Տույմաադա

Տույմաադա
Տեսակ	հովիտ
Երկիր	Ռուսաստան
Վարչատարածք	Yakutsk Urban Okrug?, Սախա-Յակուտիայի հանրապետություն, Ռուսական թագավորություն, Սախա-Յակուտիայի հանրապետություն և Յակուտական վոեվոդություն
Երկարություն	64 կմ
Լայնություն	7 կմ
ԲԾՄ	95 մետր
Խորություն	100 մետր
Մակերես	700 կմ²

Տույմաադա (յակուտ.՝ Туймаада), հովիտ Լենա գետի ձախ ափի միջին հոսանքում։ Հովիտում է գտնվում է Յակուտսկ քաղաքը հարակից բնակավայրերով, այդ թվում՝ Ժատայ, Խատասի, Տագաբա, Կանգալասի, Տուլագինո, Կիլդյամցի, Սիրդախ և այլ բնակավայրեր։

Աշխարհագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Տույմաադան Լենայի միջին հոսանքի երեք հիմնական հովիտներից (նաև Էրկենի և Էնսիելի) ամենամեծն է բնակչության թվաքանակով։ Մակերեսը կազմում 700 կմ²։ Բնակչությունը՝ 343,8 հազար մարդ (2019), այսինքն, Յակուտիայի բնակչության ավելի քան մեկ երրորդը։

Հովտի տարածքում կան բազմաթիվ լճեր, այստեղով են հոսում Լենայի վտակները։ Տույմաադայի արևմտյան մասում գտնվում է Չոչուր-Մուրան լեռը։

Կլիման խիստ ցամաքային է։ Հունվարի միջին ջերմաստիճանը՝ −39,6 °С է, հուլիսին +19,0 °С։ Տեղումների քանակը տարվա ընթացքում շուրջ 240 մմ է։

Պատմություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ըստ ժողովրդական ավանդազրույցի՝ այս հովտում են հաստատվել յակուտների նախահայրեր Օմոգոյ Բայը և Էլեյ Բոոտուրը։

Իրականում Տույմաադա հովիտը բնակեցվել է դեռևս պալեոլիթի դարաշրջանում։ Հնագիտական հետազոտությունները հանգեցրել են մի շարք հայտնագործությունների այս համեմատաբար փոքր տարածքում։ Հայտնաբերվել են պալեոլիթի, մեզոլիթի, նեոլիթի, բրոնզի և վաղ երկաթի դարերի, ինչպես նաև միջնադարի ավելի քան 200 հնագիտական հուշարձաններ^[1]^[2]։

Յակուտիայում անցկացվում է Տույմաադի միջազգային օլիմպիադան։ Յակուտսկում հրատարակվում է նաև տեղական «Տույմաադա» թերթը։