Մասնակից:Զաբելա Աբելյան/ավազարկղ 33
Լեհաստանի I կորպուս (1-й Польский корпус) — Արևելքում Լեհական բանակի բարձրագույն տակտիկական միավորում։ Կորպուսի թվակազմը 1918 թվականի հունվարի 15-ին 29 հազար մարդ էր, իսկ 1918 թվականի մայիսին՝ 23661.
Կորպուսի պատմություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Ավստրո-հունգարական Լեհական լեգիոնի հակակշիռ ստեղծելու գաղափարը ծնվեց 1914 թվականին Ռուսական իմպերիայում:1915 թվականին այդ գաղափարի իրականացման արդյունքում Արևմտյան ճակատ էր ուղարկվել Առաջին Լեհական լեգիոնը և լեհական ուլանի երկու հեծելավաշտ:1916 թվականի սեպտեմբերին Ռուսական բանակի լեհական ծագումով սպաները և զինվորները ձևավորվել են Լեհական հրաձգային բրիգադ, որը 1917 թվականի հունվար-փետրվարին վերածվեց Առաջին լեհական հրաձգային դիվիզիայի,ուլանի հեծելավաշտերը միավորվեց Լեհական ուլանական դիվիզիայի, 1917 թվականի մայիսին՝ Լեհական ուլանական գնդի :
Լեհական հրաձգային դիվիզիայի հիման վրա, Լեհական ժողովրդական կոմիտեի նախաձեռնությամբ 1917 թվականի հուլիսի 24-ին ստեղծվել է կորպուսը:[1]: Համալրված է ռուսական բանակի լեհական ծագումով զինվորներով,ծառայելով Северном և Արևմտյան ճակատում (Բելոռուսիա,Полесье,Լիտվիա, Լատվիա): Начпола առաջարկով գեներալ Լ. Գ. Կոռնիլովը 1917 թվականի օգոստոսի 6-ին կորպուսի հրամանատար նշանակեց Յուզեֆ Դովբոր- Մուսնիցկուն:
Շտապողականության պայմաներում անցավ Կորպուսի կազմումը: Լուրջ կորուստներ կրեց ռուսական բանակը:Բոլշևիկյան հեղափոխության նախօրյակին, թիկունքում եղել է լրիվ տարընթացություն: Լեհական ձախ ուժերը անբարյացակամ վերաբերմունք արտահայտեցին Կորպուսի կազմավորմանը: Կորպուսի կազմավորմանը եռանդով սկսեց գեներալ Յու. Դովբոր- Մուսնիցկին: Առանձնապես ընտրողաբար վերաբերվեց նա սպաների ընտրությանը: Լեհական հրաձգային դիվիզիան սկսեց հիմնական նոր կազմավորումներ:
Կորպուսը նախորոշված էր սկզբում ճակատ ուղարկելու համար, հենց որ ռազական պատրաստակամության հասնի:Բայց իրադրությունը ռազմաճակատում և հենց Ռուսաստանի ներսումբերեցին Կորպուսի խնդիրներ փոփոխություն:Կորպուսը ճակատ չի ուղարկվել և գեներալ Դովբոր- Մուսնիցկին ընդունեց որոշում,կանխատեսելով բոլշևիկների հետ հետագա ընդհարումները,զբաղվել ներռուսաստանյան բախումներում չմիջամտելու դիրքորոշմամբ: Նա առաջարկեց բոլշևիկյան ղեկավարությանը ապախոշորացնել Կորպուսի ուժերը,որ կարողանա ծառայել հիմնականում բանակցությունների համար մինչև ճակատում իրադրության պարզելը: Բայց այդ պայմանները բոլշևիկները չեն ընդունել, որը հանգեցրեց լեհերի և Կարմիր գվարդիայի ընդհարման: 1918 թվականի փետրվարի սկզբին, այդ մարտում Կորպուսը մի քանի հաղթանակ տարավ, որոնցից ամենակարևորը 1918 թվականի հունվարի հունվարի 29-ի Բոբրույսկա բերդի գրավումն է,պաշարված՝ յոթ հազար բոլշևիկյան ջոկատներով:
1918 թվականի փետրվարի 19-ին լեհերը գրավեցին Լիտվական Մինսկը: Մարտեր տեղի ունեցան նաև Տատարկի շրջանում, Օսիպովիչի տակ և մի շարք այլ տեղերում: Բրեստի հաշտության պայմանագրի ստորագրումից հետո գերմանական իշխանությունը որոշեց կորպուսը ցրել: Գեներալը փորձեց խուսանավել, հենվելով Լեհական Թագավորության Ռեգենտի խորհրդի հեղինակության վրա: Չնայած Լեոպոլդ Լիս-Կուլոյի և Մելխիրոմ Բանկովիչի գաղտնի աջակցության, սկսվեց Կորպուսի լուծարումը:
Ռեգենտի խորհրդի սուվերենության ճանաչումից և Կորպուսի մասին կապիտուլացիայի գերմանացիների խնդրանքից հետո, 1918 թվականի մայիսի 21-ին գերմանացիները Բոբրույսկա բերդում (որին այն ժամանակ հսկում էին) զինաթափեցին Կորպուսը: Կորպուսի զորքի վերջին տրանսպորտը թողեց Բոբրույսկ 1918 թվականի հուլիսի 8-ին:Զինաթափումից հետո Կորպուսի զինվորների մեծամասնությունը ժամանեցին Վարշավա, որտեղ անկախության ձեռք բերմանը կարևոր դեր խաղացին, հետագայում մտան Լեհական Բանակի կազմում:довборцы Մարտիկները1918 թվականի աշնանը մասնակցություն ունեցան լեհական բանակի կազմավորմանը, լինելով մի քանի գնդերի կադրային կազմում:Ռուսաստանում մնացած զինվորները մասնակցություն ունեցան II Լեհական կորպուսի կազմավորմանը:
Բոբրույսկում զինվորական գերեզմանի փոխարեն գոյություն էր ունեցել մի մեծ դամբանաթումբ, որի տակ թաղված էին I Կորպուսի շուրջ երկու հազար զինվորներ: Այժմ այդ դամբանաթումբից հետք չի մնացել: Վարշաբայի Պովոզկիի զինվորական գերեզմանատանն է գտնվում փոքրացրած պատճեն, որտեղ միջզինվորական քսանամյակին թաղված թին կամավոր довборцев.
I Կորպուսի կազմակերպում և ղեկավարում
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Հրամանատարություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- Կորպուսի հրամանատար՝ գեներալ պարուչիկ Յուզեֆ Դովբոր-Մուսնիցկի;
- Հրամանատարի տեղեկալ՝ գեներալ պարուչիկ Ալեքսանդր Ստանիսլավլովիչ Կարնիցկի;
- Շտաբի պետ՝ գեներալ-մայոր Վլադիմիր Պետրովիչ Ագապայեվ[2];
- Զորաբնակարապետ՝ — գնդապետ Զիգմունտ Ռմկեվիչ
- Համբարակէ գնդապետ Բլինով
- Գլխավոր ինժեներ՝ փոխ-գնդապետ Բոլեսլավ Յազվինսկի
- Գլխավոր վիրաբույժ և սանիտարական բաժնի ղեկավար՝ Ստանիսլավ Գուրբսկի
- Գլխավոր բժիշկ և սանիտարական հսկիչ՝ գեներալ Ալեքսանդր Բերնատովիչ (1917—1918) Բրոնիսլավ Մալեվսկի (1918);
Կորպուսի մասեր
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- Առաջին լեհական հրաձգային դիվիզիա՝ գեներալ Գուստավ Օստապովիչ
- Երկրորդ լեհական հրաձգային դիվիզիա՝ գեներալ Յուզեֆ Շամոտա
- Երրորդ լեհական հրաձգային դիվիզիա՝ գեներալ Վացլավ Իվաշկեվիչ
- Առաջին լեհական հեծելազորի դիվիզիա՝ գնդապետ Զիգմունտ Լեմպիցկի
- Բրիգադի ռեզերվ՝ գեներալ Յոզեֆ Պավլովսկի
- Առաջին հրետանային բրիգադ՝ գնդապետ Կազիմիր Պլավսկի
- Երկրորդ հրետանային բրիգադ՝ գնդապետ Թադեուշ Յաստժեբսկի
- Ականանետային դիվիզիա՝ փոխգնդապետ Բոլեսլավ Բոգուշ-Սեստժենցիվիչ
- Ծանր հրետանու հեծելազորային դիվիզիա
- Դիվիզիայի շարժապահեստ
- Առաջին ինժեներական գունդ
- Օժանդակ մասերը
Կորպուսի ստորաբաժանումներ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Առաջին լեհական հրաձգային դիվիզիա
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Կազմավորումը սկսվել է աշնանը 1917 թվականաին Գուսյատինում և ավելի ուշ Հին Բխովում:1917 թվականի դեկտեմբերին դիվիզիայի հաստիքակազմը եղել է.
- 371 սպա
- 36 բժիշկ
- 52 զորային ավագ
- 16927 շարքային զինվոր
- 2308 ոչ շարքային զինվոր
մոտ 4500 ձիեր: Փաստական կազմը համապատասխանում է 397, 21, 35, 5049, 2002, около 2400.
Դիվիզիայի հրամանատար՝ գեներալ Գուստավ Օստապովիչ
Կաթոլիկ քահանա՝ Թադեուշ Յախիմովսկի;
Բրիգադայի հրամանատար:
- գեներալ-մայոր Վիկենտի Իվանովիչ Օդընեց,
- գնդապետ Դանիել Կոնարժեվսկի
Երկրորդ լեհական հրաձգային դիվիզիա
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Կազմավորվել է 1917 թվականի աշնանը Զուբչյովում:1917 թվականի դեկտեմբերին դիվիզիայի հաստիքակազմը եղել է
- 371 սպա
- 36 բժիշկ
- 52 զորային ավագ
- 16927 շարքային զինվոր
- 2308 ոչ շարքային զինվոր
մոտ 4500 ձիեր: Փաստական կազմը համապատասխանում է 372, 13, 17, 3494, 863, около 530. Դիվիզիայի հրամանատար՝ գեներալ Յուզեֆ Շամոտա
Երրորդ լեհական հրաձգային դիվիզիա
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Կազմավորվել է 1917 թվականի աշնանը Ելնում: 1917 թվականի դեկտեմբերին դիվիզիայի հաստիքակազմը եղել է.
- 320 սպա
- 29 բժիշկ
- 44 զորային ավագ
- 14771 շարքային զինվոր
- 2002 ոչ շարքային զինվոր
մոտ 2350 ձիեր: Փաստական կազմը համապատասխանում է 329, 10, 22, 2264, 1151, մոտ՝ 1590.
Դիվիզիայի հրամանատար՝ գեներալ-մայոր Յոզեֆ Լեսնեվենսկի
Հետո՝ գեներալ-մայորՎացլավ Իվաշկեվիչ- Ռուդոշանսկի
Առաջին լեհական հեծելազորի դիվիզիա
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Կազմավորվել է 1918 թվականի գարնանը Բոբրույսկի ամրոցում:
Դիվիզիայի հրամանատար՝գնդապետ Զիգմունտ Լեմպիցկի ;;
Շտաբի ղեկավար՝ Մարիան Պշեվոլոցկի ;
Գնդի հրամանատարներ:
- Հեծելազորի առաջին գունդ՝ գնդապետ Մուժինսկի, հետո վաշտի հրամանատար՝Դժեվսկի
- Հեծելազորի երկրորդ գունդ՝ վաշտի հրամանատար՝ Ադոլֆ Վարակսեվիչ
- Հեծելազորի երրորդ գունդ՝ վաշտի հրամանատար՝ Ստեֆան Ստժեմսկի
Ձիաքարշ հրետազորի դիվիզիա՝ գնդապետ՝ Վլադիսլավ Օբուխ- Վոշատինսկի
Ծանոթագրություններ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- ↑ Корпуса периода Первой мировой войны, Российский государственный военно-исторический архив (РГВИА).
- ↑ 1922 թվականին Լեհական Կորպուսի շտաբի պետը՝ ծառայության համար պարգևատրվել էԱրիության Խաչով .
Հղումներ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- Корпуса периода Первой мировой войны, Российский государственный военно-исторический архив (РГВИА).
- (Լեհերեն) Henryk Bagiński: Wojsko Polskie na Wschodzie 1914-1920, Warszawa 1921 (reprint, Warszawa 1990)
- (Լեհերեն) Kazimierz Krajewski: Nie tylko Dowborczycy Biuletyn IPN, nr.1-2, 2009
- (Լեհերեն) Wacław Lipiński: Walka zbrojna o niepodległość Polski w latach 1905-1918, Wolumen, Warszawa 1990, ISBN 83-85218-00-9
- (Լեհերեն) Nie tylko korpusy… Inne polskie formacje zbrojne w Rosji 1918–1920
- (Լեհերեն) Polskie formacje wojskowe podczas I wojny światowej
- (Լեհերեն) Korpusy Polskie в WIEM Encyklopedia
- (Լեհերեն) Andrzej Pomian, Niepodleglosc, Przeglad Polski (14 listopada 2003)