Իրանա-եմենական հարաբերություններ
.png) | |
 Իրան |
 Եմեն |
Իրանա-եմենական հարաբերություններ, երկկողմ դիվանագիտական հարաբերություններ Իրանի և Եմենի միջև։
Պատմություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
1960-ական թվականներին իրանցի շահ Մոհամմադ Ռեզա Փահլավին այդ երկրում քաղաքացիական պատերազմի ժամանակ աջակցել է Եմենի ռոյալիստներին[1], օգնելով նրանց ֆինանսապես և սպառազինությունների մատակարարմամբ[2]։
1980-ական թվականներին Իրանի Իսլամական Հանրապետությունը լավ հարաբերություններ է հաստատել Եմենի հետ իրանա-իրաքյան պատերազմի ավարտից հետո։ 1990-ական թվականների սկզբին Իրանը կրոնական ուսումնական հաստատություններում ուսուցանում էր Եմենի հուսիթ ուսանողներին։ Այս ուսանողների թվում էր Հուսեյն Բադրուդդին Ալ-Հուսին, որը հետագայում առաջնորդեց Եմենում հուսիտների ապստամբական շարժումը տեղական կառավարության դեմ։ 2012 թվականին Եմենի նախագահ Ալի Աբդուլլահ Սալեհը հրաժարական տվեց երկրում չդադարող բողոքի ակցիաների ազդեցության տակ, եւ իրանցի պաշտոնյաները սկսեցին գաղտնի օգնություն ցուցաբերել հուսիթներին[3]։
2013-ի հունվարին Եմենի զինվորականները, USS Farragut-ի (DDG-99) աջակցությամբ, Եմենի ափերի մոտ գրավեցին իրանական Dau նավը, որում գտնվում էին չինական QW-1 դյուրակիր զենիթահրթիռային համալիրը։ Դրանից հետո իրանա-եմենի հարաբերությունները վատթարացան, քանի որ Իրանը հերքեց եմենցիների մեղադրանքները, որ Դաու-ի վրա գտնվող դյուրակիր զենիթահրթիռային համալիրները նախատեսված էին շիա ապստամբների համար։ Նավակի ուղին Իրանի նավահանգստից մինչև Եմեն հետեւել են ԱՄՆ Զինված ուժերի ներկայացուցիչները, նավի գրավման գործողությունը ծրագրել էին ամերիկացի զինվորականները[4]։
2015 թվականի հոկտեմբերի 2-ին Եմենի կառավարությունը հայտարարել Է Իրանի հետ դիվանագիտական հարաբերությունները խզելու մասին՝ Եմենի նախագահ Աբդ Ռաբբու Մանսուր Հադիի դեմ պայքարում վերջին շիա ապստամբ հուսիներին աջակցելու պատճառով[5]։ Այնուհետև Եմենի կառավարության ներկայացուցիչը հերքել Է Իրանի հետ դիվանագիտական հարաբերությունների խզումը և ասել, որ նման հարց օրակարգում չկա։ Սակայն երկրների միջեւ հարաբերությունները լրջորեն վատթարացել են նաև այն պատճառով, որ իրանական սուզանավերն ու ռազմանավերը մարտական հերթապահության մեջ են գտնվում Եմենի ափերի մոտ (Ադենի ծոցում և Կարմիր ծովում), Իրանի պնդմամբ՝ ծովահենության դեմ պայքարի համար[6]։
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ «Arab Observer». National Publications House. 1965, p. 6. Արխիվացված օրիգինալից 2021 թ․ հուլիսի 20-ին. Վերցված է 20 июля 2021-ին.
- ↑ David F. Ronfeldt (1978, p. 15). «Superclients and Superpowers: Cuba:Soviet Union/Iran:United States». Rand Corporation. Արխիվացված օրիգինալից 2021 թ․ հուլիսի 20-ին. Վերցված է 20 июля 2021-ին.
- ↑ «Iran's Yemen Play». Foreign Affairs. Արխիվացված օրիգինալից 2017 թ․ հոկտեմբերի 17-ին. Վերցված է 2015 թ․ հոկտեմբերի 2-ին.
- ↑ «Iran escalating efforts to destabilize region, says Panetta». Reuters. Haaretz. 2013 թ․ փետրվարի 2. Արխիվացված է օրիգինալից 2015 թ․ ապրիլի 29-ին. Վերցված է 2013 թ․ մարտի 5-ին.
- ↑ «Yemen cuts diplomatic relations with Iran: spokesman». Xinhua. 2015 թ․ հոկտեմբերի 2. Արխիվացված օրիգինալից 2015 թ․ հոկտեմբերի 4-ին. Վերցված է 2015 թ․ հոկտեմբերի 2-ին.
- ↑ «Yemen govt. spokesman denies severing of ties with Iran». Reuters. 2015 թ․ հոկտեմբերի 2. Արխիվացված է օրիգինալից 2015 թ․ հոկտեմբերի 19-ին. Վերցված է 2015 թ․ հոկտեմբերի 2-ին.