Մասնակից:Lilit Sargsyan02/Ավազարկղ

Նիկոլայ Օտտովիչ ֆոն Էսսեն (), ռուս ծովակալ (04/14/1913), Բալթիկ ծովի ռուսական նավատորմի հրամանատար։ Անտոն Օտտովիչ ֆոն Էսսենի ավագ եղբայրը։

Կենսագրություն

Ծնվել է Սանկտ Պետերբուրգում՝ Ռուսական կայսրության ապագա սենատոր, պետքարտուղար և արդարադատության նախարարի ընկեր (տեղակալ) Օտտո Վասիլևիչ Էսսենի (1828-1876) ընտանիքում։ Հայրը սերում էր բալթյան գերմանացի ազնվականների ընտանիքից, որոնք կայսր Պետրոս I-ի ժամանակներից սկսած հավատարմորեն ծառայել են Ռուսաստանին և 18-րդ դարում ստացել էստոնական բարոնների կոչում: Սա իրավունք էր տալիս «ֆոն» նախածանցը ավելացնել ազգանվանը։ Եղբայրները ապագա իրավաբաններ Ալեքսեյը, Անտոնը և Միխայիլն են։

Որոշ աղբյուրներ նշում են ծովակալի շվեդական արմատները, որոնք կապված են ԽՍՀՄ-ում բոլոր գերմանացիների նկատմամբ վերաբերմունքի հետ՝ որպես «անհուսալի տարրեր»: Ինչպես ասում է ծովակալի եղբոր՝ Նիկոլայ ֆոն Էսսենի ծոռը. «Մենք ստիպված էինք ամենատարբեր պատճառաբանություններ բերել, որ իրականում մենք գերմանացի չենք, այլ շվեդներ, որպեսզի չաքսորվեինք»^[1]։

1875 թվականի սեպտեմբերին 15 տարեկան հասակում Էսսենը ընդունվել է ծովային դպրոցը, որն ավարտել է 1880 թվականին։ Այնուհետև 1886 թվականին ավարտել է Նիկոլաևի ռազմածովային ակադեմիայի մեխանիկական բաժինը, 1891 թվականին՝ հրետանու սպայական դասարանը։

1897-1898 թվականներին ղեկավարել է No 120 կործանիչը, 1898-1900 թվականներին եղել է «Սպառնալիք» հրացանակիր նավի ավագ սպա, 1901-1902 թվականներին՝ «Սլավյանկա» շոգենավի հրամանատար։

1902 թվականի փետրվարի 6-ից մինչև 1904 թվականի մարտի 17-ը եղել է «Նովիկ» 2-րդ աստիճանի հածանավի հրամանատար։ Առավոտյան Պորտ Արթուրի ճակատամարտում նրա հրամանատարության տակ գտնվող Նովիկը գործել է ամենահամարձակը և տորպեդային հարձակում իրականացրել ծովակալ Հ. Տոգոյի դրոշակակիր նավի վրա, թեև տորպեդոն իր նպատակին չհասավ և ճապոնացիները արագորեն հետ քաշեցին նավատորմը բերդից^[2]: 1904 թվականի մարտի 17-ից դեկտեմբերի 20-ը եղել է «Սևաստոպոլ» էսկադրիլային ռազմանավի հրամանատար, մասնակցել է Դեղին ծովի ճակատամարտին և Պորտ Արթուրի պաշտպանությանը։

Պորտ Արթուրի պաշտպանության վերջին օրերին «Սևաստոպոլ» ռազմանավը ամրոցի հանձնմամբ պայմանավորված խորտակվել է՝ 1904 թվականի նոյեմբերի 26-ից մինչև դեկտեմբերի 3-ը վերջին 7-օրյա ճակատամարտում դիմակայելով ճապոնացիների բոլոր տորպեդային ուժերին, իսկ անձնակազմը գերեվարվել է ճապոնացիների կողմից։ Էսսենը հրաժարվել է հանձնվել, ստորագրել է պատերազմին չմասնակցելու խոստում և ԱՄՆ-ով վերադարձել Ռուսաստան, որտեղ նշանակվել է 20-րդ ռազմածովային անձնակազմի հրամանատար։

1905 թվականին ղեկավարել է ռազմածովային գլխավոր շտաբը, 1906 թվականին եղել է Անգլիայում կառուցված Ռուրիկ հածանավի հրամանատար։ 1906 թվականի օգոստոսի 28-ից եղել է Բալթիկ ծովի ականանավերի 1-ին ջոկատի հրամանատար (1907 թվականի դեկտեմբերին ջոկատը վերափոխվել է կործանիչ դիվիզիայի), 1907 թվականի ապրիլի 5-ին ստացել է կոնտրադմիրալի կոչում և նույն թվականի օգոստոսի 27-ին ընդունվել Նորին Կայսերական Մեծության Շքախումբ^[3]։ Նա ամբողջությամբ վերակառուցել է նավերի մարտական պատրաստության ամբողջ համակարգը, որի շնորհիվ 1908 թվականին դիվիզիան դարձել է նավատորմի ամենամարտունակ կազմավորումը^[4]։

1908-1909 թվականներին ղեկավարել է Բալթիկ ծովի միացյալ ջոկատները, 1909-1910 թվականներին եղել է Բալթյան նավատորմի հրամանատար։ 1910 թվականի ապրիլի 18-ին նրան շնորհվել է փոխծովակալի կոչում։

1911-1914 թվականներին եղել է Բալթիկ ծովի ռազմածովային ուժերի հրամանատար, 1913 թվականի ապրիլի 14-ին ստացել է ծովակալի կոչում։

Առաջին համաշխարհային պատերազմի հենց սկզբից նշանակվել է Բալթիկ ծովի նավատորմի հրամանատար (1914-1915): Նավատորմը նրա ղեկավարությամբ իրականացրել է արագ մոբիլիզացիա, դիրքերի ականապատում, որի միջոցով չեզոքացվել է թշնամու հարձակման վտանգը ^[5]:

Մահացել է 1915 թվականի մայիսի 7-ին (20) Ռևալում թոքաբորբից և թաղվել է Պետրոգրադի Նովոդևիչի գերեզմանատանը։

Պարգևներ

Սուրբ Ստանիսլավի 2-րդ աստիճանի շքանշան
Սուրբ Աննայի 2-րդ աստիճանի շքանշան
Վլադիմիրի 4-րդ աստիճանի շքանշան
Սուրբ Ստանիսլավի 1-ին աստիճանի շքանշան
Աննայի 1-ին աստիճանի շքանշան
«Քաջության համար» մակագրությամբ ոսկե զենք (14 մարտի, 1904 թ.)
Գեորգի 4-րդ աստիճանի շքանշան (1905 թվականի ապրիլի 17)
«Սպիտակ արծվի սրերով» շքանշան (12 դեկտեմբերի, 1914 թ.)
Վլադիմիրի 2-րդ աստիճանի շքանշան

Արտասահմանյան:

Փրկչի հունական շքանշան, 3-րդ աստիճան (1893)
Չեռնոգորիայի արքայազն Դանիել I-ի 5-րդ աստիճանի շքանշան (1899)
Ֆրանսիական պատվո լեգեոն, ասպետի խաչ (1902)
Թագավորական վիկտորիանական 2-րդ կարգի շքանշան (1908)
Շվեդական Սրի շքանշան, Հրամանատարի խաչ 1-ին աստիճանի (1908 թ.)
Ֆրանսիական պատվո լեգեոն, հրամանատարի խաչ (1908)
Դանիական Դանեբրոգի շքանշան (1912)
Ֆրանսիական պատվո լեգեոն, սպայական խաչ (1914)
Սև աստղի ֆրանսիական շքանշան, Մեծ Խաչ (1914)

Ընտանիք

Կինը՝ Մարիա Միխայլովնա (ծն. Վասիլևա; 1860-1928), պաշտոնյա և կոլեգիալ խորհրդականի դուստր, 1882 թվականին ավարտել է Մարիինյան օրիորդաց գիմնազիան, Առաջին համաշխարհային պատերազմի սկսվելուց հետո զբաղվել է բարեգործությամբ, 1917 թվականից հետո ապրել է Կովկասում, 1920-ական թվականներին վերադարձել է Լենինգրադ։ Թաղված է Նովոդևիչի գերեզմանատանը (Լենինգրադ):

Երեխաները՝

Մարիա Նիկոլաևնա (նոյեմբերի 12, 1886 – մայիսի 25, 1971) ավարտել է Սանկտ Պետերբուրգի Սուրբ Եկատերինայի շքանշանի դպրոցը և ավարտելուց հետո նրան շնորհվել է ֆրեյլինի կոչում։ 1908 թվականին ամուսնացել է Բորիս Պետրովիչ Ստրախովի հետ։ Ամուսնու՝ սուզանավի հրամանատարի մահից հետո, 1917 թվականին, աշխատել է Ռազմածովային ուժերի գլխավոր շտաբում։ 1919 թվականի մարտի 20-ին պաշտոնանկ է արվել «հակահեղափոխական գործունեության համար»։ 1922-ից ապրել է Պետրոգրադում, դասավանդել Արդյունաբերական ինստիտուտում, բռնադատվել (1935-ի մարտին դստեր՝ Մարինայի հետ 5 տարով աքսորվել է Տուրգայ)։ Աքսորից վերադառնալուց հետո ապրել է Լենինգրադում։ Նրան պաշարված Լենինգրադից տարհանել են Նալչիկ։ Գերմանացիների կողմից Նալչիկի գրավումից հետո նրան տարել են Ավստրիա՝ առանց դստեր։ Պատերազմի ավարտից հետո, վախենալով ռեպրեսիաներից, նա հրաժարվել է վերադառնալ ԽՍՀՄ։ Ապրել է Նյու Յորքում, որտեղ էլ մահացել է։
Անտոնի Նիկոլաևիչ (հուլիսի 29, 1888 - սեպտեմբեր 1917), սուզանավերի դիվիզիայի շտաբի ղեկավար, AG-14 սուզանավերի հրամանատար, մահացել է 1917 թվականի աշնանը՝ մարտական առաջադրանք կատարելիս:
Յուլիա Նիկոլաևնա (29 մարտի, 1892 - դեկտեմբերի 16, 1963),ստացել է միջնակարգ կրթություն, 1912 թվականին ամուսնացել է սպա Վլադիմիր Վլադիմիրովիչ Դիտերիխսի հետ, Առաջին համաշխարհային պատերազմի սկզբին ավարտել է վերապատրաստման դասընթաց գեներալ Մ. Պ. ֆոն Կաուֆմանի անվան Կարմիր Խաչի Գթասրտության Քույրերի Համայնքում: 1914 թվականի հոկտեմբերի 29-ին ընդունվել է Պետրոգրադի ռազմածովային հիվանդանոցի անձնակազմ։ 1917-ից հետո նա անգլերենի մասնավոր դասեր է տվել։ 1930-ական թվականներին դասավանդել է Լենինգրադի գեղարվեստի ինստիտուտում։ Բռնադատվել է (1935 թ. մարտին 5 տարով աքսորվել է Տուրգայ)։ 1950-ականներին արտագաղթել է Միացյալ Նահանգներ, ապրել է Նյու Յորքում, որտեղ էլ մահացել է։
Վերա Նիկոլաևնա (1897-1941), ստացել է միջնակարգ կրթություն, հեղափոխությունից հետո անգլերենի մասնավոր դասեր է տվել, հիվանդացել է հոգեկան հիվանդությամբ, 1935 թվականի մարտին 5 տարով աքսորվել է Տուրգայ, մինչև պատերազմը նա բուժվել է Պետերհոֆի հոգեբուժարանում, որտեղ գերմանացիները գնդակահարել են նրան օկուպացիայի ժամանակ։

Հիշողություն

2011 թվականի հուլիսին «Ադմիրալ Էսսեն» պարեկային նավը՝ 11356 նախագծի երկրորդ նավը, տեղադրվել է Կալինինգրադի Յանտար նավաշինարանում։ 2014 թվականի նոյեմբերի 7-ին նավը գործարկվել է, 2016 թվականի հունիսի 7-ին այն հանձնվել է նավատորմին, և դրա վրա բարձրացվել է ծովային դրոշը։ Նավը ծառայում է Սևծովյան նավատորմում։

«Моонзунд» (1988) ֆիլմում ծովակալ Էսսենի դերը խաղացել է Եվգենի Եվստիգնեևը, «Ադմիրալ» (2008) ֆիլմում ՝ Անդրեյ Տոլուբեևը:

Գրականություն

Эссен Николай Оттович фон / Ташлыков С. Л. // Большая российская энциклопедия : [в 35 т.] / гл. ред. Ю. С. Осипов. — М. : Большая российская энциклопедия, 2004—2017.
Житков К. Г. Адмирал Н. О. фон Эссен. — Петроград: тип. Мор. м-ва, 1915.

Արտաքին հղումներ

Ծանոթագրություններ

↑ «Царский адмирал фон Эссен: чем живут его казанские потомки». Արխիվացված օրիգինալից 2019-01-26-ին. Վերցված է 2019-01-26-ին.
↑ Шалагин Б. Собиратель Балтфлота (К 130-летию со дня рождения адмирала Н. О. Эссена) // Морской сборник. — 1990. — № 12. — С. 71—75.
↑ Высочайший приказ № 784
↑ Подсобляев Е. Ф. Школа адмирала Эссена. // Гангут. — 1997. — Вып. 12бис. — С. 117—127.
↑ «Русский флот в Первой мировой и его боевая эффективность. Ч. 1. 1914 год - Балтика, Черное море и Дунай». btgv.ru. Արխիվացված օրիգինալից 2021-01-21-ին. Վերցված է 2021-01-15-ին.

[1] «Царский адмирал фон Эссен: чем живут его казанские потомки». Արխիվացված օրիգինալից 2019-01-26-ին. Վերցված է 2019-01-26-ին.

[2] Шалагин Б. Собиратель Балтфлота (К 130-летию со дня рождения адмирала Н. О. Эссена) // Морской сборник. — 1990. — № 12. — С. 71—75.

[3] Высочайший приказ № 784

[4] Подсобляев Е. Ф. Школа адмирала Эссена. // Гангут. — 1997. — Вып. 12бис. — С. 117—127.

[5] «Русский флот в Первой мировой и его боевая эффективность. Ч. 1. 1914 год - Балтика, Черное море и Дунай». btgv.ru. Արխիվացված օրիգինալից 2021-01-21-ին. Վերցված է 2021-01-15-ին.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]