecological displacements; ocean acidification with havoc to marine life; release, from thawing Arctic permafrost, of methane, a greenhouse gas more powerful than carbon dioxide; and intra- and intersocietal conflicts, with increased crime and warfare. The multifarious, irreversible damage from global warming will accelerate as environmental tipping points are reached. The late physicist–cosmologist Stephen Hawking on 2 July 2017, belatedly celebrating his 75th birthday, warned that planet Earth is rapidly approaching an irreversible tipping point that will leave the planet with an uninhabitable environment like that of Venus, with a temperature of 250 degrees and sulfuric-acid rain.[10] The U.S. military are already forced to factor global-warming effects into their planning for military infrastructure, war, and disaster relief.
  8. ↑ On 8 October 2018 the Intergovernmental Panel on Climate Change published a Special Report on Global Warming of 1.5 °C stating that, if drastic changes in the global energy base and lifestyle are not made by about 2030—within a dozen years—civilization on planet Earth will become unsalvageable.[12]
  9. ↑ Astrophysicist John Gribbin, writing in Scientific American, contemplates the evolution of the cosmic infrastructure that made the history of the world possible, and concludes that "we are probably the only intelligent life in the Milky Way galaxy.... And if our planet is so special, it becomes all the more important to preserve this unique world for ourselves, our descendants and the many creatures that call Earth home." He explains that the universe's first stars after the Big Bang, 13 billion years ago, could not have had planets because chemical elements heavier than hydrogen and helium had not yet been cooked up inside stars. By the time our star, the Sun, came into being 4.5 billion years ago, there were sufficient amounts of heavier elements available to form Earth. The Sun resides within a fairly narrow "galactic habitable zone" that is at reduced risk from destructive supernovae and gamma-ray bursts. An orderly arrangement of planets in nearly circular orbits providing long-term stability – as in our solar system – is uncommon. "Earth-like planets" that have been discovered are generally uninhabitable, by contrast with Earth with its thin mobile crust where tectonic activity brings ores and nutrients to the surface through volcanism. Earth also has a large metallic core that, coupled with Earth's rapid rotation, produces a strong magnetic field that shields Earth from harmful cosmic radiation; without this screen, "our atomosphere would probably erode, and any living thing on the surface would get fried." These planetary attributes are diredtly related to our Moon, which probably formed early in the solar system's history when a Mars-size object struck the nascent Earth a glancing blow, causing both protoplanets to melt; the metallic material from the two objects settled into Earth's center, and much of Earth's original lighter rocky material splashed out to become the Moon, leaving Earth with a thinner crust. Without that impact, Earth would lack its crucial magnetic field and plate tectonics. The presence of such a large Moon stabilizes Earth, preventing it from toppling far from the vertical, as happened with Mars. Once the Earth-Moon system settled down, "life emerged with almost indecent rapidity": fossils of single-celled prokaryotes have been found in rocks 3.4 billion years old – about a billion years younger than Earth. But it was only about 1.5 billion years ago that more complex, eukaryote cells, the stuff of all plants and animals, arose from a single merging of two types of primordial single-celled organisms: bacteria and archaea. "It is a measure of how unlikely such a single fusion of cells was that it took two billion years of evolution to occur." Even then, little changed for about a billion years, apart from early eukaryotes forming flat, soft-bodied multicellular organisms, until the Cambrian explosion some 550 million years ago. DNA analysis, showing extremely close similarities among the most diverse human populations, indicates that all humans are descended from a tiny population, possibly survivors of some catastrophe or catastrophes. DNA evidence pinpoints two evolutionary bottlenecks: 150,000 years ago, the human population was reduced to no more than a few thousand breeding pairs; and about 70,000 years ago, the entire human population fell to about 1,000. "Is life likely to exist elsewhere in the galaxy?" asks John Gribbin. "Almost certainly, given the speed with which it appeared on Earth. Is another technological civilization likely to exist today? Almost certainly no, given the chain of circumstances that led to our existence."[13]
  10. ↑ Historian Christopher R. Browning concludes an article on "The Suffocation of Democracy": "[W]ithin several decades after Trump's presidency has ended, the looming effects of ecological disaster due to human-caused climate change—which Trump not only denies but is doing so much to accelerate—will be inescapable. Desertification of continental interiors, flooding of populous coastal areas, and increased frequency and intensity of extreme weather events, with concomitant shortages of fresh water and food, will set in motion both population flight and conflicts over scarce resources that dwarf the current fate of Central Africa and Syria. No wall will be high enough to shelter the US from these events...."[14].
  11. ↑ Environmentalist Bill McKibben explains that the 2018 IPCC Special Report understates the climatic perils to Earth and adds: "[E]ngineers have [made] remarkable advances, and the price of [electrical energy] generated by the sun or wind has continued to plunge... these are now the cheapest sources of power across much of the globe. Battery storage technology has progressed too; the fact that the sun goes down at night is no longer the obstacle to solar power many once presumed.... California, the planet's fifth-largest economy, promise[s] to be carbon-neutral by 2045.... [The] paramount reason we didn't heed... earlier warnings [is] the power of the fossil fuel industry.... [But] the relentless floods and storms and fires have gotten Americans' attention... 93 percent of Democrats want more solar farms; so do 84 percent of Republicans.... In October [2017] the [New York State] attorney general...filed suit against Exxon-Mobil, claiming the company defrauded shareholders by downplaying the risks of climate change. In January [2018] New York City joined the growing fossil fuel divestment campaign... Mayor Bill de Blasio is working with London's mayor, Sadiq Khan, to convince their colleagues around the world to do likewise. In July [2018] Ireland became the first nation to join the campaign... This kind of pressure on [fossil-fuel] investors needs to continue..."[15]
  12. ↑ The U.S. Government’s Fourth National Climate Assessment, released on November 23, 2018, describes the horrific prospects for the “U.S. economy, human health, and the environment” if emissions of greenhouse gases are not curtailed substantially on an urgent basis.
  13. ↑ Historian Christopher Clark writes: "The quest for peace, like the struggle to arrest climate change, requires that we think of ourselves not just as states, tribes, or nations, but as the human inhabitants of a shared space."[19]

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  1. ↑ Bob Davis, "What's a Global Recession?", The Wall Street Journal, April 22, 2009. [1] Retrieved 2 January 2019.
  2. ↑ Robert Malley and Jon Finer, "The Long Shadow of 9/11: How Counterterrorism Warps U.S. Foreign Policy", Foreign Affairs, vol. 97, no. 4 (July–August 2018), pp. 60–67.
  3. ↑ Andrew J. Bacevich, "Wars without End", The Nation, vol. 307, no. 2 (July 16/23, 2018), pp. 15–16.
  4. ↑ Shlomo Ben-Ami, "Gobalization's Discontents", The Nation, vol. 307, no. 2 (July 16 / 23, 2018, p. 27.
  5. ↑ Bryce Covert, "What Money Can Buy: The promise of a universal basic income – and its limitations", The Nation, vol. 307, no. 6 (September 10 / 17, 2018), p. 33.
  6. ↑ Nathan Heller, "Take the Money and Run: What's behind the enthusiasm for universal basic income?", The New Yorker, July 9 & 16, 2018, pp. 65–69.
  7. ↑ Paul Kennedy, The Rise and Fall of the Great Powers: Economic Change and Military Conflict from 1500 to 2000, New York, Random House, 1987, 0-394-54674-1, pp. 242–45, 432, 514–19, 526–29, 533–35, and passim.
  8. ↑ «Global Trends In Sustainable Energy Investment 2008». Sustainable Energy Finance Initiative. UNEP. Արխիվացված է օրիգինալից 21 December 2008-ին.
  9. ↑ «Home Page». National Renewable Energy Laboratory.
  10. ↑ Stephen Hawking, BBC World Service, 2 July 2017.
  11. ↑ Joshua Busby, "Warming World: Why Climate Change Matters More Than Anything Else", Foreign Affairs, vol. 97, no. 4 (July / August 2018), p. 54.
  12. ↑ Intergovernmental Panel on Climate Change, Special Report on Global Warming of 1.5 °C, 8 October 2018.
  13. ↑ John Gribbin, "Alone in the Milky Way: Why we are probably the only intelligent life in the galaxy", Scientific American, vol. 319, no. 3 (September 2018), pp. 94–99.
  14. ↑ Christopher R. Browning, "The Suffocation of Democracy", The New York Review of Books, vol. LXV, no. 16 (October 25, 2018), p. 17.
  15. ↑ Bill McKibben, "A Very Grim Forecast" (partly a review of Global Warming of 1.5 [degree] C: an IPCC Special Report by the Intergovernmental Panel on Climate Change. Available at www.ipcc.ch), The New York Review of Books, vol. LXV, no. 18 (November 22, 2018), pp. 4, 6, 8.
  16. ↑ Bill McKibben, "Life on a Shrinking Planet: With wildfires, heat waves, and rising sea levels, large tracts of the earth are at risk of becoming uninhabitable", The New Yorker, November 26, 2018, pp. 46–55.
  17. ↑ Historian Joseph Ellis, speaking at the Free Library of Philadelphia in October 2018 on the publication of his 2018 book, American Dialogue: The Founders and Us (C-SPAN 2 Book TV, re-aired 27 January 2019), said that social reforms tend to occur in the wake of crises: the slavery crisis precipitated the American Civil War; an analogous crisis for our time is that of global warming.
  18. ↑ Wendy R. Sherman, "How We Got the Iran Deal: And Why We'll Miss It", Foreign Affairs, vol. 97, no. 5 (September / October 2018), pp. 186–97.
  19. ↑ Christopher Clark, "'This Is a Reality, Not a Threat'" (review of Lawrence Freedman, The Future of War: A History, Public Affairs, 2018, 376 pp.; and Robert H. Latiff, Future War: Preparing for the New Global Battlefield, Knopf, 2018, 192 pp.), The New York Review of Books, vol. LXV, no. 18 (November 22, 2018), p. 54.
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Մասնակից:Argam_Forbes/Ավազարկղ_N&oldid=8721579» էջից