Մասնակից:Anna Markosyan/Ավազարկղ3
Ջուզեպպե «Կառչուն ձեռք» Մորելլո (իտալ.՝ Giuseppe Morello;), հայտնի է նաև որպես «Ծեր աղվես», Մորելլո հանցագործ ընտանիքի հիմնադիր և Ջո Մասերիայի գլխավոր խորհրդական: Կաստելամարեզի խմբավորման շրջանակներում նա հայտնի էր որպես Պիետրո Մորելլո[1]։ Նաև հայտնի էր նրանով, որ ուներ դեֆորմացված աջ ձեռք և ընդամենը մեկ մատ, որը նման էր ճանկի։
1890-ական թվականներին Ջուզեպպեն հիմնեց մի բանդա, որը հայտնի էր որպես «107-րդ փողոցի մաֆիա», որը հետագայում դարձավ Մորելոյի հանցագործ ընտանիքը: Այսօր Մորելլոյի ընտանիքը հայտնի է որպես Ջենովես հանցագործ ընտանիք, որը Նյու Յորքի հինգ ընտանիքներից ամենահինն է:
Վաղ կյանք[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ջուզեպպե Մորելոն ծնվել է Սիցիլիայի Կորլեոնե քաղաքում 1867 թվականի մայիսի 2-ին[2]։ Նրա հայրը՝ Կալոգերո Մորելոն մահացել է 1872 թվականին, իսկ մայրը՝ Անջելինա Պիացան մեկ տարի անց կրկին ամուսնացել է Կորլեոնե քաղաքի մաֆիայի անդամ Բերնարդո Տերրանովայի հետ[3]։ Բերնարդոն և Անջելինան ունեին յոթ հայտնի երեխաներ՝ երկու որդի՝ Վինչենցո (ծնվել է 1874 թվականին[4] մահացել է երկու տարեկանում[5] երկրորդը՝ ծնվել է 1886 թվականին), Չիրոն (ծնված 1888 թվականին), Նիկոլո (ծնված 1890 թվականին), Լյուսիա։ (ծնված 1877 թ.): Սալվատրիսը (ծն. 1880) և Ռոզալիան (ծն. 1892 - մահացել է 1915 թ. հոկտեմբերի 14)։ Մորելլոյի և Տերանովայի երեխաները միասին են մեծացել, և Բերնարդոն կարող է նպաստել Ջուզեպպեի վաղաժամ մուտքին մաֆիոզ կլանի[6]։
Հեղինակ Դեյվիդ Քրիշլին նշում է, որ Մորելլոն նաև ուներ հորեղբայր՝ Ջուզեպպե Բատտալիան, որը Կորլեոնեզի մաֆիայի առաջնորդն էր և ով կարող էր օգնել իր եղբորորդու անցմանը[2]։ Ջուզեպպե Մորելոն ամուսնացել է Մարիա Ռոզա Մարսալիսիի (1867–1898) հետ 1889 թ.[7] զույգն ուներ երկու երեխա՝ դուստր Անժելան (ծնված 1891 թվականին[8]և մահացավ 1892 թվականին[9]), և որդի Կալոգերո «Չարլզ» Մորելլոն (ծնված 1892 թվականի նոյեմբերին Կորլեոնեում - մահացավ 1912 թվականին)[3]։
Մորելլոյի ԱՄՆ արտագաղթի տարին անհայտ է[2]։ Հեղինակ Մայք Դաշը գրում է, որ Մորելլոն արտագաղթել է 1892 թվականին՝ կասկածյալ դառնալով Կորլեոնե քաղաքի սպանությունների մեջ և այն բանից հետո, երբ նրա կեղծ մատանին կոտրվել է[6]։ Չնայած նրա հեռանալուն, Իտալիայի կառավարությունը գործ հարուցեց դատարան և նրան մեղավոր ճանաչեց կեղծ փողերի համար։ 1894 թվականի սեպտեմբերի 14-ին նա դատապարտվեց 6 տարի 45 օր ազատազրկման՝ գումարած տուգանք և զրկվեց պետական պաշտոն զբաղեցնելուց[2]։ Հնարավոր է, որ վճիռը կայացվել է հեռակա; Ըստ Քրիթչլիի, Մորելլոն Սիցիլիայից մեկնել է Նյու Յորք մոտավորապես այս ժամանակ[2]։
Մորելլոյի երեք խորթ եղբայրները՝ Նիկոլոն, Վինչենցոն և Չիրոն, նրա խորթ հայրը՝ Բերնարդոն, մայրը՝ Անջելինա, քույր Մարիան, խորթ քույր Ռոզան, կինը՝ Մարիա Ռոսա Մարսալիսին և որդին՝ Կալոգերոն, ժամանել են Նյու Յորք 1893 թվականի մարտի 8-ին[3][10] 1890-ականների կեսերին Ջուզեպպե Մորելոն աշխատանք փնտրելու նպատակով տեղափոխվեց Լուիզիանա, և նրան միացան Մորելլո-Տերրանովա ընտանիքի այլ անդամներ։ Հաջորդ տարի նրանք տեղափոխվեցին Տեխաս և սկսեցին բամբակ աճեցնել:[2] Մալարիայով վարակվելուց հետո նրանք վերադարձան Նյու Յորք մոտ 1897 թվականին[2]։ Մորելլոն փորձեց իր ուժերը տարբեր բիզնես ձեռնարկություններում, այդ թվում՝ անհաջող ներդրումները սրահում և խուրմայի գործարանում: Մորելլոյի առաջին կինը՝ Մարիա Ռոզա Մարսալիսին, մահացել է 1898 թվականին Կորլեոնեում[11]։ 1903 թվականի դեկտեմբերին Մորելլոն ամուսնացավ Նիկոլինա «Լենա» Սալեմիի (1884-1967 թթ.)[12] հետ, որը նրա հետ մնաց մինչև կյանքի վերջ[3]։
Մորելլոյի հանցագործ ընտանիք[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
1890-ականներին Ջուզեպպեն հիմնեց 107-րդ փողոցի ամբոխը, որը հետագայում վերածվեց Մորելոյի հանցագործների ընտանիքի: 1903 թվականին Իգնացիո «Գայլը» Լուպոն՝ Մանհեթենում գտնվող սիցիլիական մաֆիայի ղեկավարը, ամուսնացավ Մորելլոյի խորթ քրոջ՝ Սալվատրիսի հետ[3]։
Մորելլոն կառուցեց իր կայսրությունը՝ հիմնվելով նրա անողոք հրամանի վրա՝ մահապատժի ենթարկելու բոլոր նրանց, ովքեր համարձակվել էին առերեսվել նրան: Լուպոն՝ նրա գլխավոր հարկադիր կատարողը, պատասխանատու է եղել 10 տարվա ընթացքում ավելի քան վաթսուն սպանությունների համար։ Մորելլոյի ընտանիքը հաճախ օգտագործում էր տխրահռչակ տակառների սպանության համակարգը՝ մասնատված դիակները նետելով մեծ փայտե տակառների մեջ: Այնուհետև տակառները կնետվեին ծովը, թողնեին փողոցի պատահական անկյունում, լքեցին հետնանցքում կամ ուղարկեին այլ քաղաքի գոյություն չունեցող հասցեներ:
Ընտանեկան բիզնեսները ներառում էին շորթում, վարկերի տրամադրում, իտալական վիճակախաղ, կողոպուտ և կեղծիք: Ապօրինի կերպով վաստակած գումարն այնուհետև օրինականացվել է օրինական բիզնեսների կողմից, ինչպիսիք են խանութները կամ ռեստորանները, որոնք պատկանում են ընտանիքին՝ դարձնելով նրանց քաղաքում առաջին հանցագործ ընտանիքը, որը կազմակերպել է փողերի լվացման այս տեսակը: Նրանք նաև ներդրեցին հեղափոխական եղանակներ՝ ամեն շաբաթ ձեռնարկատերերից փոքր գումարներ շորթելու՝ «պաշտպանության» դիմաց՝ ի տարբերություն խոշոր գումարների գողության, որը կարող էր նրանց սնանկացնել: Այս տեխնիկան ընդունվել է «Black Hand» գանգստերների կողմից և հանգեցրել է բանդայի շահույթի ավելացմանը:
Մորելլոյի ընտանիքի երկու անդամները, ովքեր Մորելլոյի օրոք դարձան կապիտաններ, և ովքեր հետագայում մեծ հեղինակություն ձեռք բերեցին Նյու Յորքի անդրաշխարհում, Ջուզեպպե Մասերիան և Սալվատոր Դ'Աքվիլան էին:
1905 թվականին Մորելլոն ստեղծել էր սիցիլիական հանցագործների ամենամեծ ընտանիքը Նյու Յորքում և ճանաչվել որպես Capo di Tutti Capi (շեֆերի ղեկավար) ԱՄՆ այլ քաղաքների մաֆիայի ղեկավարների կողմից, ըստ Նիկոլա Ջենտիլեի:
Անկում և վերածնունդ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
1910 թվականին Մորելոն կրկին մեղավոր ճանաչվեց կեղծարարության մեջ և դատապարտվեց 25 տարվա ազատազրկման։ Ավելի ուշ նա պայմանական կերպով վաղաժամկետ ազատ է արձակվել: 1922 թվականին նախագահ Ուորեն Հարդինգը Մորելլոյին վաղաժամկետ ազատ արձակեց ազատման սահմանափակումներից՝ պայմանականորեն փոխարինելով պատիժը[13][14]
Նրա երեք խորթ եղբայրներից ամենաերիտասարդը՝ Նիկոլո Տերրանովան, իր վերահսկողության տակ վերցրեց մինչև 1916 թվականը, երբ սպանվեց նեապոլիտանական ղեկավար Պելեգրինո Մորանոյի կողմից Բրուքլինում, ինչպես նաև Թոնի Պարետտին մաֆիա-Կամորա պատերազմում։[15][16] Մորելլոյի մնացած երկու խորթ եղբայրները՝ Վինչենցո Տերրանովան և Չիրո Տերանովան, ստանձնեցին որպես շեֆ և ղեկավար և ղեկավարեցին ընտանիքը մինչև Մորելլոյի ազատ արձակումը բանտից:
1920թ.-ին Ատլանտայի դաշնային բանտից ազատ արձակված և իր կայսրության նկատմամբ վերահսկողությունը վերականգնելու փորձով, Մորելլոն հայտնվեց որպես սպառնալիք իր նախկին կապիտանի, այժմ վերածված մաֆիայի ղեկավար Սալվատորե Դ'Աքվիլայի համար, ով Մորլլոյի ազատ արձակումից մեկ տարվա ընթացքում հրամայեց սպանել Մորելլոյին: .[1]
Մորելլոն, մի շարք այլ մարդկանց հետ միասին, որոնք այժմ մահապատժի են ենթարկվել Դ'Աքվիլայի հրամանով, փախել են Սիցիլիա հմայության համար: Այդ մարդկանցից մեկը՝ նախկին Դ'Աքվիլայի զինված անձը՝ Ումբերտո Վալենտին, գնաց Մորելլոյի և նրա գլխավոր պաշտպան ու դաշնակից Ջուզեպպե Մասերիայի հետևից՝ Դ'Աքվիլայի բարեհաճությունը վերականգնելու համար։ Պատերազմ սկսվեց, և բազում բռնություններից և ներգրավված մաֆիոզների շրջանում որոշ ակնառու մահերից հետո Վալենտին սպանվեց Մասերիայի զինյալների կողմից (ոմանք ասում են՝ ներառյալ կամ բացառապես Չարլզ Լուչիանոն) 1922 թվականի օգոստոսին:[2] Վալենտիի հեռանալուց հետո Դ'Աքվիլայի իշխանությունը սկսեց կորցնել իր անխոցելիության փայլը: Մորելլոն, զգալով, որ իր կառավարման ժամանակն անցել է, և Մասերիայի իշխանությունը վերելք է ապրում, դարձավ Մասերիայի խորհրդատուն և բարգավաճեց նրա օրոք 1920-ականների արգելքի տարիներին[17]։
Կաստելամարեզե պատերազմ և մահ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Կաստելամմարեզյան պատերազմի ժամանակ, 1930-ից 1931 թվականներին, Մասերիան և Մորելլոն կռվել են Բրուքլինում տեղակայված հակառակորդ խմբի դեմ՝ Սալվատորե Մարանզանոյի և Ջոզեֆ Բոնանոյի գլխավորությամբ։ Մորելլոն, որը հին ձեռքը սպանել էր, դարձավ Մասերիայի «պատերազմի ղեկավարը» և ռազմավարական խորհրդականը:[15]
Պատերազմի առաջին զոհերից մեկը՝ Ջուզեպպե Մորելլոն սպանվեց գործընկեր Ջոզեֆ Պերրիանոյի հետ 1930 թվականի օգոստոսի 15-ին՝ իր Արևելյան Հարլեմի գրասենյակում կանխիկ դրամական մուտքեր հավաքելիս[18][19]։ Ջոզեֆ Վալաչին՝ ամերիկյան մաֆիայի առաջին մարդը, ով ապացույցներ ներկայացրեց պետությանը, Մորելլոյի մարդասպանին ճանաչեց որպես Կաստելամմարացի մաֆիոզ, որին նա ճանաչում էր որպես «Բասթեր Չիկագոյից»:[20]
Կինոռեժիսոր Մարտին Ա. Գոշի «The Last Testament of Lucky Luciano-ն», Չարլզ Լուչիանոյի ենթադրյալ ինքնակենսագրական պատմությունը, որն ունի վիճելի իսկություն, պնդում է, որ Լուչիանոն կազմակերպել է Մորելլոյի սպանությունը[21]:
Հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ 1,0 1,1 Dash, Mike (2009). The first family: terror, extortion, revenge, murder, and the birth of the American Mafia. Old Saybrook, CT: Tantor Audio. էջեր 330–331. ISBN 978-1-4001-1364-4. OCLC 428027812. «Masseria would be accompanied by [Giuseppe] Morello, whom the Castellammarese knew as Peter Morello – 'Don Petru' – an alias he adopted since leaving prison.»
- ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 2,5 2,6 2,7 Critchley, David (2008). The Origin of Organized Crime in America : the New York City Mafia, 1891–1931. London: Routledge. էջեր 37–40. ISBN 978-0-415-99030-1.
- ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 Critchley p.51–54
- ↑ Certificato di nascita, stamped 13 January 1998 by the municipality of Corleone, received by Justin Cascio from Vivian Lima on 1 September 2016.
- ↑ Certificato di morte, stamped 13 January 1998 by the municipality of Corleone, received by Justin Cascio from Vivian Lima on 1 September 2016.
- ↑ 6,0 6,1 Yardley, Jonathan (16 August 2009). «Review of 'The First Family: Terror, Extortion, Revenge, Murder, and the Birth of the American Mafia' by Mike Dash». The Washington Post.
- ↑ Marriage of Joseph Morello and Maria Rosa Marsalisi, record no. 24, 2 March 1889, "Italia, Palermo, Diocesi di Monreale, Registri Parrocchiali, 1531–1998", images, FamilySearch (https://familysearch.org/pal:/MM9.3.1/TH-266-11622-19708-55?cc=2046915&wc=MG37-L23:351041801,351041802,351112201 : accessed 21 January 2015), Corleone > San Martino > Matrimoni 1888–1902 > image 47 of 445; Archivio di Arcidiocesi di Palermo [Palermo ArchDiocese Archives, Palermo].
- ↑ Baptism of Angela Morello, record no. 380, 3 August 1891, "Italia, Palermo, Diocesi di Monreale, Registri Parrocchiali, 1531–1998", images, FamilySearch (https://familysearch.org/pal:/MM9.3.1/TH-266-12332-72847-30?cc=2046915 : accessed 29 November 2015), Corleone > San Martino > Battesimi 1889–1895 > image 156 of 427; Archivio di Arcidiocesi di Palermo (Palermo ArchDiocese Archives, Palermo).
- ↑ "Italia, Palermo, Palermo, Stato Civile (Tribunale), 1866–1910", images, FamilySearch(https://familysearch.org/pal:/MM9.3.1/TH-1951-32358-14590-78?cc=2051639 : accessed 10 March 2016), Palermo > Corleone > Nati, pubblicazioni, matrimoni, cittadinanze, morti 1882–1893 > image 2478 of 3063; Tribunale di Cagliari (Cagliari Court, Cagliari).
- ↑ Hunt, Thomas (2002). «'Clutch Hand' Confusion - Mafia Boss of Bosses Giuseppe Morello». The American Mafia. Արխիվացված է օրիգինալից 23 January 2012-ին. Note: the archived link has four pages; the live version, dated 18 November 2019, only includes the first page.
- ↑ Death of Maria Rosa Marsalisi, record no. 159, 30 June 1898; "Italia, Palermo, Diocesi di Monreale, Registri Parrocchiali, 1531–1998", images, FamilySearch (https://familysearch.org/pal:/MM9.3.1/TH-266-11742-45466-24?cc=2046915&wc=MG3W-JWP:351041801,351041802,351085401 : accessed 4 March 2015), Corleone > San Martino > Morti 1889–1910 > image 246 of 546; Archivio di Arcidiocesi di Palermo [Palermo ArchDiocese Archives, Palermo].
- ↑ Marriage of Giuseppe Morello and Nicolina Salemi, Transcript: Church of Santa Lucia, 344 East 104th St, New York, NY. Record no. 108, "Italia, Palermo, Diocesi di Monreale, Registri Parrocchiali, 1531–1998", images, FamilySearch (https://familysearch.org/pal:/MM9.3.1/TH-266-11580-167401-72?cc=2046915 : accessed 3 October 2015), Corleone > San Martino > Matrimoni 1903–1911 > image 41 of 284; Archivio di Arcidiocesi di Palermo (Palermo ArchDiocese Archives, Palermo).
- ↑ Annual Report of the U.S. Attorney General, 1922, p. 400.
- ↑ Capeci, Jerry (2004). The complete idiot's guide to the Mafia. Indianapolis, IN: Alpha Books. էջեր 31–46. ISBN 978-1-59257-305-9. OCLC 57428053.
- ↑ 15,0 15,1 Sifakis, Carl (2005). The Mafia Encyclopedia (3. ed.). New York: Facts on File. էջ 312. ISBN 978-0-8160-5694-1. Վերցված է 27 September 2011-ին.
- ↑ Revisits The Death Cell, The New York Times, February 13, 1927
- ↑ Cawthorne, Nigel (June 26, 2012). Mafia: The History of the Mob. Arcturus Publishing. ISBN 9781848589445 – via Google Books.
- ↑ Sifakis, p. 313.
- ↑ Arthur Nash; Eric Ferrara (2011). Manhattan Mafia Guide: Hits, Homes & Headquarters. History Press. էջ 194. ISBN 978-1-60949-306-6. Վերցված է 27 September 2011-ին.(չաշխատող հղում)
- ↑ Maas, Peter (1968). The Valachi Papers (1986 Pocket Books ed.). New York: Simon and Schuster. էջ 60. ISBN 0-671-63173-X.
- ↑ Sifakis, pp. xi–xii, 313
Հետագա ընթերցում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- Քրիտչլի, Դավիթ (2008). Կազմակերպված հանցավորության ծագումը` Նյու Յորք քաղաքի մաֆիա, 1891–1931 թթ. Լոնդոն: Ռուտլեջ. ISBN 9780415882576.
- Դախ, Մայք (2009). Առաջին ընտանիք՝ Ահաբեկչություն, շորթում և ամերիկյան մաֆիայի ծնունդը. Լոնդոն: Սայմոն և Շուստեր. ISBN 9781400067220.
{{cite book}}
: Invalid|url-access=Գրանցում
(օգնություն) - Ֆլինը, Ուիլյամ Ջ. (1919). Տակառի գաղտնիքը. Նյու Յորք: Ձեյմս Ա․ Մակկաննի ընկեռոիթյունը.
- Սիֆակիս, Կարլ (2005). Մաֆիայի հանրագիտարան (Երրորդ ed.). Նյու Յորք: Փաստեր ֆայլի վրա. ISBN 0816056943.
- Բլեք, Ջոն (Հոկտեմբերի 2020). Գաղտնի հասարակություններ. ISBN 9781527268074.
Ամերիկյան մաֆիա | ||
---|---|---|
New title Մորելլոյի կողմից հիմնադրված հանցավոր ընտանիք
|
Մորելլոյի հանցագործ ընտանիք Բոսս 1890s–1909 |
Հաջորդող: Նիկոլաս Մորելլո |
Նախորդող: Վինչենցո Տերրանովա |
Մորելլոյի հանցագործ ընտանիք Բոսս 1920–1922 |
Հաջորդող: Ջո Մասերիա |
Նախորդող: Վինչենցո Տերրանովա |
Ձենովեսի հանցագործ ընտանիք 1922–1930 |
Հաջորդող: Ջոզեֆ Կատանիա |
Նախորդող: Նոր վերնագիր |
[Կապօ դե Կապի]] Բոսերի շեֆը 1898–1909 |
Հաջորդող: Սեբաստիանո Դիգաետանո |
- 1867 births
- 1930 deaths
- 1930 murders in the United States
- American crime bosses
- Burials at Calvary Cemetery (Queens)
- Gangsters from Corleone
- Murdered American gangsters of Sicilian descent
- Prohibition-era gangsters
- Genovese crime family
- People murdered in New York City
- Capo dei capi
- People from East Harlem
- Italian exiles
- Italian emigrants to the United States