Թավշածաղիկ

Թավշածաղիկ
Թավշատերև բարակատերև
Գիտական դասակարգում
Թագավորություն Բույսեր Բաժին Ծածկասերմեր Դաս Երկշաքիլավորներ Կարգ Աստղածաղկազգիներ Ընտանիք Բարդածաղկավորներ Ցեղ Թավշածաղիկ
Լատիներեն անվանում
Tagetes Linnaeus, 1753
Հայերեն տարանուններ
Մախմրի ծաղիկ
Դասակարգումը Վիքիցեղերում Պատկերներ Վիքիպահեստում ITIS 38482 NCBI 13707 EOL 60978

Թավշածաղիկ կամ մախմրի ծաղիկ (լատ.՝ Tagetes), աստղածաղկազգիների (բարդածաղկավորներ) ընտանիքի միամյա խոտաբույսերի ցեղ։

Նկարագրություն

Ցողունը ճյուղավորվող է, բարձրությունը՝ 20-80 (120) սմ, տերևները փետրաբաժան են։ Ծաղկաբույլը տարբեր չափերի զամբյուղ է, ծաղիկները՝ դեղին, նարնջագույն, մուգ դարչնագույն և այլն, եզրայինները՝ միասեռ, իսկ կենտրոնականները՝ երկսեռ։ Ծաղկում է հուլիս-սեպտեմբերին։ Պտուղը սերմիկ է. պարունակում է եթերայուղեր, որոշ տեսակներ՝ վիտամին C։

Նշանակություն և կիրառում

Ծաղկաթերթերն օգտագործել են սննդի մեջ՝ որպես համեմունք և ուտեստներին գույն հաղորդելու համար։ Կերակրել են ընտանի թռչուններին։ Թավշածաղիկը բավականին հեշտ է դիմադրում չոր և անձրևոտ եղանակին, նույնիսկ ծաղկած վիճակում նոր հողի մեջ տեղափոխվելուց հետո շարունակում է նորմալ աճել։ Թավշածաղիկը լավացնում է մարսողությունը, դրա ծաղկազամբյուղները պահեստավորում են աղի մեջ, մարինադի ձևով։ Ծաղկի պատրաստուկներն ունեն մանրէասպան, հակաբորբոքային, փափկեցնող ազդեցություն։

Բժշկության մեջ

Բժշկության մեջ օգտագործվում է թավշածաղկից պատրաստված յուղային ծաղկամզվածք։ Օգնում է նաև ենթաստամոքսային գեղձի հաճախակի նոպայի դեպքում, թավշածաղիկն հնում օգտագործել են նաև որպես բուժամիջոց փորացավի, լյարդի հիվանդությունների, սրտխառնոցի, ատամի ցավի դեպքում։

Տեսակներ

Հայտնի է մոտ 35 տեսակ։ ՀՀ-ում ծաղկաբուծության մեջ տարածված են թավշածաղիկ մեքսիկական (T. patula), թավշածաղիկ բարակատերև (T. tenuifolia), թավշածաղիկ կանգուն (T. erecta) տեսակները։ Բոլորն էլ գեղազարդիչ են։ Չինական մշակույթում այն երկարակեցության խորհրդանիշ է։

Tagetes anisala Tagetes apetala Posada-Ar. Tagetes argentina Cabrera Tagetes biflora Cabrera Tagetes campanulata Griseb. Tagetes dianthiflora Kunth Tagetes elliptica Sm. Tagetes erecta L. Tagetes erythrocephalalia armby Tagetes filifolia Lag. Tagetes foetidissima DC. Tagetes gracilis DC. Tagetes hartwegii Greenm. Tagetes heterocarpha Rydb. Tagetes lacera Tagetes laxa Tagetes lemmonii Gray Tagetes lucida Cav. Tagetes mendocina Phil. Tagetes micrantha Cav. Tagetes minima Tagetes minuta L. Tagetes mulleri S.F.Blake Tagetes multiflora Kunth

Tagetes nelsonii Greenm. Tagetes parryi A.Gray Tagetes patula L. [syn. Tagetes corymbosa Sweet] [syn. Tagetes lunulata Ortega] [syn. Tagetes remotiflora Kunze] [syn. Tagetes signata Bartling] Tagetes pectinata Turcz. Tagetes perezii Cabrera Tagetes pringlei S.Watson Tagetes pusilla Tagetes riojana M.Ferraro Tagetes rotundifolia Mill. [syn. Tithonia rotundifolia (Mill.) S.F.Blake] Tagetes rupestris Cabrera Tagetes stenophylla B.L.Rob. Tagetes subulata Cerv. Tagetes tenuifolia Tagetes microglossa Benth. Tagetes signata Bartl. Tagetes terniflora Kunth Tagetes verticillata Lag. & Rodr. Tagetes zyaquirensis Humb. & Bonpl.

Պատկերասրահ

• 

  Tagetes patula

• 

  Tagetes tenuifolia

• 

  Tagetes erecta

• 

Արտաքին հղումներ

• Бархатцы на сайте Энциклопедия декоративных садовых растений
• Marigold Commercial Greenhouse Production Archived 2015-10-08 at the Wayback Machine.
• Plant Cultures։ Use of marigolds in Asian culture Archived 2009-07-06 at the Wayback Machine.
• African Marigold - A description from the 1636 book "The Herball or Generall Historie of Plants"
• Growing African Marigolds Archived 2012-02-07 at the Wayback Machine.

Գրականություն

• Бархатцы // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона։ В 86 томах (82 т. и 4 доп.). — СПб., 1890—1907.
• Christian Grunert։ Gartenblumen von A bis Z, Neumann Verlag, Radebeul 1984.

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական տարբերակը վերցված է Հայաստանի բնաշխարհ հանրագիտարանից, որի նյութերը թողարկված են Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) թույլատրագրի ներքո։

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից  (հ․ 4, էջ 143)։