Մասնակից:Anyut2020/Ավազարկղ5

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից

Կենսագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Rundetårn ("round tower") in Copenhagen, on top of which the university had its observatory from the mid 17th century until the mid 19th century when it was moved to new premises. The current observatory there was built in the 20th century to serve amateurs.

Օլե Ռյոմերը ծնվել է 1644 թվականի սեպտեմբերի 25-ին Օրհուսում՝ վաճառական Քրիստեն Պեդերսենի (մահացել է 1663 թվականին) և Աննա Օլուֆսդաթեր Սթորմի ընտանիքում։ 1642 թ.-ից Քրիստեն Պեդերսենը սկսել է օգտագործել Ռյոմեր անունը, ինչը նշանակում էր, որ նա Դանիայի Ռյոմո կղզուց է, Ռյոմեր անունը նրան հնարավորություն էր տալիս տարբերվել Քրիստեն Պեդերսեն անունով մի քանի այլ մարդկանցից[1]:

Մինչև 1662 թվականը Օլե Ռյոմերի գտրառումները քիչ են, այդ ընթացքում նա ավարտել է հին Օրհուսի Մայր տաճարային դպրոցը(Aarhus Katedralskole) և տեղափոխվել Կոպենհագեն և ընդունվել Կոպենհագենի համալսարան: Նրա մենթորը համալսարանում եղել է Ռասմուս Բարտոլինը, ով 1668 թվականին հրապարակել է իսլանդական սպաթի (կալցիտի) լույսի կրկնակի բեկման իր հայտնագործությունը, այդ ընթացքում Ռյոմերն ապրում էր նրա տանը: Ռյոմերն ունեցել է բոլոր հնարավորությունները մաթեմատիկայի և աստղագիտության ուսումնասիրման համար՝ օգտագործելով Տիխո Բրահեի իրականացրած աստղագիտական դիտարկումները. դրանք Բարտոլինին հանձնարարված առաջադրանքներ էին հրապարակման համար[2]:

Ռյոմերն աշխատէլ է Ֆրանսիայի կառավարությում. Լուի XIV-ը վարձել է նրան, որպես ուսուցիչ Դաուֆինի համար, Ռյոմերն մասնակցել է նաև Վերսալի հոյակապ շատրվանների կառուցմանը:

1681 թվականին Ռյոմերը վերադարձել է Դանիա և նշանակվել աստղագիտության պրոֆեսոր Կոպենհագենի համալսարանում, նույն թվականին ամուսնացել է Աննա Մարիա Բարտոլինի՝ Ռասմուս Բարտոլինի դստեր հետ: Նա նաև ակտիվորեն դիտարկումներ է իրականացնել, ինչպես Ռունդետոորնի համալսարանի աստղադիտարանում, այնպես էլ իր տանը՝ օգտագործելով ստեղծած և կատարելագործած գործիքները: Ցավոք, նրա դիտարկումները չեն պահպանվել: Դրանք կորել են 1728-ի Կոպենհագենի մեծ հրդեհի հետևանքով: Այնուամենայնիվ, Ռյոմերի նախկին օգնականը՝ Պեդեր Հորբոուն, հավատարմորեն նկարագրել և գրել է Ռյոմերի դիտարկումների մասին:

Օլե Ռյոմերը աշխատելիս

In Rømer's position as royal mathematician, he introduced the first national system for weights and measures in Denmark on 1 May 1683.[3][4] Initially based on the Rhine foot, a more accurate national standard was adopted in 1698.[5] Later measurements of the standards fabricated for length and volume show an excellent degree of accuracy. His goal was to achieve a definition based on astronomical constants, using a pendulum. This would happen after his death, practicalities making it too inaccurate at the time. Notable is also his definition of the new Danish mile of 24,000 Danish feet (circa 7,532 m).[6]

In 1700, Rømer persuaded the king to introduce the Gregorian calendar in Denmark-Norway – something Tycho Brahe had argued for in vain a hundred years earlier.[7]

Ole Rømer at work

Rømer developed one of the first temperature scales while convalescing from a broken leg.[8] Daniel Gabriel Fahrenheit visited him in 1708 and improved on the Rømer scale, the result being the familiar Fahrenheit temperature scale still in use today in a few countries.[9][10][11]

Rømer also established navigation schools in several Danish cities.[12]

In 1705, Rømer was made the second Chief of the Copenhagen Police, a position he kept until his death in 1710.[13] As one of his first acts, he fired the entire force, being convinced that the morale was alarmingly low. He was the inventor of the first street lights (oil lamps) in Copenhagen, and worked hard to try to control the beggars, poor people, unemployed, and prostitutes of Copenhagen.[14][15]

In Copenhagen, Rømer made rules for building new houses, got the city's water supply and sewers back in order, ensured that the city's fire department got new and better equipment, and was the moving force behind the planning and making of new pavement in the streets and on the city squares.[16][17][18]

Rømer died at the age of 65 in 1710. He was buried in Copenhagen Cathedral, which has since been rebuilt following its destruction in the Battle of Copenhagen (1807). There is a modern memorial.[19]

  1. ↑ Friedrichsen, Per; Tortzen, Chr. Gorm (2001). Ole Rømer – Korrespondance og afhandlinger samt et udvalg af dokumenter (Danish). Copenhagen: C. A. Reitzels Forlag. էջ 16. ISBN 87-7876-258-8.{{cite book}}: CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link)
  2. ↑ Friedrichsen; Tortzen (2001), pp. 19–20.
  3. ↑ Mai-Britt Schultz; Rasmus Dahlberg (31 October 2013). Det vidste du ikke om Danmark (Danish). Gyldendal. էջեր 53–. ISBN 978-87-02-14713-1. «I 1683 udarbejdede Ole Rømer en forordning, der fastsatte den danske mil samt en række andre mål, hvilket var hårdt tiltrængt, for indtil da havde der hersket et sandt enhedskaos i Danmark/Norge. Eksempelvis var en sjællandsk alen 63 centimeter, ...»{{cite book}}: CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link)
  4. ↑ Poul Aagaard Christiansen; Povl Riis; Eskil Hohwy (1982). Festskrift udgivet i anledning af Universitetsbibliotekets 500 års jubilæum 28. juni 1982 (Danish). Lægeforeningen. էջեր 87–. «En studie i Ole Rømers efterladte optegnelser, Adversaria, som hans enke Else Magdalene ... at give Christian V's kongelige mathematicus Ole Rømer (1644–1710) æren for udformningen af forordningen af 1.V.1683 ...»{{cite book}}: CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link)
  5. ↑ Alastair H. Thomas (10 May 2010). The A to Z of Denmark. Scarecrow Press. էջեր 422–. ISBN 978-0-8108-7205-9. «... although uniformity throughout the country was not achieved until statutes of 1683 and 1698, under the leadership of Ole Romer. The metric system was adopted in 1907 and is universal, though colloquially units such as tomme, tønde land, ...»
  6. ↑ Niels Erik Nørlund (1944). De gamle danske længdeenheder (Danish). E. Munksgaard. էջեր 74–. «... Maj 1683 gennemførte Reform af Maal og Vægt fastsatte Ole Rømer den danske Mils Længde til 12 000 danske Alen.»{{cite book}}: CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link)
  7. ↑ K. Hastrup; C. Rubow; T. Tjørnhøj-Thomsen (2011). Kulturanalyse – kort fortalt (Danish). Samfundslitteratur. էջեր 219–. ISBN 978-87-593-1496-8. «I Danmark blev den gregorianske kalender indført den 1. marts 1700 efter forarbejde af Ole Rømer. Man stoppede med brug af den julianske kalender den 18. februar, og sprang simpelthen de næste 11 dage over, så man landede direkte på ...»{{cite book}}: CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link)
  8. ↑ Tom Shachtman (12 December 2000). Absolute Zero and the Conquest of Cold. Houghton Mifflin Harcourt. էջեր 48–. ISBN 0-547-52595-8. «... down to an almost mythical point, an absolute zero, the end of the end. Around 1702, while Amontons was doing his best work in Paris, in Copenhagen the astronomer Ole Romer, who had calculated the finite speed of light, broke his leg. Confined to his home for some time, he took the opportunity of forced idleness to produce a thermometer having two fixed points ...»
  9. ↑ Don Rittner (1 January 2009). A to Z of Scientists in Weather and Climate. Infobase Publishing. էջեր 54–. ISBN 978-1-4381-0924-4. «Fahrenheit's first thermometers, from about 1709 to 1715, contained a column of alcohol that directly expanded and contracted, based on a design made by Danish astronomer Ole Romer in 1708, which Fahrenheit personally reviewed. Romer ...»
  10. ↑ Popularization and People (1911–1962). Elsevier. 22 October 2013. էջեր 431–. ISBN 978-0-08-046687-3. «... letter from Fahrenheit to his Dutch colleague Hermann Boerhaave (1668–1738) dated 17 April 1729 in which Fahrenheit describes his experience at Rømer's laboratory in 1708.»
  11. ↑ Neil Schlager; Josh Lauer (2001). Science and Its Times: 1700–1799. Gale Group. էջեր 341–. ISBN 978-0-7876-3936-5. «In 1708 Fahrenheit visited Ole Romer (1644–1710). Since at least 1702 Romer had been making alcohol thermometers with two fixed points and a scale divided into equal increments. He impressed upon Fahrenheit the scientific importance of ...»
  12. ↑ Carl Sophus Petersen; Vilhelm Andersen; Richard Jakob Paulli (1929). Illustreret dansk litteraturhistorie: bd. Den danske littterature fra folkevandringstiden indtil Holberg, af C.S. Petersen under medvirkning af R. Paulli (Danish). Gyldendai. էջեր 716–. «... Det var paa hans Tilskyndelse, at de første Navigationsskoler (i København og Stege) oprettedes, og Bestyrerpladserne besatte han med de bedste ...»{{cite book}}: CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link)
  13. ↑ A. Sarlemijn; M.J. Sparnaay (22 October 2013). Physics in the Making: Essays on Developments in 20th Century Physics. Elsevier Science. էջեր 48–. ISBN 978-1-4832-9385-1. «The other, Ole Rømer, was Bartholin's amanuensis, later his son-in-law. ... man, became the Danish king's mathematician (mathematicus regius), professor of astronomy at the University of Copenhagen, and eventually chief of police of that city.»
  14. ↑ Denmark. Udenrigsministeriet. Presse- og informationsafdelingen (1970). Denmark. An official handbook. Krak. էջեր 403–. ISBN 978-87-7225-011-3. «It was perhaps fortunate that Ole Romer (1644–1710) was called home to Denmark after he had achieved world fame by ... of Copenhagen and oblige him to devote time and energy to thinking out measures against prostitution and begging.»
  15. ↑ Gunnar Olsen; Finn Askgaard (1985). Den unge enevaelde: 1660–1721 (Danish). Politikens Forlag. էջեր 368–. ISBN 978-87-567-3866-8. «Det var et held, at Ole Rømer først blev kaldt tilbage til den danske hovedstad, efter at han i Paris havde opnået ... Men at denne geniale forsker som Københavns politimester skulle beskæftige sig med forholdsregler mod prostitution og betleri, ..»{{cite book}}: CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link)
  16. ↑ Danmarks Naturvidenskabelige Samfund (1914). Ingeniørvidenskabelige skrifter (Danish). Danmarks naturvidenskabelige samfund, i kommission hos G.E.C. Gad. էջեր 108–. «I de følgende Aar udstedtes der en Række Forordninger om Gaderne; de skyldes uden Tvivl Ole Rømer. Snart er det Brolægningen, det gælder, snart et omhyggeligt Reglement for Færdslen i Gaderne. Brolægningen havde medført store ...»{{cite book}}: CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link)
  17. ↑ Svend Cedergreen Bech (1967). Københavns historie gennem 800 år (Danish). Haase. էջեր 246–. «1705-10 beklædtes politimesterembedet af fysikeren Ole Rømer, i hvis embedstid mange reformer forsøgtes. Brolægning og belysning forbedredes, vandforsyning og vandafledning blev taget op til revision, men heller ikke en så ...»{{cite book}}: CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link)
  18. ↑ Axel Kjerulf (1964). Latinerkvarteret; blade af en gemmel bydels historie (Danish). Hassings forlag. էջեր 44–. «Ole Rømer vendte i 1681 tilbage til København, hvor han blev professor i astronomi ved universitetet og giftede sig med Rasmus ... justering af mål og vægt, blev ham betroet foruden ordning af byggeforhold, gaders brolægning og belysning.»{{cite book}}: CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link)
  19. ↑ Virginia Trimble; Thomas R. Williams; Katherine Bracher; Richard Jarrell; Jordan D. Marché; F. Jamil Ragep (18 September 2007). Biographical Encyclopedia of Astronomers. Springer Science & Business Media. էջեր 983–. ISBN 978-0-387-30400-7.
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Մասնակից:Anyut2020/Ավազարկղ5&oldid=7286420» էջից