Ավստրիական Լեհաստան
.svg)
Ավստրիական Լեհաստան, նաև «Ավստրիական Բաժանում» կամ «Ավստրիական Սեկտոր», Ռեչ Պոսպոլիտայի նախկին տարածքները, որոնք Ավստրիական կայսրությանն անցան Ռեչ Պոսպոլիտայի առաջին (1772) և երրորդ բաժանումների արդյունքում (1795)[1]։ Լեհաստանի առաջին բաժանման արդյունքում Ավստրիան ստացավ բնակչության թվով ամենամեծ և տարածքով երկրորդ մասնաբաժինը (մոտ 83,000 կմ² և ավելի քան 2,65 միլիոն մարդ)։ Ավստրիան չմասնակցեց երկրորդ բաժանմանը, իսկ երրորդ բաժանման ժամանակ ստացավ մոտ 47,000 կմ²՝ 1,2 միլիոն բնակչությամբ։ Ընդհանուր առմամբ Ավստրիան ստացել է նախկին Ռեչ Պոսպոլիտայի տարածքի մոտ 18%-ը (մոտ 130,000 կմ²) և բնակչության մոտ 32%-ը (3,85 մլն մարդ)[2]։ Ավստրիական սեկտրի մեծ մասը կազմված է Գալիցիայից։
Պատմություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Լեհ-Լիտվական Համագործակցության առաջին բաժանման արդյունքում՝ Զատորը և Օսվենցիմը, Փոքր Լեհաստանի մի մասը, ներառյալ Կրակովի և Սանդոմիերց վոյեվոդությունների հարավային մասը, ինչպես նաև Բիլսկի վոյևոդության և ամբողջ Գալիցիայի մի մասը առանց Կրակով քաղաքի, գնաց Ավստրիական կայսրություն։ Ավստրիան ստացել է, մասնավորապես, հարուստ աղի հանքեր Բոխնիայում և Վելիչկայում։ Ընդհանուր առմամբ, ավստրիական ձեռքբերումները կազմել են 83 հազար կմ² և 2 միլիոն 600 հազար Մարդ։ Լվով քաղաքը նշանակվել է Ավստրիայի նոր նահանգի մայրաքաղաք, որը կոչվում է «Գալիցիայի և Լոդոմերիայի թագավորություն»։
Լեհ-լիտվական համագործակցության երրորդ բաժանման արդյունքում (1795 թ.) Կրակովը և Փոքր Լեհաստանի մի մասը Պիլիցայի, Վիստուլայի և Բուգի միջև, Պոդլասիեի և Մազովիայի մի մասը՝ 47 հազար կմ² ընդհանուր մակերեսով և բնակչությունը 1,2 միլիոն մարդ, անցել է Ավստրիական կայսրության տիրապետության տակ։ Ընդհանուր առմամբ, ավստրիական ձեռքբերումները բնակչության թվով երկրորդ տեղում էին Ռուսաստանից հետո։
Ավստրիական Լեհաստանի պատմության ամենակարևոր իրադարձություններից են 1807 թվականին Վարշավայի դքսության ստեղծումը՝ Ֆրանսիայի Նապոլեոնյան կայսրության պրոտեկտորատը Սաքսոնական թագավորի հովանու ներքո, և դրան հաջորդած պատերազմը Վարշավայի դքսության և Ավստրիայի միջև, որի արդյունքում Կրակովն ու Լվովը կարճ ժամանակով հետ գրավվեցին Ավստրիայից։ Դքսությունը գոյություն է ունեցել մինչև 1813 թվականը, երբ այն գրավվել է վեցերորդ կոալիցիայի զորքերի կողմից։ Վիեննայի կոնգրեսի որոշումներով դքսության մեծ մասը միացվել է Ռուսական կայսրությանը որպես Լեհաստանի ինքնավար թագավորություն, տարածքի մի մասը, մասնավորապես Գալիցիան վերադարձվել է Ավստրիային։
Հասարակական կյանք[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
19-րդ դարի մեծ մասի ընթացքում Ավստրիայի կառավարությունը չէր ընդունում իր լեհ հպատակներին[3]։ Ավստրիայի իշխանությունների դիրքորոշումն այն էր, որ «հայրենասերը դավաճան է, եթե նա Ավստրիայի կայսրի հայրենասերն է»[4]։ Այնուամենայնիվ, 20-րդ դարի սկզբին` Առաջին համաշխարհային պատերազմի բռնկումից և Ավստրո-Հունգարիայի փլուզումից անմիջապես առաջ, լեհական բոլոր հողերից Ավստրիական Լեհաստանն ուներ ամենաշատ տեղական ինքնավարությունը[5]։ Տեղական կառավարությունը՝ Գավառային հանձնաժողովը (լեհ.՝ Komisja Gubernialna), ուներ նկատելի տեղական ազդեցություն, լեհերենը ճանաչվեց որպես պաշտոնական տարածաշրջանային լեզու Լեհաստանի տարածքում և օգտագործվում էր դպրոցներում։ Լեհական կազմակերպությունները գործելու որոշակի ազատություն ունեին, և լեհական կուսակցությունները կարող էին պաշտոնապես մասնակցել Ավստրո-Հունգարիայի քաղաքականությանը։ «Բաժանիր, որ տիրիր» քաղաքականության շրջանակներում Ավստրիայի իշխանությունները խրախուսեցին ուկրաինական կազմակերպությունների զարգացումը Ավստրիական Լեհաստանի հողերում։ 1848 թվականից ուկրաինական կուսակցություններին թույլատրվում էր մասնակցել Ավստրո-Հունգարիայի քաղաքականությանը[6]։
1861 թվականին ստեղծվել է Գալիցիայի շրջանային սեյմը՝ թագավորության տեղական կյանքի հարցերը լուծելու համար։ Այն հավաքվում էր Ավստրիայի կայսրի հրամանագրի հիման վրա տարին մեկ անգամ Լվովում։ Սեյմի գործադիր մարմինը շրջանային կոմիտեն է[7]։
Ինքնակառավարումն իրականացվում էր Սեյմի, շրջանային խորհուրդների և բաժինների (կոմիտեների) և գյուղական խորհուրդների («ռադա գրոմադսկա») միջոցով։ Գալիցիան Վիեննայի Դիետ է ուղարկել 63 պատգամավոր, որոնցից 23-ը փոքր սեփականատերեր էին։ Մարզային խորհուրդները բաղկացած էին 26 անդամներից, որոնք ընտրվում էին 3 տարի ժամկետով։ Ընտրական համակարգն այնպիսին էր, որ խոշոր հողատերերի և արդյունաբերողների մեջ գերակշռող լեհերը միշտ մեծամասնություն ունեին։ Կրակովն ու Լվովն ունեին քաղաքային խորհուրդներ և հատուկ ինքնակառավարում։ Վարչակազմի և Սեյմի լեզուն լեհերենն էր[8]։
1907 թվականին Սամբիր քաղաքում Նիժանկովսկի, Գորդինսկի, Սիլեցկի, Բորկովսկի, Պոգորեցկի, Կուլչիցկի - Ցմաիլովների հնագույն Ռուսինների (ուկրաինական) ընտանիքների ներկայացուցիչները ստեղծեցին «Ռուս ազնվականների (ուկրաինական) ռուսների ասոցիացիա» ազնվական կազմակերպությունը[9], որը 1938 թվականին վերանվանվել է գործընկերության «Ուկրաինայի ազնվականների անունով. Պյոտր Կոնաշևիչ-Սագայդաչնի» ( ուկր. ՝ Պյոտր Կոնաշևիչ-Սագայդաչնիի անվան ուկրաինական ազնվականություն)։ 2002 թվականին Գալիսիայի և ամբողջ Ուկրաինայի հնագույն ազնվականների և կազակների ընտանիքների ժառանգները վերակենդանացրին այս գործընկերության գործունեությունը։
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ Дэвис, Норман Galicia: The Austrian Partition Արխիվացված 2013-09-29 Wayback Machine // God’s Playground A History of Poland: Volume II: 1795 to the Present, — Oxford University Press, 2005
- ↑ Piotr Stefan Wandycz, «Цена Свободы: История Центрально — Восточной Европы в период от Средневековья до современности», Routledge (Великобритания), 2001, ISBN 0-415-25491-4, и source=gbs_search_s Google Print, p.133
- ↑ Jerzy Lukowski, Hubert Zawadzki, A Concise History of Poland Արխիվացված 2014-12-05 Wayback Machine, 2001 (с.129)
- ↑ Anatol Murad Franz Joseph I of Austria and His Empire Արխիվացված 2014-12-06 Wayback Machine, 1968 (с. 17)
- ↑ Andrzej Garlicki, Polsko-Gruziński sojusz wojskowy, Polityka: Wydanie Specjalne 2/2008, ISSN 1730-0525 (с. 11-12)
- ↑ Andrzej Garlicki, Polsko-Gruziński sojusz wojskowy, Polityka: Wydanie Specjalne 2/2008, ISSN 1730-0525 (с. 11-12)
- ↑ ISBN 5-88735-064-4 А. Ю. Бахтурина. Политика Российской империи в Восточной Галиции в годы Первой мировой войны, М. 2000 Արխիվացված 2013-09-23 Wayback Machine, стр. 29
- ↑ «Галиция». Բրոքհաուզի և Եֆրոնի հանրագիտական բառարան: 86 հատոր (82 հատոր և 4 լրացուցիչ հատորներ). Սանկտ Պետերբուրգ. 1890–1907.
{{cite book}}: CS1 սպաս․ location missing publisher (link) - ↑ Товарищество украинской шляхты = Товариство руської шляхти в Галичині (1907 - 1914) / Голіней Л.. — Україна соборна: Зб. наук. статей.. — Киев, 2005. — Т. Вип. 2. – Ч. ІІІ.. — С. 238. — 236 с.
 | Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Ավստրիական Լեհաստան» հոդվածին։ |