Բառք Գաղիանոսի
Բառք Գաղիանոսի, վաղ միջնադարյան հայ-հունական գլոսարիում, որը կազմվել է հին հունական բժշկական տրակտատների հիման վրա։ Նախատեսված է եղել հայ բուժակների համար։ Գրված է գրաբարով (հունարեն բառերը նույնպես գրված են եղել հայատառ) 6-րդ[1] կամ 7-րդ դարում[2]։ Կազմողները եղել են հայ գրականության հունական դպրոցի ներկայացուցիչները։
«Բառքի» պահպանված ձեռագրերում չկա որևէ հղում Գալեն Կլավդիոսի կոնկրետ աշխատության վրա։ Նշվում է միայն նրա անունը։ Սակայն հետազոտությունները ցույց են տվել, որ հիմնական աղբյուր հանդիսացել է «De simplicium medicamentorum facultatibus» տրակտատը[2]։ Բառարանը բավականին երկար ժամանակ օգտագործվել է հայ բժիշկների և բուժակների կողմից։ Հետագայում գլոսարիումը սկսել է համալրվել և արաբական բառերով։ Ընդհանուր առմամբ, գլոսարիումում առկա են 575 բուսաբանական տերմիններ[1]։ Բառարանի մեծ նշանակության և տարածվածության մասին խոսում են Մատենադարանում պահվող 30 ձեռագրերը, ընդորում դրանց մեծ մասը շատ լավ պահպանվել են մինչ օրս[1][3]։ Դրանցից մեկը (ձեռագիր № 266) վերագրվում է անձամբ Ամիրդովլաթ Ամասիացուն[4]։
Բառարանը երկար ժամանակ եղել է չհրապարակված, սակայն դրա բովանդակությունը մասնագետներին քաջ հայտնի է եղել արդեն 19-րդ դարում։ Այն եղել է 19-րդ դարի վերջի և 20-րդ դարի սկզբի հայոց լեզվի բացատրական և ծագումնաբանական բառարանների սկզբնաղբյուր։ «Բառքի» մանրակրկիտ ուսումնասիրմամբ զբաղվել է ամերիկացի գիտնական Ջ․ Գրեպինը[5], որը 1985 թվականին թարգմանել է այն անգլերեն և առաջին անգամ տպագրել։
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ 1,0 1,1 1,2 John A.C. Greppin Birds in Armenian medicine. — Medieval Encounters, Volume 4, Issue 2 — 1998 — С. 93—118
- ↑ 2,0 2,1 С. Варданян Medieval Armenian medicine and its relations to Greek and Arabic medicine in: «The Diffusion of Greco-Roman Medicine into the Middle East and the Caucasus», Delmar N.Y. — 1999 — С. 199—210
- ↑ Bishop Bagrat (Vazgen) Galstanyan The Health Care System in Armenia Concordia University. Montreal. 2012
- ↑ С. Варданян Медицина в древней и средневековой Армении = Բժշկությունը հին և միջնադարյան Հայաստանում. — Ер.: Советакан грох, 1982. — С. 12—13. — 58 с.
- ↑ John A.C. Greppin Preliminary comments on the Greek-Armenian lexicon to Galen. REA № 16 — 1982 — С. 69—80
________________, A section from the Greek-Armenian lexicon to Galen. in: Medieval Armenian Culture, eds. T. Samuelian & M. Stone — 1983 — С. 3—12
________________, Some Greek and Arabic words of the Byzantine period in the Armenian Galen dictionary. Byzantion LVI — 1986 — С. 108—116
________________, The Arabic elements in the Armenian Galen dictionary. REA № 20 — 1986 — С. 59—65
Գրականություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
John A. C. Greppin «Bark Galianosi»: The Greek-Armenian Dictionary to Galen. — Delmar N.Y.: Caravan Books, 1985. — 191 с. — ISBN 0882060643