Jump to content

Խնամակալություն

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Խնամակալություն
Social services Խմբագրել Wikidata
Կազմված էfoster family Խմբագրել Wikidata

Խնամակալություն, համակարգ, որտեղ անչափահասը տեղավորվում է խնամքի հաստատությունում, խմբային տանը (մանկական խնամքի համայնք կամ կենտրոն),կամ պետական հավաստագրված խնամատարի՝ «խնամատար ծնողի» մասնավոր տանը կամ ընտանիքի այն անդամի մոտ, ում արդեն հաստատել է պետությունը։ Խնամատար երեխայի տեղավորումը սովորաբար կազմակերպվում է կառավարության կամ համապատասխան ծառայություն մատուցող գործակալության կողմից։ Հաստատությունը, խմբային տունը կամ խնամատար ծնողը փոխհատուցում են ստանում ծախսերի համար, եթե երեխան տեղավորված չէ ընտանիքի անդամի մոտ։

Պետությունը՝ ընտանիքի դատարանի և մանկապաշտպան ծառայության միջոցով, հանդես է գալիս որպես ծնողի փոխարինող անչափահասի համար՝ կայացնելով բոլոր իրավական որոշումները, մինչդեռ խնամակալ ծնողը պատասխանատու է անչափահասի առօրյա խնամքի համար։

Գիտնականներն ու ակտիվիստները մտահոգություններ են հայտնել ոչ կառավարական կազմակերպությունների կողմից տրամադրվող խնամակալության ծառայությունների արդյունավետության վերաբերյալ։[1] Հստակորեն, սա վերաբերում է սոցիալական աշխատողների ցածր պահպանումի մակարդակներին։ Ցածր պահպանումի մակարդակները կապվում են այն բանին, որ նրանք շատ են աշխատում զգացմունքորեն ծանր ոլորտում, որը առաջարկում է նվազագույն ֆինանսական փոխհատուցում։[1] Սոցիալական աշխատանքում բարձրագույն կրթություն ստացող մասնագետների բացակայությունն ու ոլորտի ցածր պահպանումը հանգեցրել է սոցիալական աշխատողների պակասի և մեծածավալ գործերի կուտակման այն անձանց համար, ովքեր ընտրում են աշխատել և մնալ այս ոլորտում։[2][3][4] Գործավարի պահպանման արդյունավետությունը նաև ազդում է հաճախորդների խնամքի ընդհանուր կարողության վրա։ Ցածր անձնակազմը հանգեցնում է տվյալների սահմանափակումերի, որոնք խոչընդոտում են գորավարների բավարար ծառայություն մատուցելը հաճախորդներին և նրանց ընտանիքներին։[3][4]

Խնամակալությունը կապված է ընդհանուր բնակչության հետ՝ համեմատած մի շարք բացասական արդյունքների։ Խնամակալության մեջ գտնվող երեխաները ունեն առողջական լուրջ խնդիրներ, հատկապես հոգեկան հիվանդություններ, ինչպիսիք են անհանգստությունը, դեպրեսիան և սննդային խանգարումները։ ԱՄՆ-ի մի ուսումնասիրությունում խնամակալ երեխաների մեկ երրորդը հաղորդել է խնամակալ ծնողի կամ խնամքի տանը այլ մեծահասակների կողմից բռնության ենթարկվելու մասին։ ԱՄՆ-ում խնամակալ երեխաների գրեթե կեսը 18 տարեկանը լրանալուն պես անօթևան է դառնում, իսկ աղքատության մակարդակը խնամակալության շրջանավարտների շրջանում երեք անգամ ավելի բարձր է, քան ընդհանուր բնակչության մեջ։

Ըստ երկրի

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ավստրալիա

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ավստրալիայում խնամակալությունը հայտնի էր որպես «խնամակալության համակարգ»: Խնամակալության համակարգի վաղ փուլերը սկսվել են Հարավային Ավստրալիայում 1867 թվականին և շարունակվել մինչև 19-րդ դարի երկրորդ կեսը։ Համարվում է, որ այս համակարգը հիմնականում կառավարվում էր կանանց կողմից մինչև 20-րդ դարի սկիզբը։ Այնուհետև վերահսկողությունն անցավ բազմաթիվ պետական մանկական բաժինների կենտրոնացված կառավարմանը։ Չնայած որ «խնամակալության համակարգը» կիրառվում էր նաև ոչ կառավարական մանկական փրկարարական կազմակերպությունների կողմից, բազմաթիվ խոշոր հաստատություններ շարունակում էին գործել։ Այս հաստատությունները ձեռք բերեցին ավելի մեծ կարևորություն 1920-ականների վերջից, երբ համակարգը սկսեց անկում ապրել: Համակարգը նոր ուժ ստացավ հետպատերազմյան շրջանում և 1970- ականներին։ Համակարգը դեռևս հիմնական կառույցն է «տանից դուրս» խնամքի համար։ Համակարգը հոգ էր տանում ինչպես տեղական, այնպես էլ օտարերկրյա երեխաների համար։ «Որդեգրման առաջին օրենքը ընդունվեց Արևմտյան Ավստրալիայում 1896 թվականին, բայց մնացած նահանգները գործի չդարձրին մինչև 1920-ականները, երբ սկսեցին թակ որդեգրման սկզբունքները, որոնք հասան իրենց գագաթնակետին 1940-1975 թվականներին։ Նոր մանկահասակների որդեգրումը զգալիորեն նվազեց 1970-ականների կեսերից, երբ ավելի մեծ հանդուրժողականություն և աջակցություն ցուցաբերեցին միայնակ մայրերին»։[5]

Կամբոջա

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Խնամատարությունը Կամբոջայում համեմատաբար նոր է որպես կառավարության պաշտոնական պրակտիկա: Այնուամենայնիվ, չնայած ավելի ուշ մեկնարկին, պրակտիկան ներկայումս մեծ առաջընթաց է գրանցում երկրի ներսում: 1990-ականների մեծ թվով պաշտոնական և ոչ պաշտոնական մանկատներով մնացած Կամբոջայի կառավարությունը 2006 և 2008 թվականներին իրականացրել է մի քանի հետազոտական ​​ծրագրեր՝ մատնանշելով մանկատների գերօգտագործումը՝ որպես երկրում խոցելի երեխաներին խնամելու լուծում: Հատկանշական է, որ ուսումնասիրությունները ցույց են տվել, որ մանկատներում ծնողներ ունեցող երեխաների տոկոսը մոտենում է 80-ին: Միևնույն ժամանակ, տեղական NGO-ները, ինչպիսիք են «Երեխաները ընտանիքում»[6], սկսեցին առաջարկել խնամատարության սահմանափակ ծառայություններ երկրի ներսում: Հետագա տարիներին Կամբոջայի կառավարությունը սկսեց իրականացնել այնպիսի քաղաքականություն, որը պահանջում էր որոշ մանկատների փակում և բնակելի խնամքի հաստատությունների համար նվազագույն չափորոշիչների ներդրում: Այս գործողությունները հանգեցրին խնամատար խնամակալության տեղավորում տրամադրող NGO-ների թվի ավելացմանը և օգնեցին սահմանել խնամքի բարեփոխումների ուղղությունը ամբողջ երկրում: 2015 թվականի դրությամբ Կամբոջայի կառավարությունն աշխատում է UNICEF-ի, USAID-ի, մի քանի կառավարությունների և բազմաթիվ տեղական NGO-ների հետ՝ շարունակելով զարգացնել երեխաների պաշտպանության և խնամատարության կարողությունները Թագավորության ներսում:

Կանադա

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Կանադայում խնամակալության հանձնված երեխաներին կոչում են մշտական խնամարկյալներ (Օնտարիոյում՝ թագի խնամարկյալներ):[7] Խնամարկյալը անձ է, այս դեպքում՝ երեխա, ով գտնվում է օրինական խնամակալի պաշտպանության ներքո և համարվում է կառավարության իրավական պատասխանատվությունը։ 2011 թվականի մարդահամարի տվյալներով՝ խնամակալության հանձնված երեխաները առաջին անգամ հաշվառվեցին, և նրանց թիվը կազմեց 47,885։ Նրանց մեծամասնությունը՝ 29,590 երեխա կամ մոտ 62 տոկոսը, 14 տարեկան և ցածր տարիքի էին։[8] Խնամարկյալները մնում են կառավարության խնամքի տակ, մինչև «հասունանալը» և դուրս գալը խնամակալությունից։ Դրանից հետո նրանց բոլոր իրավական կապերը կառավարության հետ խզվում են, և պետությունը այլևս որևէ իրավական պարտավորություն չի կրում նրանց համար։ Այս տարիքը տարբերվում է կախված նահանգից։

Իսրայել

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

2013 թվականի դեկտեմբերին Իսրայելի Քնեսեթը հաստատեց մի օրինագիծ, որը համատեղ կազմել էր Իսրայելի Ազգային խորհուրդը երեխաների հարցերով՝ կարգավորելու խնամատարության համակարգում ներգրավված անձանց իրավունքներն ու պարտականությունները։[9]

Ճապոնիա

Խնամատարության կամ լքված երեխաներին խնամքի վերցնելու գաղափարը Ճապոնիայում ի հայտ է եկել մոտ 1392-1490 թվականներին։ Ճապոնիայի խնամատարության համակարգը նման էր «Որբերի գնացքներին» (Orphan Trains), քանի որ Բրեյսը կարծում էր, որ երեխաների համար ավելի լավ կլինի ֆերմաներում մեծանալը։ Ճապոնացիներն էլ կարծում էին, որ երեխաները գյուղական տարածքներում ավելի լավ կենսապայմաններ կունենան, քան «փոշոտ քաղաքներում»։ Ընտանիքները հաճախ իրենց երեխաներին ուղարկում էին գյուղի սահմաններից դուրս գտնվող ֆերմերական ընտանիքներ և միայն ավագ որդուն էին պահում։ Ֆերմերական ընտանիքները ծառայում էին որպես խնամատար ծնողներ և ֆինանսական պարգև ստանում փոքր երեխաներին խնամելու համար։ «Խնամատար ծնող ընտրվելը մեծ պատիվ էր համարվում, և ընտրման գործընթացը մեծապես կախված էր ընտանիքի հեղինակությունից և գյուղի կարգավիճակից»։[10] Մոտ 1895 թվականին խնամատարության համակարգը սկսեց նմանվել ԱՄՆ-ում կիրառվող համակարգին, քանի որ Տոկիոյի Մետրոպոլիտեն ոստիկանությունը երեխաներին ուղարկում էր հիվանդանոց, որտեղ նրանց «տեղավորում (ընդունում) էին»։[11] Սակայն այս համակարգում խնդիրներ առաջացան, այդ թվում՝ երեխաների նկատմամբ բռնության դեպքեր։ Այդ պատճառով կառավարությունը սկսեց աստիճանաբար դուրս մղել այս մեթոդը և ավելացնել հաստատությունների թիվը։ 1948 թվականին ընդունվեց Մանկական բարեկեցության մասին օրենքը, որը խստացրեց պետական վերահսկողությունը և նպաստեց երեխաների համար ավելի լավ կենսապայմանների ստեղծմանը։[12][13]

Միացյալ Թագավորություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Միացյալ Թագավորությունում խնամատարությունը և որդեգրումը միշտ եղել են հնարավոր տարբերակներ, այն իմաստով, որ մարդիկ իրենց տներ էին ընդունում ուրիշների երեխաներին և խնամում նրանց՝ ժամանակավոր կամ մշտական հիմունքներով։ Սակայն մինչև 20-րդ դարը այս պրակտիկան չուներ իրավական որևէ հիմք։ Մեծ Բրիտանիայում գործում էր «խնամակալություն» հասկացությունը, որի դեպքում երեխային ընդունած ընտանիքն ունեցել է խնամակալություն, որը վերահսկում էր Չանսերի դատարանը։ Սակայն այս համակարգն այնքան էլ տարածված չէր, քանի որ խնամակալներին չէր տրվում «ծնողական իրավունք»։ 19-րդ դարում տեղի ունեցան մի շարք նորածինների ֆերմերային սկանդալներ։ 19-րդ դարի վերջում այս համակարգը սկսեցին անվանել «boarding-out»՝ նման Ավստրալիայի պրակտիկային։ Երեխաներին սկսեցին տեղավորել որբանոցներում և աշխատանոցներում։ Առաջին համաշխարհային պատերազմի ընթացքում որդեգրման գործընթացն ավելի կազմակերպված դարձավ՝ որդեգրման հասարակությունների և երեխաների փրկության կազմակերպությունների միջոցով։ Սկսեցին ավելանալ օրենսդրական փոփոխությունների պահանջները, որպեսզի որդեգրումն ու խնամատարությունը ստանան իրավական կարգավիճակ։ Առաջին օրենքները, որոնք կարգավորում էին որդեգրումն ու խնամատարությունը, ընդունվեցին 1926 թվականին։ 1968 թվականին որդեգրումների թիվը հասավ առավելագույնին, սակայն դրանից հետո Միացյալ Թագավորությունում որդեգրումների թիվը կտրուկ նվազեց։ Որդեգրման հիմնական պատճառները մինչ այդ եղել էին՝ չամուսնացած մայրերի կողմից երեխաների հանձնումը որդեգրման և խորթ ծնողների կողմից իրենց նոր զուգընկերոջ երեխաների որդեգրումը։[14]

Միացյան Նահանգներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

ԱՄՆ-ում խնամատարության համակարգը ձևավորվեց Չարլզ Լորինգ Բրեյսի ջանքերով, ով հիմնադրեց Մանկական օգնության ընկերությունը։ Նկատելով, որ միայն Նյու Յորք քաղաքում ապրում էր մոտ 30,000 անտուն կամ անտեսված երեխա,[15] Բրեյսը նրանց հանեց փողոցներից և տեղավորեց ընտանիքներում ԱՄՆ-ի տարբեր շրջաններում, հատկապես քրիստոնյա ֆերմերական ընտանիքներում՝ փորձելով բարելավել նրանց կյանքի որակը։[16] 1853-ից մինչև իր մահը՝ 1890 թվականը, Բրեյսը գնացքով տեղափոխեց ավելի քան 120,000 երեխա, ինչը հայտնի դարձավ որպես «Որբերի գնացքի շարժում»։[17] 1890 թվականին Բրեյսի մահից հետո նրա որդիները շարունակեցին ղեկավարել Մանկական օգնության ընկերությունը մինչև իրենց թոշակի անցնելը։[16] Բրեյսի և Մանկական օգնության ընկերության մշակած խնամատարության մոտեցումը դարձավ «զուգահեռ պլանավորման» հիմքը, որը հետագայում հանդիսացավ 1997 թվականի Դաշնային որդեգրման և անվտանգ ընտանիքների մասին օրենքի հիմքը։

1999 թվականի օգոստոսից մինչև 2019 թվականի օգոստոսին ԱՄՆ դաշնային կառավարության վերադարձի և խնամատարության վերլուծության ու հաշվետվությունների համակարգի տվյալներով խնամատարության է հանձնվել 9,073,607 երեխա։[18]

Վերջին անգամ՝ 2022 թվականի օգոստոսին, այդ նույն համակարգի տվյալներով խնամատարության էր հանձնվել 368,530 երեխա ողջ ԱՄՆ-ում։[19]

- Խնամատարության մեջ գտնվող երեխաների 22%-ը 0-ից 2 տարեկան են։[19]

- Խնամատարության մեջ գտնվող երեխաների 18%-ը 3-ից 5 տարեկան են։[19]

- Խնամատարության մեջ գտնվող երեխաների 30%-ը 6-ից 12 տարեկան են։[19]

- Խնամատարության մեջ գտնվող երեխաների 28%-ը 13-ից 21 տարեկան են։[19]

- Խնամատարության մեջ երեխան միջինում երկու տարեդարձ է նշում։[19]

- Երեխաների 22%-ը 20 ամիս տևող խնամատարության ընթացքում ունեցել է երեք կամ ավելի տեղաշարժ։[19]

- 2 տարեկանից փոքր խնամատար երեխաների 91%-ը որդեգրվում են։[19]

ԱՄՆ-ում խնամատարության նպատակը երեխայի համար երկարաժամկետ անվտանգ միջավայր ստեղծելն է։ Այս պատճառով խնամատարության մեջ գտնվող յուրաքանչյուր երեխա ունի գործի ծրագիր և գործի ծրագրի նպատակ։ Գործի ծրագիրը հստակ սահմանում է, թե ինչու է երեխան պաշտպանության կարիք ունենում, ինչպես նաև մասնակիցների (խնամատարության պատասխանատու աշխատող, խնամատար ծնողներ և այլ անձինք) դերերն ու պարտականությունները երեխայի կարիքները բավարարելու և նրա անվտանգությունն ապահովելու գործում։ Գործի ծրագրի նպատակը այն վերջնական արդյունքն է, որը պետք է ապահովի երեխայի խնամատարության ավարտը։[20] Ստորև բերված են 2022 թվականի տվյալները՝ 368,530 խնամատարության մեջ գտնվող երեխաների գործի ծրագրերի նպատակների վերաբերյալ՝ ըստ ԱՄՆ դաշնային կառավարության վերադարձի և խնամատարության վերլուծության ու հաշվետվությունների համակարգի։[19]

- Խնամատարության մեջ գտնվող երեխաների 52%-ի նպատակը ծնողների կամ հիմնական խնամակալների հետ վերամիավորվելն է։[19]

- Խնամատարության մեջ գտնվող երեխաների 4%-ի նպատակը այլ հարազատների հետ ապրելն է։[19]

- Խնամատարության մեջ գտնվող երեխաների 28%-ի նպատակը որդեգրումն է։[19]

- Խնամատարության մեջ գտնվող երեխաների 2%-ի նպատակը երկարաժամկետ խնամատարության մեջ մնալն է։[19]

-Խնամատարության մեջ գտնվող երեխաների 5%-ի նպատակը ինքնուրույն կյանք սկսելն է։[19]

-Խնամատարության մեջ գտնվող երեխաների 4%-ի նպատակը խնամակալության տակ գտնվելն է։[19]

- Խնամատարության մեջ գտնվող երեխաների 5%-ը դեռևս չունի հաստատված գործի ծրագրի նպատակ։[19]

Ֆրանսիա

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ֆրանսիայում խնամատար ընտանիքները կոչվում են՝ «հյուրընկալող ընտանիքներ»։ Խնամատար ընտանիքները պետք է պաշտոնական թույլտվություն[21] ստանան կառավարությունից, որպեսզի կարողանան խնամել անչափահասին կամ տարեցին։ Այս թույլտվությունը ստանալու համար նրանք պետք է անցնեն հատուկ պատրաստվածություն, իսկ նրանց տունը ենթարկվում է ստուգման՝ ապահով և առողջ միջավայր լինելու համար։ 2017 թվականին Ֆրանսիայում խնամատար ընտանիքներում տեղակայվել է 344,000 անչափահաս[22] և 15,000 տարեց։[23]

Տեղաբաշխում

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ընտանեկան հիմքով խնամատարությունը, որպես կանոն, ավելի նախընտրելի է քան տանից դուրս խնամքի այլ ձևերը։[24] Խնամատարությունը նախատեսված է որպես կարճաժամկետ լուծում, մինչև երեխայի համար կգտնվել մշտական տեղաբաշխում։[25] Շատ նահանգներում առաջնային նպատակն է վերամիավորել երեխաներին կենսաբանական ծնողների հետ։ Սակայն, եթե ծնողները չեն կարող կամ չեն ցանկանում խնամել երեխային, կամ եթե երեխան որբ է, որդեգրման համար առաջին հերթին նախընտրելի են հարազատները, օրինակ՝ մորաքույրը, հորեղբայրը կամ տատիկ-պապիկը։ Այս խնամատարության ձևը հայտնի է որպես հարազատների խնամք։ Հարազատների խնամքը հաճախ իրականացվում է ոչ պաշտոնական կերպով՝ առանց դատարանի կամ պետական կազմակերպությունների միջամտության։ Սակայն ԱՄՆ-ում պաշտոնական հարազատների խնամքը գնալով ավելի տարածված է դառնում։ 2012 թվականին խնամատարության պաշտոնական համակարգում գտնվող երեխաների մեկ քառորդը տեղակայվել է հարազատների մոտ, այլ ոչ թե տեղափոխվել ընդհանուր խնամատար համակարգ։[26]

Եթե երեխայի որևէ հարազատ պատրաստ չէ կամ չի կարող որդեգրել նրան, հաջորդ նախընտրելի տարբերակն այն է, որ երեխան որդեգրվի խնամատար ծնողների կամ իր կյանքի մյուս կարևոր մարդկանց կողմից, օրինակ՝ ուսուցչի կամ մարզչի։ Սա թույլ է տալիս պահպանել երեխայի կյանքի շարունակականությունը և կայունությունը։ Եթե այս տարբերակները ևս անհնար են, ապա երեխան կարող է որդեգրվել մի անհատի կողմից, ով նրա համար անծանոթ է։

Եթե վերոնշյալ բոլոր տարբերակները անհնարին են, ապա անչափահասի համար կարող է նախատեսվել OPPLA ծրագիրը։ Այս տարբերակի դեպքում երեխան մնում է պետության խնամակալության ներքո և կարող է շարունակել ապրել խնամատար ընտանիքում, հարազատի մոտ կամ երկարաժամկետ խնամքի հաստատությունում, օրինակ՝ մանկատանը։ Մշակման կամ բուժման կենտրոններ նախատեսված են այն երեխաների համար, ովքեր ունեն զարգացման, ֆիզիկական կամ հոգեկան խնդիրներ։

671,000 երեխա ընդգրկված էր խնամակալության համակարգում Միացյալ Նահանգներում 2015 թվականին։[27] 2006-ից 2012 ֆինանսական տարիների ընթացքում ավելի քան 20 տոկոսով նվազելով և հասնելով 397,000-ի, խնամակալության համակարգում գտնվող երեխաների թիվը ֆինանսական տարվա վերջին օրը 2015 թվականին աճել է՝ հասնելով 428,000-ի։ 2014-ից 2015 թվականներին աճի տոկոսային փոփոխությունը (3.3%) մի փոքր ավելի բարձր է եղել, քան 2013-ից 2014 թվականներին արձանագրված փոփոխությունը (3.2%)։[28] 2012 թվականից ի վեր խնամակալության համակարգում գտնվող երեխաների թիվը յուրաքանչյուր տարվա վերջում ֆինանսական կայուն աճ է արձանագրել։[27]

2015 թվականին ԱՄՆ-ում երեխայի խնամակալության համակարգում գտնվելու միջին տևողությունը կազմել է 13.5 ամիս։[29] Այդ տարի երեխաների 74%-ը խնամակալության համակարգում մնացել էր երկու տարուց պակաս, մինչդեռ 13%-ը՝ երեք կամ ավելի տարի։[30] 2015 թվականի սեպտեմբերի 30-ի դրությամբ խնամակալության համակարգում գտնված մոտ 427,910 երեխաներից՝ 43%-ը սպիտակամորթ էին, 24%-ը՝ աֆրոամերիկացի, 21%-ը՝ իսպանախոս (անկախ ռասայից), 10%-ը պատկանում էին այլ կամ խառը ռասաների, 2%-ի ռասայական պատկանելությունը անհայտ էր կամ չէր կարող որոշվել։[30] Երեխաները կարող են խնամակալության համակարգում հայտնվել կամավոր կամ հարկադիր կերպով։ Կամավոր տեղակայում կարող է տեղի ունենալ, երբ կենսաբանական ծնողը կամ օրինական խնամակալը անկարող է հոգ տանել երեխայի մասին։ Հարկադիր տեղակայում տեղի է ունենում, երբ երեխան հեռացվում է ծնողից կամ օրինական խնամակալից ֆիզիկական կամ հոգեբանական վնասվածքի ռիսկի կամ փաստացի վնասվածքի պատճառով, կամ եթե երեխան որբացել է։ ԱՄՆ-ում երեխաների մեծ մասը խնամակալության համակարգ է մտնում անտեսման պատճառով։[31] Եթե կենսաբանական ծնողը կամ օրինական խնամակալը չի ցանկանում հոգ տանել երեխայի մասին, երեխան համարվում է կախյալ և փոխանցվում է մանկական պաշտպանության գործակալության խնամքին։ Խնամակալության քաղաքականությունները, ինչպես նաև խնամակալ ծնող դառնալու համար պահանջվող չափանիշները տարբերվում են՝ կախված իրավասու իրավական համակարգից։

Երբեմն մանկական պաշտպանության ծառայությունների հատկապես կոպիտ ձախողումները դառնում են խթան՝ կենսաբանական ծնողների տնից երեխաների ավելի հաճախակի հեռացման համար։ Օրինակ է 17 ամսական Փիթեր Քոնելիի դեպքը՝ բրիտանացի փոքրիկ, որը մահացավ Լոնդոնի Հարիինգեյ շրջանում՝ ութ ամսվա ընթացքում ավելի քան 50 ծանր վնասվածք ստանալուց հետո, ներառյալ ութ կոտրված կողոսկոր և կոտրված մեջք։ Այդ ողջ ընթացքում նրան բազմիցս հետազոտել էին Հարիինգեյի երեխաների պաշտպանության ծառայությունների և NHS-ի առողջապահական մասնագետները։[32] Հարիինգեյի երեխաների պաշտպանության ծառայությունները արդեն իսկ ձախողվել էին տասը տարի առաջ՝ Վիկտորիա Քլիմբիեի դեպքի ժամանակ։[33] 2007 թվականին նրա մահից հետո նման դեպքերի թիվը անընդհատ աճել է, և 2012 թվականի մարտին ավարտված հաշվետու տարում Անգլիայում հասել է ռեկորդային մակարդակի՝ գերազանցելով 10,000-ը։

Բռնություն և անտեսում

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Խնամակալության համակարգում գտնվող երեխաները ավելի հաճախ են ենթարկվում բռնության, էմոցիոնալ զրկվածության և ֆիզիկական անտեսման։ Միացյալ Թագավորությունում կատարված մեկ հետազոտության համաձայն՝ «խնամակալության մեջ գտնվող երեխաները 7-8 անգամ, իսկ մանկատներում ապրող երեխաները՝ 6 անգամ ավելի հաճախ էին հետազոտվում մանկաբույժների կողմից բռնության զոհ լինելու կասկածով՝ համեմատած ընդհանուր բնակչության երեխաների հետ»։[34] Օրեգոնում և Վաշինգտոն նահանգում խնամակալության մեջ գտնվող երեխաների ուսումնասիրությունը ցույց է տվել, որ գրեթե մեկ երրորդը հայտնել է խնամակալ ծնողի կամ խնամատար տան մեջ գտնվող մեկ այլ չափահասի կողմից բռնության ենթարկվելու մասին։[35]

Զարգացում

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

2019 թվականի դրությամբ ԱՄՆ-ում խնամակալության համակարգում գտնվող երեխաների մեծամասնությունը ութ տարեկանից փոքր էին։.[36] Այս վաղ տարիները չափազանց կարևոր են երեխաների ֆիզիկական և հոգեկան զարգացման համար։ Ավելի կոնկրետ՝ դրանք հատկապես կարևոր են ուղեղի զարգացման համար։ Հայտնաբերվել է, որ սթրեսային և տրավմատիկ փորձառությունները երկարաժամկետ բացասական ազդեցություն են թողնում երեխաների ուղեղի զարգացման վրա, մինչդեռ խոսելը, երգելը և խաղալը կարող են նպաստել ուղեղի աճին։[37] Քանի որ երեխաների մեծ մասը հեռացվում է իրենց տներից անտեսման պատճառով, դա նշանակում է, որ նրանցից շատերը չեն ապրել կայուն և խթանող միջավայրում, որը կարող էր նպաստել այս կարևոր զարգացմանը։[36] Մինեսոտայի համալսարանում իրականացված հետազոտության արդյունքում գիտնականները պարզել են, որ ոչ ծնողական խնամքի ներքո գտնվող երեխաները, օրինակ՝ խնամակալության տներում, զգալի վարքային խնդիրներ և ավելի բարձր մակարդակի ներքին խնդիրներ էին ցուցաբերում՝ համեմատած ոչ միայն ավանդական ընտանիքներում մեծացող երեխաների, այլև նրանց, ովքեր ենթարկվել էին խնամակալների կողմից վատ վերաբերմունքի։[38] Էլիզաբեթ Քարիի «Հինգ բան, որ պետք է իմանաք որբանոցային կյանքի ազդեցության մասին երեխաների վրա» հոդվածի համաձայն՝ որբանոցում կամ բազմազավակ խնամքի տանը մեծացած երեխան կարող է զարգացնել գոյատևման հմտություններ, սակայն չունենա ընտանեկան կյանքի հմտություններ, քանի որ երբեք չի հասկացել կայունության և մշտական ընտանիքի գաղափարը։[39]

Բժշկական և հոգեբուժական խանգարումներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Տարբեր երկրներում իրականացված ուսումնասիրություններ ցույց են տվել, որ խնամակալության մեջ գտնվող երեխաները հաճախ ունենում են ավելի բարձր մակարդակի ֆիզիկական, հոգեբանական, ճանաչողական և էպիգենետիկ խանգարումներ։ «Քեյսի Ընտանեկան Ծրագրերի Հյուսիսարևմտյան Խնամակալության շրջանավարտների» հետազոտությունը բավականին ընդգրկուն էր և ուսումնասիրում էր խնամակալության համակարգում մեծացած երեխաների տարբեր ասպեկտները։ Խնամակալության տակ մեծացած անձինք ավելի բարձր հավանականությամբ են ունենում ֆիզիկական և հոգեբուժական խնդիրներ, քան ընդհանուր բնակչությունը, ինչպես նաև դժվարանում են վստահել մարդկանց, ինչը կարող է հանգեցնել խնամակալական ընտանիքներում տեղավորման ձախողման։[40]

Օրեգոնում և Վաշինգտոն նահանգում խնամակալության տակ գտնվող երեխաների վերաբերյալ Քեյսի Ընտանեկան Ծրագրերի հետազոտության արդյունքում պարզվել է, որ նրանք երկու անգամ ավելի հաճախ են տառապում դեպրեսիայով՝ 20%-ը՝ համեմատած ընդհանուր բնակչության 10%-ի հետ։ Նրանց մոտ հետտրավմատիկ սթրեսային խանգարման (PTSD) մակարդակը ավելի բարձր է, քան ռազմական վետերանների մոտ․ հետազոտության մասնակիցների 25%-ն ունեցել է PTSD։ Խնամակալության տակ գտնվող երեխաները նաև ավելի մեծ հավանականությամբ են ունենում ուշադրության դեֆիցիտի և հիպերակտիվության խանգարում (ADHD), գործառնական մտածողության դժվարություններ, անհանգստություն, ինչպես նաև այլ զարգացման խնդիրներ։[41][42][43][44]

Այս երեխաները ավելի հաճախ են բախվում ազատազրկման, աղքատության, անօթևանության և ինքնասպանության դեպքերի։ ԱՄՆ-ում իրականացված ուսումնասիրությունները ցույց են տվել, որ որոշ դեպքերում խնամակալության տակ վերցնելը կարող է ավելի վնասակար լինել երեխայի համար, քան նրան խնդրահարույց ընտանիքում թողնելը։[45] Սակայն ավելի վերջին հետազոտությունները ենթադրում են, որ նախորդ արդյունքները կարող էին պայմանավորված լինել ընտրության կողմնակալությամբ, և որ խնամակալությունը քիչ ազդեցություն ունի վարքային խնդիրների վրա։[46]

Նեյրոզարգացում

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Խնամակալության տակ գտնվող երեխաների օրգանիզմում նկատվում է բարձր կորտիզոլի մակարդակ՝ սթրեսի հորմոն, համեմատած նրանց հետ, ովքեր մեծանում են իրենց կենսաբանական ծնողների մոտ։ Կորտիզոլի բարձր մակարդակը կարող է թուլացնել իմունային համակարգը։[47] Տիպիկ նեյրոզարգացման գործընթացների մեծ մասը հիմնված է ջերմ ու հոգատար հարաբերությունների ձևավորման և շրջակա միջավայրի խթանման վրա։ Ուղեղի զարգացման այս կարևոր շրջանում բացասական միջավայրային ազդեցությունները կարող են թողնել ողջ կյանքի հետևանքներ։[48][49][50][51]

Հետտրավմատիկ սթրեսային խանգարում

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ուղեղի այն շրջանները որոնք կապված են սթրեսի և հետտրավմատիկ սթրեսային խանգարման հետ։[52]

Խնամակալության տակ գտնվող երեխաների մոտ հետտրավմատիկ սթրեսային խանգարման (ՀՏՍԽ) դեպքերն ավելի հաճախ են հանդիպում։ Մի հետազոտության համաձայն՝[53] խնամակալության տակ գտնվող երեխաների 60%-ն, ովքեր ենթարկվել էին սեռական բռնության, ունեին ՀՏՍԽ, իսկ ֆիզիկական բռնության ենթարկվածների 42%-ը համապատասխանում էին ՀՏՍԽ-ի չափորոշիչներին։ Նույնիսկ նրանց մեջ, ովքեր բռնության չէին ենթարկվել, 18%-ի մոտ հայտնաբերվել է ՀՏՍԽ, ինչը հնարավոր է պայմանավորված լինի ընտանեկան բռնության ականատես լինելու հանգամանքով։

Հասկանալու համար՝ արդյոք երեխան զարգացրել է հետտրավմատիկ սթրեսային խանգարում (ՀՏՍԽ), գոյություն ունի հատուկ ՀՏՍԽ մոդուլ՝ «Տագնապային խանգարման հարցազրույց»։ Այն համարվում է վստահելի միջոց՝ պարզելու, թե երեխայի մոտ ՀՏՍԽ-ն առաջացել է ֆիզիկական, սեռական կամ հոգեբանական բռնության հետևանքով։[54]

Օրեգոնում և Վաշինգտոնում անցկացված ուսումնասիրության ընթացքում պարզվել է, որ 14-ից 18 տարեկանում առնվազն մեկ տարի խնամակալության տակ գտնված մեծահասակների շրջանում հետտրավմատիկ սթրեսային խանգարման (ՀՏՍԽ) մակարդակը ավելի բարձր է, քան ռազմական գործողություններին մասնակցած վետերանների մոտ։ Հետազոտության մասնակիցների 25%-ը համապատասխանում էին ՀՏՍԽ-ի ախտորոշման չափանիշներին, մինչդեռ այդ ցուցանիշը կազմում էր 12-13% Իրաքի պատերազմի վետերանների, 15%՝ Վիետնամի պատերազմի վետերանների և 4%՝ ընդհանուր բնակչության շրջանում։ Խնամակալության տակ մեծացածների վերականգնման մակարդակը 28.2% էր, մինչդեռ ընդհանուր բնակչության շրջանում այն կազմում էր 47%։

«Ուսումնասիրության մասնակիցների ավելի քան կեսը հայտնել է հոգեկան խանգարումների կլինիկական մակարդակի մասին, մինչդեռ ընդհանուր բնակչության շրջանում այդ ցուցանիշը չի հասնում մեկ քառորդի»։[55][56]

Սննդային խանգարումեր

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Խնամակալության տակ գտնվող երեխաները համեմատաբար ավելի մեծ ռիսկի են ենթարկվում տարբեր սննդային խանգարումների համար՝ համեմատած ընդհանուր բնակչության հետ։ Մեծ Բրիտանիայում անցկացված ուսումնասիրության համաձայն՝ խնամակալության տակ գտնվող երեխաների 35%-ը զգացել է մարմնի զանգվածի ինդեքսի (ՄԶԻ) բարձրացում, երբ հայտնվել են խնամակալության մեջ։[57] Սննդի պահպանման համախտանիշը բնութագրվում է խնամակալության տակ գտնվող երեխաների ախորժակի հետ կապված անկարգ վարքագծերով։ Այն համարվում է «անհամաչափ սնունդ սպառելու և սնունդ ձեռք բերելու ու պահպանելու վարքագծերի նմուշ, առանց համահունչ ճարպակալման»։ Դա նման է «հիպերֆագիկ կարճ հասակի վարքային կապվածություններին»։ Նման համախտանիշի առաջացումը կարող է պայմանավորված լինել խնամակալության տակ գտնվող երեխաների հանդեպ իրականացվող սթրեսով ու չարաշահման ազդեցություններով, և այն տարածված էր Նոր Զելանդիայի ուսումնասիրության խմբում՝ 25%-ի մոտ։[42] Բուլիմիա ներվոզան յոթ անգամ ավելի հաճախ է հանդիպում նախկին խնամակալ երեխաների շրջանում, քան ընդհանուր բնակչության մեջ։[58]

Քիչ ռեսուրսներ և անօթևանություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Նյու Յորք, փողոցում ապրող երեխաները 1890 թվականին։

ԱՄՆ-ում խնամակալության տակ գտնվող երեխաների մոտ կեսը դառնում է անօթևան, երբ հասնում է 18 տարեկանին։[59] Խնամակալության տակ գտնվող յուրաքանչյուր 10 երեխայից 1-ը մնում է խնամակալության մեջ ավելի քան յոթ տարի, իսկ ամեն տարի մոտ 15,000 երեխա հասնում է մեծահասակների տարիքի և լքում է խնամակալությունը առանց մշտական ընտանիքի՝ շատերը դառնալով անօթևան կամ կատարում են հանցագործություններ և հայտնվում բանտում։[60][61]

ԱՄՆ-ում անօթևանների երեքից երկուսը եղել են նախկին խնամակալ երեխաներ։[62] Casey Family Study-ի արդյունքներով, խնամակալության տակ գտնվող երեխաների նախկին անդամներից մինչև 80%-ը գտնվում են վատ վիճակում՝ նախկին խնամակալ երեխաների քառորդը կամ մեկ երրորդը գտնվում են աղքատության սահմանին կամ դրանից ցածր՝ երեք անգամ ավելին, քան ազգային աղքատության մակարդակը։[63] Շատ հաճախ անօթևան մարդիկ երեխա ժամանակ բազմիցս փոխել են իրենց բնակության տեղը։ Ոմանք եղել են խնամակալության տակ, բայց մյուսները հայտնվել են «անպաշտոնական» պայմաններում՝ ընտանիքի կամ ընկերների տներում։

Խնամակալության պատմություն ունեցող մարդիկ հակված են ավելի երիտասարդ տարիքում դառնալ անօթևան, քան նրանք, ովքեր չեն եղել խնամակալության տակ։ Նրանք նաև ավելի երկար են մնում անօթևան, քան խնամակալության տակ չգտնված անձինք։[64]

Ինքնասպանության մակարդակ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Խնամակալության տակ գտնվող երեխաները ավելի մեծ ռիսկի են ենթարկվում ինքնասպանություն կատարելու։[65] Ինքնասպանության բարձրացված ռիսկը պահպանվում է նաև խնամակալությունից դուրս գալուց հետո։ Տեխասի քսաներկու երիտասարդների փոքր խմբի ուսումնասիրությունում, ովքեր հասել էին մեծահասակների տարիքի ու դուրս էին եկել համակարգից, 23%-ը ունեցել էր ինքնասպանության փորձեր։[66]

Շվեդական ուսումնասիրությունը, որը օգտագործել էր գրեթե մեկ միլիոն մարդու տվյալներ, ներառյալ 22,305 նախկին խնամակալ երեխաներ, ովքեր եղել էին խնամակալության տակ մինչև իրենց պատանեկությունը, եզրակացրեց՝

Նախկինում երեխաների բարեկեցեւթյան ծառայություններից օգտված անձինք, ծննդյան տարվա և սեռի ստանդարտացված հարաբերական ռիսկի (RR) հաշվարկներով, ընդհանուր բնակչության իրենց հասակակիցներից 4-5 անգամ ավելի հաճախ էին հիվանդանոց ընդունվում ինքնասպանության փորձերի պատճառով։ Երկարաժամկետ խնամքի տակ գտնվողները, որպես կանոն, առավել անբարենպաստ արդյունք էին ունենում։ Երեխաների բարեկեցության կամ պաշտպանության համակարգում նախկինում գտնվող անձինք պետք է դիտարկվեն որպես ինքնասպանության փորձերի և լուրջ հոգեբուժական խնդիրների բարձր ռիսկերի խումբ։

Մահվան մակարդակ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Խնամակալության տակ գտնվող երեխաների մահվան մակարդակը ընդհանուր բնակչության երեխաների համեմատ ավելի բարձր է։[67]։ Ֆինլանդիայում անցկացված ուսումնասիրությունը, որն ընդգրկել էր ներկայիս և նախկին խնամակալ երեխաներին մինչև 24 տարեկան, ցույց է տվել ավելի բարձր մահվան մակարդակ՝ կապված թմրամոլության, պատահարների, ինքնասպանության և հիվանդությունների հետ։ Հիվանդություններից մահերը կապված էին խնամակալության տակ գտնվող երեխաների մոտ ակուտ և քրոնիկական բժշկական խնդիրների ու զարգացմային ուշացումների ավելի բարձր հաճախականության հետ։[68]

Ջորջիայի սենատոր Նենսի Շեյֆերը հրապարակել է «Երեխաների պաշտպանության ծառայությունների կոռումպացված բիզնես» վերնագրով զեկույց, որտեղ նշվել է՝[69]

1998 թվականին երեխաների բռնության և անտեսման ազգային կենտրոնը հաղորդել է, որ խնամատար ընտանիքներում երեխաների մահացության ցուցանիշը վեց անգամ բարձր էր, քան ընդհանուր բնակչության շրջանում։ Բացի այդ, երբ երեխաները տեղափոխվում էին պաշտոնական <<անվտանգության>> պայմաններ, նրանց մոտ բռնության, այդ թվում՝ սեռական ոտնձգությունների զոհ դառնալու հավանականությունը զգալիորեն բարձրանում էր՝ համեմատած ընդհանուր բնակչության հետ։

Ակադեմական հեռանկարներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հյուսիսամերիկյան նախկին խնամակալ երեխաների ուսումնական արդյունքները՝ Alumni Study ուսումնասիրության շրջանակներում։[70]

  • 56%-ը ավարտել է միջնակարգ դպրոց, մինչդեռ ընդհանուր բնակչության մեջ այս ցուցանիշը կազմում է 82%, բայց նախկին խնամակալ երեխաների 29%-ը ստացել է GED, երբ ընդհանուր բնակչության մեջ այդ թիվը 5%-ն է:
  • 42.7%-ը ավարտել է միջնակարգ դպրոցից հետո ուսումնական ծրագրեր:
  • 20.6%-ը ստացել է որևէ աստիճան կամ վկայագիր միջնակարգ դպրոցից հետո:
  • 16.1%-ը ստացել է մասնագիտական կրթություն, իսկ 25 տարեկանից բարձր տարիքի խմբում այդ թիվը կազմում է 21.9%:
  • 1.8%-ը ստացել է բակալավրի աստիճան, իսկ 25 տարեկանից բարձր տարիքի խմբում այս ցուցանիշը 2.7%-ն է, մինչդեռ նույն տարիքային խմբում ընդհանուր բնակչության մեջ ավարտման մակարդակը կազմում է 24%, ինչը զգալի տարբերություն է:

Ուսումնասիրությունը վերանայեց 659 խնամակալություն անցած անձանց գործերը Հյուսիսարևմտյան ԱՄՆ-ում և հարցազրույցներ անցկցրեց 479-ի հետ 2000 թվականի սեպտեմբերի և 2002 թվականի հունվարի միջև:[70]

Բարձրագույն կրթություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Մոտ 10% -ը խնամակալության տակ գտնվող երիտասարդների հաջողացնում է մուտք գործել համալսարան, իսկ նրանցից միայն 3% -ը իրականում ավարտում է և ստանում 4-ամյա աստիճան։[71] Չնայած այն հանգամանքին, որ խնամակալության տակ գտնվող երիտասարդների թիվը, ովքեր միջնակարգ դպրոցից հետո սկսում են 4-ամյա համալսարան, տարիների ընթացքում աճել է, բայց նրանց թիվը, ովքեր ավարտում են համալսարան, մնում է անփոփոխ: Կալիֆորնիայում 712 երիտասարդների վրա կատարված ուսումնասիրության արդյունքում պարզվել է, որ խնամակալության տակ գտնվող երիտասարդները հինգ անգամ ավելի քիչ հավանական է, որ կշարունակեն ուսումը համալսարանում, քան այն երիտասարդները, ովքեր չեն անցել խնամակալության համակարգով:[72] Կան տարբեր ռեսուրսներ, որոնք առաջարկում են ինչպես ֆինանսական, այնպես էլ էմոցիոնալ աջակցություն խնամակալության տակ գտնվող երիտասարդներին իրենց կրթությունը շարունակելու համար: Միևնույն ժամանակ, կան նաև բազմաթիվ խոչընդոտներ, որոնք դժվարացնում են համալսարան կամ ուսումնական հաստատություն մուտք գործելը։

Բորտոնը իր «Խնամակալությունից դուրս եկած երիտասարդների հետագա կրթության մուտքի խոչընդոտները» հոդվածում նկարագրում է մի քանի խոչընդոտներ, որոնց բախվում են երիտասարդները: Այս խոչընդոտները ներառում են ֆինանսական դժվարություններ, դիմելու գործընթացը առանց աջակցություն ունենալու և բնակարանի պակասը[73]:

Շատ ուսումնասիրություններ ցույց են տվել, որ կան մի քանի գործոններ, որոնք, կարծես, ունեցել են նշանակալի դեր խնամակալության տակ գտնվող երիտասարդների հաջողության գործում՝ համալսարան ընդունվելու և ավարտելու հարցում: Չնայած այն հանգամանքին, որ ֆինանսական ռեսուրսների առկայությունը խնամակալության տակ գտնվող երիտասարդների համար մեծ աջակցություն է, կան նաև այլ բաղադրիչներ, որոնց պետք է ուշադրություն դարձնել: Դրանցից առաջինը՝ միջնակարգ դպրոցում աջակցություն տրամադրելը: Որպեսզի խնամակալության տակ գտնվող երիտասարդները ստանան բակալավրի դիպլոմ, նրանք պետք է նախ մուտք գործեն համալսարան:

Անվանի տարբեր գործոններից, որոնք մեծացնում են համալսարանի ընդունումը, ինչպիսիք են՝ երկարացված խնամակալության համակարգում մասնակցությունը, ընթերցանության կարողությունները և այլն, նրանք, ովքեր ստացել են աջակցություն կամ ունեցել են աջակցող հարաբերություններ մեծահասակների հետ, ավելի հավանական է, որ ընդունվեն համալսարան, քան նրանք, ովքեր չեն ունեցել այդպիսի հարաբերություններ[72]:

Ամերիկայի տարբեր համալսարաններում կան ծրագրեր, որոնք հատուկ ստեղծվել են այն երիտասարդներին աջակցելու համար, ովքեր դուրս են եկել խնամակալության համակարգից և շարունակել են բարձրագույն կրթություն ստանալ։ Այս ծրագրերը հաճախ օգնում են երիտասարդներին ֆինանսապես՝ տրամադրելով լրացուցիչ ֆինանսական միջոցներ և աջակցություն՝ նույնատիպ երիտասարդների մենթորության ծրագրերի կամ ակադեմիական խորհրդատվական ծառայությունների միջոցով։ Չնայած ֆինանսավորումը կարևոր հիմնական գործոն է համալսարան հաճախելու հարցում, այն չի հանդիսանում միակ կարևորվող բաղադրիչը, որը աջակցում է երիտասարդի հաջողությանը։

Ջեյի և նրա գործընկերների կողմից իրականացված ուսումնասիրությունը բացահայտում է այն, թե ինչ են երիտասարդները համարում կարևոր՝ իրենց հաջողության համար համալսարանական միջավայրում: Ուսումնասիրությունը, որն ունի 51 խնամակալության տակ գտնվող երիտասարդներից բաղկացած նմուշ, օգտագործել է Կոնցեպտուալ Քարտեզման մեթոդը՝ տարբեր բաղադրիչների վերականգնման համար, որոնք կարող են կարևոր լինել երիտասարդների համար համալսարաններում աջակցություն ստանալու համար:[74] Կարևոր է հաշվի առնել այն տարբեր գործոնները, որոնք կարող են օգտակար լինել երիտասարդների համար համալսարանում, և նայել ֆինանսական աջակցություն տրամադրելուց դուրս՝ նկատի ունենալով նաև այլ կարիքներ և աջակցություն։

Փսիխոտրոպ դեղորայքի կիրառում

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ուսումնասիրությունները ցույց են տվել, որ պետական առողջապահական ապահովագրություն ունեցող խնամակալության տակ գտնվող երիտասարդները ստանում են հոգեբուժական դեղորայք 3 անգամ ավելի բարձր հաճախականությամբ, քան պետական ապահովագրություն ունեցող երիտասարդները, ովքեր ունեն ցածր ընտանիքային եկամուտ։ 2003 թվականի սեպտեմբերից մինչև 2004 թվականի օգոստոս ընկած ժամանակահատվածում Տեխասի խնամակալության տակ գտնվող 0–19 տարեկան 32,135 երեխայի բժշկական տվյալների վերանայումում 12,189-ին նշանակվել է հոգեբուժական դեղորայք, ինչի արդյունքում տարեկան տարածվածությունը կազմել է 37.9%՝ այդ երեխաներից դեղորայք ստացողների համար։ 2004 թվականի հուլիսին 41.3%-ը ստացել է 3 տարբեր խմբի այս դեղերը, իսկ 15.9%-ը ստացել է 4 տարբեր խմբի դեղեր։ Ամենաշատ օգտագործվող դեղերը եղել են հակադեպրեսանտները (56.8%), ուշադրության պակասի և հիպերակտիվության խանգարման դեղերը (55.9%) և հակապսիխոտիկ դեղերը (53.2%)։ Ուսումնասիրությունը նաև ցույց է տվել, որ խնամակալության տակ գտնվող երիտասարդները հաճախ բուժվում են համատեղ հոգեբուժական դեղորայքով, որի անվտանգության և արդյունավետության մասին բավարար ապացույցներ չկան։[75]

Ստացվել է, որ թանկարժեք, ապրանքային անունով և պատենտավորված դեղամիջոցների օգտագործումը լայնորեն տարածված է։ SSRI դեղամիջոցների դեպքում նկատվել է, որ ամենաթանկ դեղամիջոցների օգտագործումը կազմել է 74%, մինչդեռ ընդհանուր շուկայում միայն 28%-ն է ապրանքային անունով SSRI դեղամիջոցներ, իսկ մնացածը՝ գեներիկներ։ Միջին հաշվով, յուրաքանչյուր դեղատոմսի ինքնազննություն գեներիկ դեղամիջոցների համար եղել է $34.75, իսկ ապրանքային դեղամիջոցների համար՝ $90.17, ինչը նշանակում է $55.42 տարբերություն։[76]

Թերապևտիիկ միջամտություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Երեխաները, ովքեր գտնվում են երեխաների բարեկեցության համակարգում, հաճախ ունեն ահավոր ու կրկնվող տրավմաներ, և դաստիարակության տներում ապրելու փորձը՝ հատկապես, երբ կա սեռական բռնության պատմություն, կարող է հանգեցնել տարբեր հոգեբանական և ճանաչողական խնդիրների։ Այս փորձը նաև[77] կարող է խոչընդոտել խնդիրների իրական պատճառները գտնելուն։ Դաստիարակության տներում ապրելու պատմությունը, հնարավոր է, ոչ մի կապ չունենա ախտանիշների հետ, բայց մյուս կողմից, խնդիրը կարող է սրվել այդ պատմությամբ և դրա հետ կապված բռնություններով։ Բայց մարդկային ուղեղը ցույց է տալիս, որ այն ունի բարձր մակարդակի նեյրոպլաստիկություն՝ որպես վերականգնման և փոփոխությունների հնարավորություն[78][79][80] և մեծահասակների նեյրոէնգեներացումը ցույց է տվել, որ դա շարունակվող գործընթաց է։[81]

«Մուլտիակտուալ բուժիչ խնամքի համակարգ (MTFC)», որը նաև կոչվում է (TFCO) և (TFC), համայնքային մոտեցման խնամքի ծրագիր է, որը ստեղծվել է 1983 թվականին Դոկտոր Պատրիցիա Չեմբերլեյնի և նրա գործընկերների կողմից: Այն սկզբում նախատեսված էր որպես խմբային հաստատությունների փոխարինում:[82] «MTFC-ն ունի տարբեր մոտեցումներ տարբեր տարիքային խմբերի համար։ Մանկապարտեզի երեխաներն ունեն «պատկառելիության կառավարման մոտեցում և խիստ դասընթացներ, հսկողություն և աջակցություն foster խնամակալներին՝ տրամադրելու դրական մեծահասակ աջակցություն և կայուն սահմաններ դնելու» համակցված «կոորդինացված միջամտություններ երեխաների կենսաբառարանական ծնողների հետ»։»[83] M«Երիտասարդների համար TFC-ը ներառում է անհատական տեղադրում ինտենսիվորեն պատրաստված խնամակալ ընտանիքի մոտ, որը իրականացնում է «կոորդինացված միջամտություններ տանը, հասակակիցների հետ և կրթական միջավայրերում»։[83] «MTFC-ն ցույց է տվել, որ ավելի լավ արդյունքներ է տալիս խմբակային հաստատություններից, և ավելի խնայող է»:[82][83][84] Հետազոտությունները ցույց են տալիս, որ բազմաչափ բուժումը արդյունավետ արդյունքներ է տալիս դեպրեսիայի, ձերբակալությունների, խեղաթյուրված ընկերակցությունների, տեղաբաշխման խափանումների և հղիության մակարդակների նվազեցման մեջ, այն դեպքում, երբ այն ունի դրական կրկնօրինակման փորձեր:[83] Այն մի մեթոդ է, որը փորձում է ներգրավել տրավմայով ուղղված խնամքը իր դիզայնում:[85]

Հետազոտողները դժվարություններ են հանդիպում, երբ խոսքը վերաբերում է MTFC և այլ նման ծրագրերի ճշգրիտ գնահատմանը, որոնք ներառում են միջամտության մի քանի մակարդակներ, և որոնք հաջողակ են։ Թվում է, որ դա մնում է «սև արկղ» իրավիճակում, որտեղ ոչ միանշանակ է, թե բուժման ծրագրի որն է այն բաղադրիչը, որն իրականում դրական ազդեցություն է ունենում։[82][86] Դերային խնամքի ծրագրերի մասին բազմաթիվ պարբերականներում ակնկալվող հետազոտությունները շեշտում են այն, որ չկա բավարար հետազոտություն, որը արդյունավետ գնահատում է կոնկրետ դերային խնամքի ծրագրերի արդյունքները,[4][82][84][87] և պահանջում են ավելի ամբողջական գնահատումներ, որպեսզի ճիշտ համեմատվեն արդյունքները բուժման ծրագրերի միջև և գնահատվի, թե MTFC-ում որոնք են առավել արդյունավետ պրակտիկաները։[86] 2018 թվականին Շվեդիայի Առողջապահության Տեխնոլոգիական Վերլուծության և Սոցիալական Ծառայությունների Վերլուծության գործակալության կողմից Թերեզա Աստրոմի և այլ հետազոտողների կողմից իրականացված համակարգված վերանայումում նաեւ էթիկական հարցեր են բարձրացվել: Նրանք նշել են, որ մի կողմից MTFC-ը գնահատվում է որպես արդյունավետ, սակայն այն իրականացնում են այնպես, որ նվազեցնում է երեխայի մասնակցությունը։[84]

Մշակութային տարբերություն ունեցող որդեգրման քաղաքականություններ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ջորջ Շանթի, Նիկո Վան Օուդենհովեն և Ռեխա Վազիր, «Foster Care Beyond the Crossroads: Lessons from an International Comparative Analysis» գրքի համահեղինակներ, նշում են, որ կառավարության կողմից կառավարած որդեգրման համակարգերը բաժանվում են չորս տեսակների։ Առաջին տեսակն այն երկրներն են, որոնք գտնվում են զարգացման փուլում։ Այս երկրները չունեն քաղաքականություն, որն ուղղված է երեխաների հիմնական կարիքները հոգալուն, և այս երեխաները աջակցությունները հիմնականում ստանում են իրենց բարեկամներից։ Երկրորդ համակարգը նախկին սոցիալիստական կառավարությունների համակարգն է։ Այս պետությունների պատմական համատեքստը չի թույլատրել, որ զարգանա որդեգրման համակարգը։ Կազմակերպությունները նրանց կոչ են արել կատարելագործել այս համակարգը, սակայն դեռևս պահպանվում է երեխաներին հաստատությունների մեջ պահելու ավանդական համակարգը։ Երրորդ, լիբերալ ժողովրդավարությունները չունեն անհրաժեշտ քաղաքական աջակցություն, որպեսզի հոգան այս երեխաների մասին, նույնիսկ թեև ունեն ռեսուրսներ։ Եվ վերջապես, սոցիալական ժողովրդավարությունները ամենահամալրված կառավարություններն են իրենց որդեգրման համակարգով։ Այս կառավարությունները ունեն մեծ ենթակառուցվածք, ֆինանսավորում և աջակցման համակարգ, որոնք նախատեսված են որդեգրված երեխաներին աջակցելու համար։[88]

Որդեգրում

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Որդեգրման[89] խնամքը հայրենի որդեգրման տեսակ է, երբ երեխան սկզբում տեղադրվում է խնամքի համակարգում, և հետո տեղադրվում որդեգրման համար։

Երեխաները կարող են տեղադրվել խնամքի համակարգում տարբեր պատճառներով, այդ թվում՝ պետական ​​կազմակերպության կողմից տունից հեռացումը դաժան վերաբերմունքի պատճառով։[90] Որոշ իրավասությունների մեջ որդեգրող ծնողները լիցենզավորվում են որպես և տեխնիկապես համարվում են խնամքի ծնողներ, մինչ որդեգրումը վերջնականանում է։[91] Միացյալ Նահանգներ Առողջապահության և մարդկային ծառայությունների նախարարության Երեխաների բյուրոյի համաձայն, 2010 թվականին խնամքի համակարգում եղել են մոտ 408,425 երեխա։ Այդ երեխաներից քսանհինգ տոկոսը ունեցել է որդեգրման նպատակ։ 2015 թվականին 243,060 երեխա դուրս է եկել խնամքի համակարգից, և քսաներկու տոկոսը որդեգրվել են։[92] Միացյալ Նահանգներում խնամքի համակարգում ավելի քան հարյուր հազար երեխա կա, ովքեր սպասում են մշտական ընտանիքներին։[93]

Որդեգրող ծնողականությունը կարող է ազդել երեխաների վրա, և վերջին հետազոտությունները ցույց են տվել, որ ջերմ որդեգրող ծնողականությունը նվազեցնում է որդեգրված երեխաների ներգրավված և արտացոլված խնդիրները ժամանակի ընթացքում։[94]

Արդյունքներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Խնամքի համակարգից դուրս գալու տարիքում գտնվող երիտասարդները հաճախ ունենում են դժվարություններ հասունության մեջ անցնելուց, հատկապես՝ կայուն բնակավայր, աշխատանքի, ֆինանսների և կրթական հնարավորությունների գտնելու առումով։[95] Այս դժվարությունների ենթադրվող պատճառը կապված է խնամքի համակարգում ապրած անկայունության հետ, ինչպես նաև երեխանության ընթացքում զեկուցված բռնության կամ անտեսման հետ, որոնք կարող են ազդել նրանց կարողության վրա՝ դիմակայելու կյանքի կարևոր փոփոխություններին։[95] Միացյալ Նահանգներում կան անկախ ապրելակերպի ծրագրեր, որոնք նախատեսված են խնամքի համակարգից դուրս գալու ընթացքում երիտասարդների կարիքները հոգալու համար։[95][95] Համաձայն նրանց հաղորդած տվյալների՝ նրանց կեսից ավելին հայտնել են, որ չեն պատրաստվել անկախ ապրելու և նշել են կոնկրետ կարիքների բացակայություն, ինչպիսիք են անվտանգ բնակարան, գումար և ավտոբուսային տոմսեր, երբ դուրս են եկել խնամքի համակարգից։[95]

Gypen et al. (2017) կատարած ուսումնասիրության համաձայն, որը ներառում էր խնամքի համակարգից դուրս եկած երիտասարդների արդյունքների հետ կապված հետազոտական հոդվածների տվյալների համախմբում,[95] պարզվել է, որ կրթական, հոգեկան առողջության, աշխատանքի, եկամուտի, կայուն բնակարան ունենալու, քրեական ներգրավվածության և թմրամիջոցների օգտագործման հարցերով, խնամքի համակարգից դուրս եկած երիտասարդների արդյունքները զգալիորեն վատ են իրենց հասակակիցների համեմատ։ Օրինակ, Gypen et al. (2017) նշել է, որ միայն 45%-ը նախկին խնամքի երեխաների ստացել է միջնակարգ դպրոցի դիպլոմ,[95] ինչը 23%-ով ցածր է ընդհանուր բնակչությունից։ Նաեւ նշվել է, որ նախկինում խնամքի համակարգում գտնվող երեխաների արդյունքները զգալիորեն վատ են համեմատաբար ցածր եկամուտ ունեցող ընտանիքներից և ռասայական փոքրամասնություններից երեխաների արդյունքների հետ։[95] Աֆրիկա-ամերիկյան նախկին խնամքի երիտասարդները միջնակարգ դպրոցն ավարտում են զգալիորեն ցածր մակարդակով, քան նրանց սպիտակ գործընկերները։[95] Երկրորդական դիպլոմ ստանալու հավանականությունը, անկախ նրանից՝ դա երկու կամ չորս տարվա դիպլոմ է, զգալիորեն նվազում է համեմատաբար ընդհանուր բնակչության հետ՝ յուրաքանչյուր ուսումնասիրությունում։ 2011 թվականի ուսումնասիրությունը ցույց տվեց, որ նախկին խնամքի երիտասարդների 8-13%-ը ստացել է երկու կամ չորս տարվա բուհական դիպլոմ, մինչդեռ ընդհանուր բնակչության 34-44%-ը ստացել է այն։[96] Երեխաները, ովքեր վերջապես որդեգրվում են իրենց խնամակալ ընտանիքի կողմից, ավելի լավ արդյունքներ են ցուցադրում, թեև բնակության կայունություն, աշխատանք, ֆինանսներ և կրթական հնարավորություններ՝ համեմատած նրանց հետ, ովքեր դուրս են եկել խնամքի համակարգից առանց մշտական տեղավորման։[95]

Տնտեսապես, նախկին խնամքի երիտասարդները նույնպես հետ են մնում իրենց չխնամված հասակակիցներից։ Ամեն տարի նախկին խնամքի երիտասարդները վաստակում են մոտ $7550 պակաս, քան իրենց հասակակիցները։.[95] Խնամքի համակարգից դուրս գալուց հետո մոտ 17%-33%-ը կախված են հանրային օգնությունից (օրինակ՝ սննդային կտրոններ)։[95] Կազմակերպված ընտանիքի ծառայություններից դուրս գալուց հետո և գործընկերոջ հետ բնակվելու անցնողներից 32%-ը չունեն որևէ եկամուտ, ինչը համեմատվում է ընդհանուր բնակչության 3%-ի հետ։[95]

Խնամքի համակարգից դուրս եկած երիտասարդների հոգեկան առողջությունը նույնպես ավելի շատ է տուժում, քան ընդհանուր բնակչությանը։[95] Նախկին խնամքի երիտասարդների՝ շուրջ 62%-ը կյանքի ընթացքում ստանում են առնվազն մեկ հոգեկան հիվանդության ախտորոշում, իսկ կանանց մոտ այս ախտորոշումը շատ ավելի բարձր տոկոսով է հանդիպում։[95] Նախկին խնամքի երիտասարդները նաև ավելի բարձր մակարդակներով հանդիպում են թմրամիջոցների օգտագործման և ալկոհոլի կախվածության խնդիրների։ Նախկին խնամքի երիտասարդների 40%-49%-ը օգտագործում են ալկոհոլ, և 3%-13%-ը դրանից ունեն կախվածություն։ 39%-ը ծխում է, երբ այդ թիվը ընդհանուր երիտասարդության շրջանում կազմում է 20%, իսկ 16%-ը օգտագործում է կանաբիս, երբ ընդհանուր թիվը 6.5%-ն է։[95] Նախկին խնամքի երիտասարդները, ովքեր ինքնությունն են նույնացնում որպես տղամարդիկ, երեք անգամ ավելի հավանական է, որ կիրառում են թմրամիջոցներ, քան կանայք։[95]

Նախկին խնամքի երիտասարդները նաև ավելի մեծ հավանականություն ունեն հայտնվելու սեռական աշխատանքի մեջ և անգամ դառնալու սեռական առևտրի զոհ։[97][98][99] Այս երևույթը նաև կոչվում է «խնամքի համակարգից սեռական աշխատանքի ուղի»։[100] 2012 թվականին Լոս Անջելեսում անցկացված ուսումնասիրությունը ցույց է տվել, որ սեռական աշխատանքի համար ձերբակալված պատանիների 59%-ը եղել են խնամքի համակարգում, սակայն այս արդյունքների ընդհանրացնելը վիճարկվելու է։[101]

Ծամոթագրություններ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  1. ↑ 1,0 1,1 Paddock, Christina; Waters-Roman, Debra; Borja, Jessica (2013 թ․ հունիսի 11). «Child Welfare: History and Policy». Encyclopedia of Social Work (անգլերեն). doi:10.1093/acrefore/9780199975839.013.530. ISBN 978-0-19-997583-9. Վերցված է 2022 թ․ նոյեմբերի 30-ին.
  2. ↑ Corkran, K (2006). «Principal Agent Obstacles to Foster Care Contracting». Journal of Law, Economics, & Policy HeinOnline. Վերցված է 2022 թ․ նոյեմբերի 29-ին.
  3. ↑ 3,0 3,1 Chipungu, Sandra Stukes; Bent-Goodley, Tricia B. (Winter 2004). «Meeting the Challenges of Contemporary Foster Care». The Future of Children. 14 (1): 74–93. doi:10.2307/1602755. JSTOR 1602755. PMID 15072019.
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 Reimer, Daniela (2021 թ․ մայիս). «Better quality in foster care in Europe : how can it be achieved?» (անգլերեն). European Commission. doi:10.21256/zhaw-22698. S2CID 238049851. {{cite journal}}: Cite journal requires |journal= (օգնություն)
  5. ↑ Swain, Shurlee. "History of Adoption and Fostering in Australia by Shurlee Swain." History of Adoption and Fostering in Australia. Oxford University, 28 Jan. 2013. Web. 05 Oct. 2016.
  6. ↑ http://www.chlidreninfamilies.org/foster-care/ (չաշխատող հղում)
  7. ↑ Anne Tweddle, "Youth Leaving Care Report" Արխիվացված 2014-10-21 Wayback Machine, September 2005
  8. ↑ National Post,"Census 2011: Canada's foster children counted for first time", September 19, 2012
  9. ↑ Danielle Ziri (2013 թ․ դեկտեմբերի 8). «Knesset passes bill regulating foster care system in Israel». The Jerusalem Post. Վերցված է 2015 թ․ հուլիսի 31-ին.
  10. ↑ Kumasaka, Y, and H Aiba. "Foster Care in Japan: Past and Present." The Milbank Memorial Fund Quarterly. 46.2 (1968): 255. Print.
  11. ↑ Kumasaka, Y, and H Aiba. "Foster Care in Japan: Past and Present." The Milbank Memorial Fund Quarterly. 46.2 (1968): 258. Print.
  12. ↑ Kumasaka, Y, and H Aiba. "Foster Care in Japan: Past and Present." The Milbank Memorial Fund Quarterly. 46.2 (1968): 259. Print.
  13. ↑ «Japan: Children in Institutions Denied Family Life». 2014 թ․ մայիս.
  14. ↑ Keating, Jenny. "History of Adoption and Fostering in the United Kingdom." Oxford Bibliographies. Oxford University, 28 May 2013. Web. 06 Oct. 2013.
  15. ↑ "Foster Care History & Accomplishments." The Children's Aid Society. N.p., n.d. Web. 05 Oct. 2013.
  16. ↑ 16,0 16,1 Nordmark, Oliver. "Orphan Train History.": REVEREND CHARLES LORING BRACE. N.p., 09 Feb. 2010. Web. 19 Oct. 2013.
  17. ↑ "Foster Care History & Accomplishments." The Children's Aid Society. N.p., n.d. Web. 05 Oct. 2013
  18. ↑ «Adoption & Foster Care Statistics». Children's Bureau | ACF (անգլերեն). Վերցված է 2020 թ․ նոյեմբերի 16-ին.
  19. ↑ 19,00 19,01 19,02 19,03 19,04 19,05 19,06 19,07 19,08 19,09 19,10 19,11 19,12 19,13 19,14 19,15 U.S. Department of Health and Human Services, Administration for Children and Families, Administration on Children, Youth and Families, Children's Bureau (2023). «AFCARS Report #30» (PDF). U.S. Department of Health & Human Services.{{cite web}}: CS1 սպաս․ բազմաթիվ անուններ: authors list (link)
  20. ↑ «Children's Foster Care Manual, State of Michigan Department of Health & Human Services» (PDF). 2024.
  21. ↑ «'L'aide et l'action sociales en France'» (PDF). 2019.
  22. ↑ «Famille d'accueil (Assistant familial)».
  23. ↑ «FAQ».
  24. ↑ Barber, James G.; Delfabbro, Paul H. (2003). Children in Foster Care. New York: Routledge}. էջեր 3–4.Կաղապար:ISBN?
  25. ↑ Dorsey et Al. Current status and evidence base of training for foster and treatment foster parents
  26. ↑ «Stepping Up for Kids, Annie E. Casey Foundation» (PDF). 2012. Վերցված է 2013 թ․ նոյեմբերի 9-ին.
  27. ↑ 27,0 27,1 «Trends in Foster Care and Adoption: FY 2006 - FY 2015» (PDF). U.S. Children's Bureau, Administration for Children, Youth and Families. 2016 թ․ հունիսի 8. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2019 թ․ մայիսի 26-ին. Վերցված է 2017 թ․ մայիսի 11-ին.
  28. ↑ «Trends in Foster Care and Adoption: FY 2006 - FY 2015» (PDF). 2016 թ․ հունիսի 8. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2019 թ․ մայիսի 26-ին. Վերցված է 2017 թ․ մայիսի 11-ին.
  29. ↑ «Foster Care Statistics 2015» (PDF). 2017 թ․ մարտի 1. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2015 թ․ մարտի 8-ին. Վերցված է 2017 թ․ մայիսի 11-ին.
  30. ↑ 30,0 30,1 Id.
  31. ↑ «Pew Commission on Children in Foster Care». Pewfostercare.org. Վերցված է 2011 թ․ նոյեմբերի 1-ին.
  32. ↑ BBC: A short life of misery and pain
  33. ↑ White, Michael (2008 թ․ նոյեմբերի 12). «Squabble over Baby P was not the Commons at its best». The Guardian. London. Վերցված է 2008 թ․ նոյեմբերի 12-ին.
  34. ↑ Hobbs, GF; Hobbs, CJ; Wynne, JM (1999). «Abuse of children in foster and resident ial care». Child Abuse & Neglect. 23 (12): 1239–52. doi:10.1016/S0145-2134(99)00096-4. PMID 10626608.
  35. ↑ Pecora, Peter J. (2005 թ․ ապրիլի 6). «Improving Family Foster Care | Casey Family Programs». Casey.org. Վերցված է 2011 թ․ նոյեմբերի 1-ին.
  36. ↑ 36,0 36,1 «The AFCARS Report» (PDF). Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2020 թ․ սեպտեմբերի 20-ին.
  37. ↑ «Early Brain Development and Health». 2021 թ․ փետրվարի 4.
  38. ↑ Lawerence, Catherine R. (2006). «The impact of foster care on development». Development and Psychopathology. 18 (1): 57–76. doi:10.1017/S0954579406060044. PMID 16478552. S2CID 1051095.
  39. ↑ «5 Things You Should Know about How Orphanage Life Affects Children».
  40. ↑ McCann, JB; James, A; Wilson, S; Dunn, G (1996). «Prevalence of psychiatric disorders in young people in the care system». BMJ (Clinical Research Ed.). 313 (7071): 1529–30. doi:10.1136/bmj.313.7071.1529. PMC 2353045. PMID 8978231.
  41. ↑ Pears, K; Fisher, PA (2005). «Developmental, cognitive, and neuropsychological functioning in preschool-aged foster children: associations with prior maltreatment and placement history». Journal of Developmental and Behavioral Pediatrics. 26 (2): 112–22. doi:10.1097/00004703-200504000-00006. PMID 15827462. S2CID 28641807.
  42. ↑ 42,0 42,1 Tarren-Sweeney, M; Hazell, P (2006). «Mental health of children in foster and kinship care in New South Wales, Australia». Journal of Paediatrics and Child Health. 42 (3): 89–97. doi:10.1111/j.1440-1754.2006.00804.x. PMID 16509906. S2CID 23910822.
  43. ↑ Pecora, PJ; Jensen, PS; Romanelli, LH; Jackson, LJ; Ortiz, A (2009). «Mental health services for children placed in foster care: an overview of current challenges». Child Welfare. 88 (1): 5–26. PMC 3061347. PMID 19653451.
  44. ↑ Karnik, Niranjan S. (2000). «Foster Children and ADHD: Anger, Violence, and Institutional Power». Journal of Medical Humanities. 21 (4): 199–214. doi:10.1023/A:1009073008365. S2CID 140865450.
  45. ↑ «Child Protection and Child Outcomes: Measuring the Effects of Foster Care» (PDF). Վերցված է 2011 թ․ նոյեմբերի 1-ին.
  46. ↑ Berger, Lawrence M.; Bruch, Sarah K.; Johnson, Elizabeth I.; James, Sigrid; Rubin, David (2009). «Estimating the "Impact" of Out-of-Home Placement on Child Well-Being: Approaching the Problem of Selection Bias». Child Development. 80 (6): 1856–1876. doi:10.1111/j.1467-8624.2009.01372.x. PMC 2836492. PMID 19930356.
  47. ↑ Harden, BJ (2004). «Safety and stability for foster children: a developmental perspective». The Future of Children / Center for the Future of Children, the David and Lucile Packard Foundation. 14 (1): 30–47. doi:10.2307/1602753. JSTOR 1602753. PMID 15072017. S2CID 16596745.
  48. ↑ «American Academy of Pediatrics. Committee on Early Childhood and Adoption and Dependent Care. Developmental issues for young children in foster care». Pediatrics. 106 (5): 1145–50. 2000. doi:10.1542/peds.106.5.1145. PMID 11061791.
  49. ↑ Silverman, AB; Reinherz, HZ; Giaconia, RM (1996). «The long-term sequelae of child and adolescent abuse: a longitudinal community study». Child Abuse & Neglect. 20 (8): 709–23. doi:10.1016/0145-2134(96)00059-2. PMID 8866117.
  50. ↑ Bourgeois, JP (2005). «Brain synaptogenesis and epigenesis». Médecine/Sciences. 21 (4): 428–33. doi:10.1051/medsci/2005214428. PMID 15811309.
  51. ↑ Childhood Experience and the Expression of Genetic Potential: What childhood neglect tells about nature versus nurture. Perry, BD. (2002)Article Արխիվացված Հուլիս 8, 2007 Wayback Machine
  52. ↑ «NIMH · Post Traumatic Stress Disorder Research Fact Sheet». National Institutes of Health.
  53. ↑ Dubner, AE; Motta, RW (1999). «Sexually and physically abused foster care children and posttraumatic stress disorder». Journal of Consulting and Clinical Psychology. 67 (3): 367–73. doi:10.1037/0022-006X.67.3.367. PMID 10369057.
  54. ↑ McGuire, R.; Hiller, R. M.; Ehlers, A.; Fearon, P.; Meiser-Stedman, R.; Leuteritz, S.; Halligan, S. L. (2021). «A Longitudinal Investigation of Children's Trauma Memory Characteristics and Their Relationship with Posttraumatic Stress Disorder Symptoms». Research on Child and Adolescent Psychopathology. 49 (6): 807–816. doi:10.1007/s10802-021-00773-5. PMC 8096753. PMID 33534094.
  55. ↑ Casey Family Programs, Harvard Medical School (2005.04.05). "Former Foster Children in Oregon and Washington Suffer Posttraumatic Stress Disorder at Twice the Rate of U.S War Veterans"Jimcaseyyouth.org. Retrieved 2010.03.23. Արխիվացված Փետրվար 21, 2007 Wayback Machine
  56. ↑ Cook, Rebecca (2005 թ․ ապրիլի 7). «One in four foster children suffers from post-traumatic stress, study finds». Seattletimes.nwsource.com. Վերցված է 2011 թ․ նոյեմբերի 1-ին.
  57. ↑ Hadfield, SC; Preece, PM (2008). «Obesity in looked after children: is foster care protective from the dangers of obesity?». Child: Care, Health and Development. 34 (6): 710–2. doi:10.1111/j.1365-2214.2008.00874.x. PMID 18959567.
  58. ↑ «Northwest Foster Care Alumni Study». Research.casey.org. Վերցված է 2011 թ․ նոյեմբերի 1-ին.
  59. ↑ «Saving foster kids from the streets / As the nation faces a new wave of homeless children, Larkin youth center helps provide a transition to adulthood». Sfgate.com. 2004 թ․ ապրիլի 11. Վերցված է 2011 թ․ նոյեմբերի 1-ին.
  60. ↑ Current Controversies: Issues in Adoption. Ed. William Dudley. Publisher: Greenhaven Press; 1 edition (December 19, 2003) Language: English 0-7377-1626-6 978-0-7377-1626-9
  61. ↑ Lopez, P; Allen, PJ (2007). «Addressing the health needs of adolescents transitioning out of foster care». Pediatric Nursing. 33 (4): 345–55. PMID 17907736.
  62. ↑ V.Roman, N.P. & Wolfe, N. (1995). Web of failure: The relationship between foster care and homelessness. Washington, DC: National Alliance to End Homelessness.
  63. ↑ «80 Percent Failure A Brief Analysis of the Casey Family Programs Northwest Foster Care Alumni Study». Nccpr.info. 2005 թ․ ապրիլի 7. Արխիվացված է օրիգինալից 2010 թ․ հոկտեմբերի 3-ին. Վերցված է 2022 թ․ հոկտեմբերի 14-ին.
  64. ↑ Web of Failure: The Relationship Between Foster Care and Homelessness, Nan P. Roman, Phyllis Wolfe, National Alliance to End Homelessness
  65. ↑ Charles, G; Matheson, J (1991). «Suicide prevention and intervention with young people in foster care in Canada». Child Welfare. 70 (2): 185–91. PMID 2036873.
  66. ↑ «Improving Outcomes for Older Youth» (PDF). Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2011 թ․ սեպտեմբերի 28-ին. Վերցված է 2011 թ․ նոյեմբերի 1-ին.
  67. ↑ Barth, R; Blackwell, Debra L. (1998). «Death rates among California's foster care and former foster care populations». Children and Youth Services Review. 20 (7): 577–604. doi:10.1016/S0190-7409(98)00027-9.
  68. ↑ Kalland, M; Pensola, TH; Meriläinen, J; Sinkkonen, J (2001). «Mortality in children registered in the Finnish child welfare registry: population based study». BMJ (Clinical Research Ed.). 323 (7306): 207–8. doi:10.1136/bmj.323.7306.207. PMC 35273. PMID 11473912.
  69. ↑ «The Corrupt Business of Child Protective Services – report by Senator Nancy Schaefer, September 25, 2008» (PDF). Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2012 թ․ ապրիլի 26-ին.
  70. ↑ 70,0 70,1 «Findings from the Northwest Foster Care Alumni Study» (PDF). Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2014 թ․ հունիսի 3-ին. Վերցված է 2019 թ․ հունվարի 1-ին.
  71. ↑ «National Foster Youth Institute | Education» (ամերիկյան անգլերեն). Վերցված է 2018 թ․ դեկտեմբերի 13-ին.
  72. ↑ 72,0 72,1 Okpych, Nathanael J.; Courtney, Mark E. (2017). «Who Goes to College? Social Capital and Other Predictors of College Enrollment for Foster-Care Youth». Journal of the Society for Social Work and Research. 8 (4): 563–593. doi:10.1086/694897. S2CID 148590912.
  73. ↑ Morton, Brenda. «Barriers to Post-Secondary Enrollment for Former Foster Youth». Digital Commons @ George Fox University. Վերցված է 2023 թ․ սեպտեմբերի 15-ին.
  74. ↑ Jay Miller, J.; Benner, Kalea; Kheibari, Athena; Washington, Earl (2017). «Conceptualizing on-campus support programs for collegiate foster youth and alumni: A plan for action». Children and Youth Services Review (անգլերեն). 83 (C): 57–67. doi:10.1016/j.childyouth.2017.10.028. S2CID 148831777.
  75. ↑ Zito, JM; Safer, DJ; Sai, D; Gardner, JF; Thomas, D; Coombes, P; Dubowski, M; Mendez-Lewis, M (2008). «Psychotropic medication patterns among youth in foster care». Pediatrics. 121 (1): e157–63. doi:10.1542/peds.2007-0212. PMID 18166534. S2CID 1779836.
  76. ↑ Cascade, EF; Kalali, AH (2008). «Generic Penetration of the SSRI Market». Psychiatry. 5 (4): 25–6. PMC 2719553. PMID 19727306.
  77. ↑ Racusin, R; Maerlender, AC Jr; Sengupta, A; և այլք: (2005). «Psychosocial treatment of children in foster care: a review». Community Ment Health J. 41 (2): 199–221. doi:10.1007/s10597-005-2656-7. PMID 15974499. S2CID 17728425.
  78. ↑ Johansen-Berg, H (2007). «Structural plasticity: rewiring the brain». Current Biology. 17 (4): R141–4. Bibcode:2007CBio...17.R141J. doi:10.1016/j.cub.2006.12.022. PMID 17307051. S2CID 15766149.
  79. ↑ Duffau, H (2006). «Brain plasticity: from pathophysiological mechanisms to therapeutic applications». Journal of Clinical Neuroscience. 13 (9): 885–97. doi:10.1016/j.jocn.2005.11.045. PMID 17049865. S2CID 6060894.
  80. ↑ Holtmaat, A; Svoboda, K (2009). «Experience-dependent structural synaptic plasticity in the mammalian brain». Nature Reviews. Neuroscience. 10 (9): 647–58. doi:10.1038/nrn2699. PMID 19693029. S2CID 16384008.
  81. ↑ Ge, S; Sailor, KA; Ming, GL; Song, H (2008). «Synaptic integration and plasticity of new neurons in the adult hippocampus». The Journal of Physiology. 586 (16): 3759–65. doi:10.1113/jphysiol.2008.155655. PMC 2538931. PMID 18499723.
  82. ↑ 82,0 82,1 82,2 82,3 Ladner-Graham, Jennifer (2019). Empirical Support for Multidimensional Treatment Foster Care (MTFC): A Critical Review (PhD dissertation). University of Mississippi.
  83. ↑ 83,0 83,1 83,2 83,3 Leve, Leslie D.; Harold, Gordon T.; Chamberlain, Patricia; Landsverk, John A.; Fisher, Philip A.; Vostanis, Panos (2012 թ․ դեկտեմբեր). «Practitioner Review: Children in foster care – vulnerabilities and evidence-based interventions that promote resilience processes». Journal of Child Psychology and Psychiatry, and Allied Disciplines. 53 (12): 1197–1211. doi:10.1111/j.1469-7610.2012.02594.x. ISSN 0021-9630. PMC 3505234. PMID 22882015.
  84. ↑ 84,0 84,1 84,2 Åström, Therese; Bergström, Martin; Håkansson, Kickan; Jonsson, Ann Kristine; Munthe, Christian; Wirtberg, Ingegerd; Wiss, Johanna; Sundell, Knut (2020 թ․ մայիս). «Treatment Foster Care Oregon for Delinquent Adolescents: A Systematic Review and Meta-Analysis». Research on Social Work Practice (անգլերեն). 30 (4): 355–367. doi:10.1177/1049731519890394. ISSN 1049-7315. S2CID 210124556.
  85. ↑ Smith, Dana K.; Chamberlain, Patricia; Deblinger, Esther (2012 թ․ սեպտեմբերի 1). «Adapting Multidimensional Treatment Foster Care for the Treatment of Co-occurring Trauma and Delinquency in Adolescent Girls». Journal of Child & Adolescent Trauma (անգլերեն). 5 (3): 224–238. doi:10.1080/19361521.2012.697101. ISSN 1936-153X. S2CID 145347023.
  86. ↑ 86,0 86,1 Osei, Gershon K.; Gorey, Kevin M.; Hernandez Jozefowicz, Debra M. (2016 թ․ փետրվարի 1). «Delinquency and Crime Prevention: Overview of Research Comparing Treatment Foster Care and Group Care». Child & Youth Care Forum (անգլերեն). 45 (1): 33–46. doi:10.1007/s10566-015-9315-0. ISSN 1573-3319. S2CID 254374576.
  87. ↑ Font, Sarah A.; Gershoff, Elizabeth T. (2020), Font, Sarah A.; Gershoff, Elizabeth T. (eds.), «Foster Care as a Problem and a Solution», Foster Care and Best Interests of the Child: Integrating Research, Policy, and Practice, SpringerBriefs in Psychology (անգլերեն), Cham: Springer International Publishing, էջեր 39–58, doi:10.1007/978-3-030-41146-6_3, ISBN 978-3-030-41146-6, S2CID 216275536, Վերցված է 2022 թ․ նոյեմբերի 30-ին
  88. ↑ George, Shanti; Van Oudenhoven, Nico; Wazir, Rekha (2003 թ․ օգոստոս). «Foster Care Beyond the Crossroads: Lessons from an International Comparative Analysis». Childhood. 10 (3): 343–361. doi:10.1177/09075682030103006. S2CID 145426488.
  89. ↑ «The Current State of Foster Care in the U.S.». University of New England Master of Social Work Online. University of New England.
  90. ↑ Services, U.S. Department of Health and Human. «HHS.gov». HHS.gov.
  91. ↑ «Foster Care Adoption». Արխիվացված է օրիգինալից 2010 թ․ մայիսի 27-ին. Վերցված է 2013 թ․ հունվարի 14-ին.
  92. ↑ «Foster care statistics 2015» (PDF). U.S. Department of Health and Human Services, Children's Bureau. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2015 թ․ մարտի 8-ին. Վերցված է 2017 թ․ մայիսի 11-ին.
  93. ↑ «Dave Thomas Foundation for Adoption - Foster Care Adoption». Dave Thomas Foundation for Adoption.
  94. ↑ Amy L. Paine, Oliver Perra, Rebecca Anthony, and Katherine H. Shelton (2021 թ․ օգոստոս). «Charting the trajectories of adopted children's emotional and behavioral problems: The impact of early adversity and postadoptive parental warmth». Development and Psychopathology. 33 (3): 922–936. doi:10.1017/S0954579420000231. PMC 8374623. PMID 32366341.{{cite journal}}: CS1 սպաս․ բազմաթիվ անուններ: authors list (link)
  95. ↑ 95,00 95,01 95,02 95,03 95,04 95,05 95,06 95,07 95,08 95,09 95,10 95,11 95,12 95,13 95,14 95,15 95,16 Gypen, Laura; Vanderfaeillie, Johan; De Maeyer, Skrallan; Belenger, Laurence; Van Holen, Frank (2017 թ․ մայիս). «Outcomes of children who grew up in foster care: Systematic-review». Children and Youth Services Review. 76: 74–83. doi:10.1016/j.childyouth.2017.02.035. ISSN 0190-7409.
  96. ↑ Vinnerljung, Bo; Hjern, Anders (2011 թ․ հոկտեմբերի 1). «Cognitive, educational and self-support outcomes of long-term foster care versus adoption. A Swedish national cohort study». Children and Youth Services Review. 33 (10): 1902–1910. doi:10.1016/j.childyouth.2011.05.016. ISSN 0190-7409.
  97. ↑ Sex trafficking
  98. ↑ «PROSTITUTION, HUMAN TRAFFICKING: THE FOSTER CARE CONNECTION». Արխիվացված է օրիգինալից 2021 թ․ մայիսի 12-ին. Վերցված է 2021 թ․ մայիսի 12-ին.
  99. ↑ «Opinion | Foster Care and Prostitution (Published 2014)». The New York Times. 2014 թ․ փետրվարի 19. Արխիվացված օրիգինալից 2022 թ․ հունիսի 1-ին.
  100. ↑ From the system to the street
  101. ↑ «Most L.A. County youths held for prostitution come from foster care». Los Angeles Times. 2012 թ․ նոյեմբերի 27. Արխիվացված օրիգինալից 2023 թ․ հուլիսի 10-ին.

Գրականություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Արտաքին հղումներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
 ⛭ 
  Բառարաններ և հանրագիտարաններ
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Խնամակալություն&oldid=10278603» էջից