Jump to content

Թաալ լիճ

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Թաալ լիճ
Տեսակխառնարանային լիճ, ծովալճակ և լիճ
Երկիր Ֆիլիպիններ[1]
ՎարչատարածքԲատանգաս[1]
Երկարություն25 կմ
Լայնություն18 կմ
ԲԾՄ5 մետր
Խորություն172 մետր
Շրջանագծի երկարություն115 կմ
Մակերես234,2 կմ²
Մասն էՏալ
Աշխարհագրական տեղադրությունՏալ և Լուսոն
Ավազանի երկիր Ֆիլիպիններ
Լճից հոսող գետPansipit River?
Անվանված էTaal Volcano?
Քարտեզ
Քարտեզ

Թաալ լիճ, նախապես հայտնի Բոմբոն[2][3], Ֆիլիպինների Լուզոն կղզու Բաթանգաս նահանգում գտվող քաղցրահամ լիճ։ Լիճը լցնում է Թաալ Կալդերան՝ հրաբխային խոշոր խառնարան, որը ձևավորվել է շատ մեծ ժայթքումներից 500000-ից 100,000 տարի առաջ։ Դա երկրի երրորդ ամենամեծ լիճն է՝ Լագունա դե Բեյից և Լանաո լճից հետո։ Վոլկան կղզին՝ Թաալ հրաբխի պատմական ժայթքումների գտնվելու վայրը, գտնվում է լճի կենտրոնում։ Վուլկան կղզում կա խառնարանային լիճ։ Այն հայտնի է, որպես Դեղին լիճ կամ հիմնական խառնարանային լիճ[4] և պարունակում է իր սեփական փոքրիկ կղզին՝ Վուլկան գագաթը։ Վուլկան կետը աշխարհի երրորդ կարգի ամենամեծ կղզին է։ Գանձերի կղզին (Օնտարիո) երկրորդ կարգի կղզի է, որը շատ ավելի մեծ է և գտնվում է նաև քաղցրահամ լճի ափին։

Պահպանված տարածքներ և ղեկավարություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Թաալի լճի ավազանը առաջին անգամ հռչակվեց որպես ազգային պարկ՝ Թաալ հրաբխի ազգային պարկ, 1967 թվականի հուլիսի 22-ի համար 235 հռչակագրով՝ ընդգրկելով 62292 հա (153.930 ակր)[5]։

1992 թվականի ակտով, տարածքը վերահաստատվել է որպես «Թաալ» հրաբխի պահպանվող լանդշաֆտ, գործընթացը՝ 1996 թվականի հոկտեմբերի 16-ին[6]։ Պաշտպանված տարածքը կառավարվում է Պաշտպանված տարածքների կառավարման խորհրդի (PAMB) կողմից և ունի գլխավոր գործավար, որը կոչվում է Պաշտպանված տարածքի ղեկավար։ Կառավարման պլանը մշակվել և հաստատվել է PAMB- ի կողմից 2009 թվականին և այժմ ծառայում է որպես լճի պահպանման նախագիծ։

Պատմություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Թաալ լիճը ժամանակին հարևան Բալայան ծոցի մուտքն էր և այնտեղով հեշտությամբ նավարկվում էր։ 18-րդ դարի սկզբին տեղի ունեցած մի շարք խոշոր ժայթքումներ, լճի ափին գտնվող քաղաքները գրոհեցին երկրաշարժերից և հրաբխային բեկորներից[7]։ Ակտիվությունը իր գագաթնակետին հասավ 1754-ին՝ Թաալ հրաբխի ամենամեծ ժայթքումից, որը Փանսիպիտ գետը արգելափակում էր տեֆրայով՝ արգելափակելով լճի միակ ելքը դեպի ծով։ Դա պատճառ դարձավ, որ ջրերը բարձրանան՝ ի վերջո, մի քանի քաղաքներ անցան լճի հատակը, որոնց մնացորդները, ըստ հաղորդման, մինչ օրս տեսանելի են ջրի հատակին[8][9]։ 1754-ի ժայթքումից ի վեր, ծովի մակարդակը մակերևույթից բարձրացել է 5 մետր (16 ֆուտ) բարձրության վրա, ընդ որում լճի երբեմն աղի ջրերը դարեր շարունակ տեղումների արդյունքում դառնում են քաղցրահամ ջուր։

Լիպայի, Թաալի, Սալայի, Բաուանի և Թանուանի պուբլացիաները (քաղաքային կենտրոններ) լքվել և վերականգնվել են լճից մի քանի կիլոմետր հեռավորության վրա հրաբխային գործունեության դադարեցումից հետո։ Դրանից ավելի քան մեկ դար հետո, այսպիսով, լճի ափին գտնվող նոր բնակավայրերը բաղկացած էին ավելի մեծ քաղաքներից՝ Թալիսայ (հիմնադրվել է 1869, Թաալից), Կուենկա (1877, Սան Խոսեից), Ալիտագտագ (1910, Բաուանից), Մատաազնահահոյ (1932, Լիպայից), Ագոնքիլո (1949, Լեմերից), Սան Նիքոլաս (1955, հին Թաալեի ավերակների շուրջ), Լաուրել (1961, Թալիսեյից), Սանտա Տերեստինա (1961, Թաալից, Սան Լուիսից և Սան Նիքոլասից) և Բատելե (1969, Լիպայից)։

Էկոլոգիա

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Քանի որ լիճը նախկինում կապված էր ծովի հետ, այն տուն է հանդիսանում էնդեմիկ շատ տեսակների համար, որոնք զարգացել և հարմարվել են լճի ջրերի աղալուծմանը։ Լիճն ունի քաղցրահամ ջրերով հարմարեցված բնակչություն՝ Քարանքս Իգնոբիլսով։ Այս ձուկը, որը նույնպես հայտնաբերվել է Փենսիպիտ գետում, տեղանքում կոչվում է մալիպուտո։ Նրա ամենատարածված էնդեմիկ տեսակներն են գերհագեցած Սարդինելա տավիլիսը՝ քաղցրահամ ջրի սարդին։ Թաալի լճում գտնվող էնդեմիկ ձկների երկու այլ տեսակներն էլ՝ գոբիս Գնատոլեպիս վոլկանուսը և Ռինոգոբիուսը։

Թաալ լիճը նաև տունն է աշխարհի հազվագյուտ ծովային օձերից մեկի՝ Հիդրոփիսի համար։[10] Այս հատուկ տեսակն ընդամենը երկու «իրական» ծովային օձի (Hydrophiinae) տեսակներից մեկն է։ Հայտնի է, որ այն ապրում է քաղցրահամ ջրերում (մյուսը՝ Հիդոփիսը՝ Ինդոնեզիայի Բորնեո նահանգի Սիբուա գետում)[11][12][13]։ Բուլուլ շնաձկները նախկինում լճի երբեմնի բազմազան էկոհամակարգի մաս էին կազմում, բայց տեղացիները դուրս էին բերվել 1930-ական թվականներին։

Ոչ տեղական ձկների բուծում

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ջուգուր, գիշատիչ պիսկավորը, մսակեր ձուկը, որոնք հիմնականում ուտում է այլ ձկներ, հայտնաբերվել են ապօրինի կերպով, լճակի մեջ։ Ոչ տեղական ձկները կարող են բազմանալ լճի բոլոր տարածքներում` ջրային բուսականության առատության պատճառով, որն օգտագործում են կերակրման համար։ Դրա ներկայությունը կարող է լրջորեն ազդել տեղական ձկների խմբերի վրա[14]։

Ձկնորսություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

2008 թվականի հունվարի 5-ին, Ձկնորսության և ջրային ռեսուրսների բյուրոն հայտարարեց, որ Թաալի լճում (հունվարի 2-ից 4-ը) ձկների որսը պատճառել է 50 մետր տոննա կամ 3.25 միլիոն ֆունտ (79,268 դոլար) վնաս՝ Լևիշե, Բալակիլոնգ, Լաուրել, Բարանգաս Այա, Քոուլինգ և Թալիսա գյուղերում։ Թունավոր ծծումբը և ջրածնի ծծմբի բարձր մակարդակը ամբուլատորներում հանգեցնում էին մահվան։

2011 թվականի մայիսի 30-ին, Ձկնորսության և ջրային ռեսուրսների բյուրոն հայտարարեց 750 տոննա ձկների սպանության մասին։ Ըստ գիտնականների, անձրևոտ սեզոնի սկիզբը բերեց ջրի ջերմաստիճանի հանկարծակի անկմանը, ինչը պակասեցրեց լճի վրա թթվածնի մակարդակը[15]։

Զբոսաշրջությունը

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Թաալ լճի համայնապատկերը

Լճի կանոնավոր շրջայցերը հասանելի են զբոսաշրջիկների համար։ Լիճը հատելուց հետո այցելուները ձիով ուղևորվում են Վոլկան կղզու գագաթ։ Լեռան գագաթ և ստորոտ ճանապարհորդության ժամանակ այցելուներին հիացնում են լճի և նրա շրջակայքի ցնցող տեսարանները։

Կավիեթի Տագայթայը օգուտներ է քաղել Թաալի լճից և Թաալ հրաբխից, որը կառավարվում է հարևան Բաթանգաս նահանգի կողմից։ Շատ զբոսաշրջիկներ այցելել են Տագայթայ՝ լճի և հրաբխի համատեսիլ տեսարան ունենալու համար։

2007 թվականի կեսին սկսվեց հակասություններ, երբ կորեական Ջունգ Անգ ֆիրմաները հնարավորություն ստացան Լոլկայի կղզում հանքաջրային առողջարան կառուցել հենց լճի ծայրամասում։ Հաջորդ մի քանի շաբաթների ընթացքում մի շարք պետական պաշտոնյաներ հայտնեցին իրենց անհամաձայնությունը շինարարության նախագծի վերաբերյալ[16][17]։ Հունիսի 28-ին, DENR-ը կասեցրել է կորեական ձեռնարկության շրջակա միջավայրի մաքրման նախագիծը՝ նրանց հնարավորություն տալով կղզու տարածքում հետագա շինարարությանը հետամուտ լինելուն, մինչև նրանք ապահովեն այլ անհրաժեշտ թույլտվությունները[18]։ Նախագծի նկատմամբ հասարակական ոչ պատշաճ արձագանքի պատճառով, կորեական ընկերության թույլտվությունը DENR-ի կողմից մշտապես ուժը կորցրած է ճանաչվել 2007 թվականի հուլիսի սկզբին։

Ծանոթագրություններ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  1. ↑ 1,0 1,1 GEOnet Names Server — 2018.
  2. ↑ Sawyer, Frederic H. (1900 թ․ հունվարի 1). The Inhabitants of the Philippines (անգլերեն). Library of Alexandria. ISBN 9781465511850.
  3. ↑ Crossley, Professor John Newsome (2013 թ․ հուլիսի 28). Hernando de los Ríos Coronel and the Spanish Philippines in the Golden Age (անգլերեն). Ashgate Publishing, Ltd. ISBN 9781409482420.
  4. ↑ U.S. Army Corps of Engineer (1954). "Manila (Topographic map)". University of Texas in Austin Library. Retrieved on 2014-08-03.
  5. ↑ "List of initial components of Nipas Act" Արխիվացված 2013-10-04 Wayback Machine. Protection and Wildlife Bureau. Retrieved on 2012-01-13.
  6. ↑ "Protected Areas in Region 4-A (CALABARZON)" Արխիվացված 2014-02-02 Wayback Machine. Protection and Wildlife Bureau. Retrieved on 2012-01-13.
  7. ↑ (2003). "Taal flyer - Chronology of Historical Eruptions of Taal Volcano" Արխիվացված 2018-10-22 Wayback Machine. PHIVOLCS. Retrieved on 2014-08-03.
  8. ↑ Hargrove, Thomas (1991). "The Mysteries of Taal, a Philippine volcano and lake, her sea life and lost towns". Bookmark, Manila. 971-569-046-7.
  9. ↑ betaxfer1 (2012-12-08). "The Mysteries of Taal Pt.1 - Thomas Hargrove from Pep Talk w. Loren Legarda". YouTube. Retrieved on 2014-08-03.
  10. ↑ curie, Marie (2024-09-14). «The Ultimate List of All Sea Snake Species in the World (Stunning Pictures)». SNAKES WORLD (ամերիկյան անգլերեն). Վերցված է 2024-09-15-ին.
  11. ↑ Rasmussen, A. 2010. Hydrophis sibauensis. The IUCN Red List of Threatened Species 2010: e.T176710A7287960. Downloaded on 06 August 2018.
  12. ↑ http://reptile-database.reptarium.cz/species?genus=Hydrophis&species=sibauensis
  13. ↑ Rasmussen, A. R., M. AULIYA & W. BÖHME 2001. A new species of sea snake genus Hydrophis (Serpentes: Elapidae) from a river in West Kalimantan (Indonesia, Borneo). Herpetologica 57 (1): 23-32
  14. ↑ (2006). "Biological Investigation of Jaguar Guapote Parachromis managuensis (Gunther) in Taal Lake, Philippines" Արխիվացված 2012-05-02 Wayback Machine. Journal of Environmental Science and Management, Vol 9, No 2.
  15. ↑ Celis, Noel (2011 թ․ մայիսի 30). «Philippines struggles under mountain of dead fish». AFP. Արխիվացված է օրիգինալից 2011 թ․ հունիսի 1-ին. Վերցված է 2011 թ․ մայիսի 30-ին.
  16. ↑ Ramos, Marlon (2007 թ․ հունիսի 25). «Batangas, Tagaytay execs oppose Taal spa project». Breaking News: Regions. Inquirer.net. Վերցված է 2007 թ․ հուլիսի 8-ին.
  17. ↑ Torres, Tetch (2007 թ․ հունիսի 27). «Vilma Santos takes oath, says vs Taal spa». Eleksyon 2007 Special Coverage. Inquirer.net. Արխիվացված է օրիգինալից 2008 թ․ հունիսի 4-ին. Վերցված է 2007 թ․ հուլիսի 8-ին.
  18. ↑ Contreras, Volt (2007 թ․ հունիսի 30). «DENR gives Taal spa firm 1-week ultimatum». Headlines: Nation. Inquirer.net. Արխիվացված է օրիգինալից 2008 թ․ հունիսի 4-ին. Վերցված է 2007 թ․ հուլիսի 8-ին.

Արտաքին հղումներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Թաալ լիճ» հոդվածին։
 ⛭ 
  Թեմատիկ կայքեր
Բառարաններ և հանրագիտարաններ
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Թաալ_լիճ&oldid=10109250» էջից