Մասնակից:Պավել Սահակյան/Ավազարկղ6
Կունեդա ապ Էդերն (վալլիերեն՝ Cunedda ap Edern, լատին․՝ Cunetacius, անգլ.՝ Kenneth;[1][2]), հայտնի է նաև որպես Կունեդա Վլեդիգ(վալլիերեն՝ Wledig)[3] — Վոտադին ցեղի ղեկավար, Գվինեդդի թագավորության հիմնադիր: Կունեդան կիսալեգենդար անձնավորություն է, նրա կյանքի մասին տեղեկությունները ներկայացվում են հիմնականում գրական բնույթի նյութերով:
Կենսագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
«Կունեդդա» անունը, կարծես, ծագել է բրիտանական կոմոդոդագոսից ՝ «լավ առաջնորդ»[4]: Նրա հայրենիքը Մանաու Գոդոդինի շրջանն էր, Գոդոդինների թագավորության մի մասը, որը գտնվում էր Ֆորտ Ֆորթի հարավային ափին: Ընտանիքը, որից ծնվում էր Կունեդան, կա՛մ հռոմեական ազգանուն էր, կա՛մ ծնունդով Բրիտանիայի նահանգի շատ ազդեցիկ ֆեդերացիաներից: Նրա պապը հայտնի է տոհմաբանական ցուցակներից Padarn (Paternus) Scarlet Tunica (Wall Padarn Beisrudd) անունով, որը կարող է մատնանշել նրա հռոմեական ծագումը, ինչպես նաև Կունեդայի մականունը՝ Vledig (ուելսցի գելեդիգից ՝ լորդ), որպես կանոն, նշելով հետհռոմեական Բրիտանիա, հռոմեական արմատներով տիրակալ: Բացի այդ, Գվինեդդի առաջին թագավորի նախնիների շրջանում կա լատինական ծագման առնվազն երեք անուն[5]:
Հյուսիսային թագավորություններում Կունեդայի գործունեության մասին քիչ բան է հայտնի: Ըստ էության, սրանք տվյալներ են «Մալնադ Կյունեդդա» կոչվող բանաստեղծության մեջ, որը պարունակվում է «Տալիեսինի գրքում», որը հայտնում է, որ Վոտադինների այս առաջնորդը մասնակցել է մի շարք տեղական բախումների Քոել Հինդի և Հյուսիսային թագավորության հետ. Կարլայլ (Անգլիա)»[6][7]:
Նրա կենսագրության հաջորդ փուլը կապված է ռազմական արշավի հետ, որի նպատակն է իռլանդացի վերաբնակիչների դուրս մղումը Հյուսիսային Ուելսից: Որպես կանոն, այս գործընթացը ներկայացվում է որպես Վոտադին ցեղի մի զգալի մասի համակարգված վերաբնակեցում նախկինում օրդովիկացիների կողմից գրավված տարածքներում, որոնք 4–րդ դարի սկզբից սկսեցին լուծել իռլանդացիները: Այս գործողության մասշտաբի պատճառով, որոշ հետազոտողներ ենթադրում են, որ այն կարող է լինել Բրիտանիայի սահմանները պաշտպանելու ընդհանուր ծրագրի մի մաս, զուգահեռ Անգլոսաքսների նման վերաբնակեցում դեպի Սաքսոնյան ափ և Նորթումբրիա:[8]: Ամենից հաճախ նման նախագիծ իրականացնելու հնարավորությունը կապված է համապատասխանաբար Բրիտանիայի կայսր Մաքսիմ Մագնայի[9], կամ Բրիտանացիների Բարձր թագավոր Վորտիգերնի անունների հետ[10], Կունեդայի արշավը տեղի է ունեցել 380-440թվականներին ընկած ժամանակահատվածում. Սաքսոնական դաշնակիցներ: Նեննիուսը «Բրիտանացիների պատմության» մեջ հաստատում է Վոտադին արշավի թվագրումը V դարի սկզբին և նկարագրում է հետևյալ կերպ.
|
- ... Բրիտանացիների մեջ, այսինքն ՝ Գվինեդ շրջանում, թագավորեց մեծ թագավոր Միլեգունը, որովհետև իր նախապապը, այսինքն ՝ Կյունեդաղը իր որդիների հետ, որոնցից ութը նա ուներ, տեղափոխվեց այստեղ ձախ կողմից, այսինքն ՝ Մանաու Գոդոդին կոչվող տարածքից և թագավորեց նա Milegun- ից հարյուր քառասուն տարի առաջ է: Խստորեն պարտվելով շոտլանդացիներին, նրանք վտարեցին նրանց այս երկրից և այլևս չվերադարձան այստեղ հաստատվելու:
[11]. |
|
Չնայած ժամադրության դժվարություններին, միանգամայն ողջամիտ է խոսել 5-րդ դարի կեսերին ժամանակակից Գվինեթի գրեթե ամբողջ տարածքից իռլանդական տարրը տեղահանելու մասին, բացառությամբ Արվոնի, Լլինի և Անգլեզի կղզու շրջանների, որոնք վերջապես կցվել են Գվինեդին ՝ նրա թոռը ՝ Կադվալոն Լահիրը, ինչպես նաև ստեղծումը: Կունեդայի սեփական թագավորությունը, որը կենտրոնացած էր Ռոուզում:
Կունեդայի զգալի ազդեցությունը, որը, կարծես, ունեցել է հյուսիսային բրիտանացիների շրջանում, թույլ է տվել նրան քաղաքականապես ամուսնանալ Կոել Հենի դստեր ՝ Գվուլի հետ [12], որից ծնվել են հետևյալ որդիները՝ համաձայն Հարլեյան ծագումնաբանության.
|
|
- ... Սրանք Կունեդայի որդիների անուններն են, որոնցից ինը հոգի էին. Տիբիոն ՝ առաջնեկը, որը մահացավ Մանաու Գոդոդինի շրջանում և մնացած եղբայրների հետ այստեղ չեկավ: Նրա որդին ՝ Մեյրիոնը, ունեցվածքը բաժանեց իր (Տիբիոնի) եղբայրների ՝ Իսֆայել, Ռուֆոն, Դունոդ, Կերեդիգ, Ավլոյգ, Էյնիոն Իրթ, Դոգֆայել, Եդեռն: Եվ դրանք նրանց ունեցվածքն են. Դիվրդուի կոչվող գետից (պարիսպ. Դիֆրդվի, Դի), դեպի Թեյվի մյուս գետը: Եվ նրանց շատ տարածքներ էին պատկանում Բրիտանիայի արևմուտքում
[13]. |
|
Բոլոր որդիները մասնակցում էին Կունեդայի ռազմական արշավներին, և նրա մահից և նվաճված հողերի բաժանումից հետո նրանք հիմնադրեցին կամ իրենց թագավորությունները, ինչպիսիք են Կերեդիգ - Կերեդիգիոնը կամ Գվինեդդի ենթաթագավորությունները, ինչպես Ռուֆոն - Ռուվոնիոգ (Կանտրև Ռուվոնիոգ), Դունոդ - Դինոդինգ, Ավլոյգ - Աֆլոգիոն, Դոգֆաէլ - Դոգվեիլինգ, Էդերն - Էդերնի և Մարինոյի: Էյնիոնը ժառանգեց Գվինեդդի թագը[5].
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ Датировка жизни Кунеды производится условно — путём обратного отсчёта поколений от его потомков, даты жизни которых определяются достаточно уверенно (напр. от Майлгуна), и по параллельным источникам. Некоторые учёные сомневаются в его историчности в целом: Nora K. Chadwick, Celtic Britain, pp. 66-8; Wendy Davies, Wales in the Early Middle Ages, p. 89
- ↑ Welsh Kings
- ↑ {книга|заглавие=Мабиногион: Легенды средневекового Уэльса|ответственный=[Эрлихман, Вадим Викторович|Эрлихман В]]|место=М.|издательство=Аграф|год=2002|страницы=298|isbn=5-7784-0209-0}}: «Wledig (от валл. gwledig — „владыка“) — титул, формально обозначающий верховную власть над Британией (например, Максен Вледиг). В большинстве случаев просто почетное прозвище.»
- ↑ Rachel Bromwich. Trioedd ynys Prydein. Cardiff. University of Wales Press. ISBN 0708313868. p. 312
- ↑ 5,0 5,1 Lloyd, John Edward (1911), A History of Wales from the Earliest Times to the Edwardian Conquest, II (2nd ed.), London: Longmans, Green, and Co (published 1912), p.117-118
- ↑ http://www.maryjones.us/ctexts/t46w.html Текст Marwnad Cunedda на валлийском языке на сайте Celtic Literature Collective Мэри Джонс] {ref-cy}}
- ↑ http://www.maryjones.us/ctexts/t46.html Текст Marwnad Cunedda на английском языке на сайте Celtic Literature Collective Мэри Джонс {ref-en}}
- ↑ Morris J. The Age of Arthur (1973), p. 66; Alcock L. Arthur’s Britain (1971), p. 125—129 и другие, через Davies W. Wales in the Early Middle Ages. Leicester University Press, 1982. p. 89
- ↑ Например: Christopher Allen Snyder. The Britons. Wiley-Blackwell, 2003. p. 62, однако здесь же отмечается, что приписывание данного мероприятия Максиму Магну многими оспаривается.
- ↑ Sheppard Sunderland Frere. Britannia: History of Roman Britain. Routledge & Kegan Paul PLC (April 1967). ISBN 0710014007. p. 362
- ↑ Ненний, История бриттов, 62.
- ↑ Names of Women of the Brythonic North in the 5-7th Centuries:Gwawl (անգլ.)
- ↑ «Харлеанские генеалогии», Harleian MS 3859.