Վիլսոն Պինեյրու
| Վիլսոն Պինեյրու | |
|---|---|
 | |
| Ծնվել է | 1933[1] |
| Ծննդավայր | Կարեյրու, Ամազոնաս, Բրազիլիա[2][3] |
| Մահացել է | հուլիսի 21, 1980[4] |
| Մահվան վայր | Բրազիլեա, Ակրի, Բրազիլիա[4] |
| Քաղաքացիություն | .svg){kind=small} Բրազիլիա |
| Մայրենի լեզու | պորտուգալերեն |
| Մասնագիտություն | քաղաքական գործիչ և կաուչուկ հավաքող |
| Ծնողներ | հայր՝ անհայտ[5], մայր՝ անհայտ[5] |
| Կուսակցություն | Աշխատավորների կուսակցություն |
| Անդամություն | Բրազիլիայի գյուղական աշխատողների միություն[6] և Աշխատավորների կուսակցություն[6] |
Վիլսոն դի Սոզա Պինեյրու (պորտ.՝ Wilson de Souza Pinheiro, Պինեյրո, 1933[1], Կարեյրու, Ամազոնաս, Բրազիլիա[2][3] - հուլիսի 21, 1980[4], Բրազիլեա, Ակրի, Բրազիլիա[4]), բրազիլացի արհմիութենական գործիչ, մասնագիտությամբ կաուչուկ հավաքող։ Եղել է Ակրի նահանգի Բրազիլիայի գյուղական աշխատողների միության (Sindicato dos Trabalhadores Rurais de Brasiléia) նախագահը։ Եղել է նաև Բրազիլիայի ընդդիմության նորաստեղծ ձախ ուժերի՝ Աշխատավորական կուսակցության ժամանակավոր տեղական ինքնավարության հանձնաժողովի անդամ։ Լինելով բնիկ ժողովուրդների աշխատանքային իրավունքների պաշտպան և Ամազոնի խոնավ անտառներների պահապան՝ Պինհեյրոն կազմակերպել է նաև բնակչության պայքարը անասնապահ հողատերերի դեմ, որոնք ոչնչացրել են Ամազոնի հասարակածային անտառները։ Հզոր ագարակատերերի դեմ դիմակայության արդյունքը ողբերգական է եղել աշխատավորական առաջնորդի համար․ վարձու մարդասպանները նրան սպանել են 1980 թվականի հուլիսի 21-ին։ Նրա գործընկեր և ընկեր Չիկո (Շիկու) Մենդեսը, ով շարունակել է նրա աշխատանքը` ղեկավարելով Շապուրի գյուղական աշխատողների միությունը, հետագայում նույնպես մահացել է պաշտպանելով Ամազոնի խոնավ անտառները։
Գործունեություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Պինհեյրոն մեծացել է Ամազոնի ավազանում գտնվող բրազիլական Ակրի քաղաքում, որը մասնագիտացած էր հևեայի ծառերից կաուչուկի արտադրության բնագավառում։ 1960-ականներին կաուչուկի գներն այնքան անկում ապրեցին, որ շատ հողատերեր սկսեցին իրենց հողերը վաճառել անտառները ոչնչացնող անասնապահներին։ Ավանդական կաուչուկ հավաքողները վտարվեցին իրենց տներից և հողերից։
1970-ականներին Չիկո Մենդեսի հետ միասին նա կազմակերպել է անտառներում կաուչուկ հավաքողների արհմիություն։ Արդյունահանողները զանգվածային ցույցեր են կազմակերպել՝ փակելով ճանապարհները։ Բացի այդ, նրանք ձեռնամուխ են եղել անխնա անտառհատումները կանխելու, անվտանգության աշխատակիցներին զինաթափելու և անտառահատներին համոզելու դադարեցնել անտառահատումները։ Հաճախ նրանց հաջողվել է կանխել ծառահատումները, չնայած կալվածքների տերերի դիմադրությանը։
Անհատական ակտիվիզմ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Վիլսոն Պինեյրուն եղել է Չիկո Մենդեսի դաստիարակը։ Նրանք միասին աշխատել են Բրազիլիայի գյուղական աշխատողների արհմիությունում։ 1970-ականների սկզբին Պինեյրուն դարձել է Գյուղատնտեսական աշխատողների համադաշնության անդամ, որին աջակցել է Կաթոլիկ եկեղեցին (որն այդ ժամանակ Բրազիլիայում, ազատագրական աստվածաբանության ազդեցության տակ, ձախակողմյան դիրքորոշում ուներ և դեմ էր ռազմական բռնապետությանը)։
Այդ կազմակերպությունների միջոցով Պինեյրուն և Մենդեսը մոբիլիզացրել են մարդկանց ոչ բռնի դիմադրության, օրինակ՝ օգտագործելով կենդանի վահանի մեթոդը, որը պորտուգալերեն լեզվով հայտնի է որպես empate: Առաջին նման ակցիան տեղի ունեցավ 1976 թվականի մարտին Բրազիլիայի մերձակայքում կաուչուկաբեր լատիֆունդիայում, երբ 60 մարդ երեք օր շրջափակեցին իրենց շարքերով՝ անտառահատումները դադարեցնելու համար։ Ըստ Չիկո Մենդեսի՝ «նրանք կանգնեցին բենզասղոցների դեմ և բանվորները [փայտահատները] նահանջեցին, քանի որ վախենում էին։ Այնուհետև իշխանությունները հսկայական ճնշում գործադրեցին, բայց այդ ժամանակ էլ պարզ դարձավ, որ դա միակ ելքն է»[7]։ Այդ բողոքները բռնի չէին, և ոմանց կարծիքով՝ դրանց արդյունավետությունը բավականին սահմանափակ էր։ Սակայն, դրանք միջազգային հանրության ուշադրությունը հրավիրեցին կաուչուկ հավաքողների ծանր վիճակի և հասարակածային անտառներին սպառնացող վտանգի վրա։
Այսպիսով, Պինեյրուն ղեկավարել է ժողովրդական դիմադրությունը, որը հայտնի է դարձել որպես Mutirão contra a Jagunçada, որի ընթացքում հարյուրավոր տեղացի աշխատողներ դեմ դուրս են եկել զինված ավազակներին, որոնք սպառնում էին տարածաշրջանի բնակիչներին։ Խոշոր հողատերերը և անասնապահները չափազանց բուռն են արձագանքել։ Նրանք օգտագործել են տեղի ոստիկանությանը՝ արհմիության բազմաթիվ անդամների սպառնալու, խոշտանգելու և սպանելու համար։ Ի վերջո, բողոքական շարժման մասնակիցների կողմից անկյուն քշված հողատերերը հրամայեցին սպանել արհմիութենական պայքարի առաջնորդին։
Սպանություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
1980 թվականի հուլիսի 21-ի գիշերը Վիլսոն Պինեյրուն սպանվել է Բրազիլիայի գյուղական աշխատողների միության կենտրոնակայանում։ Նա հեռուստածրագիր էր դիտում (դետեկտիվ թրիլեր), երբ տարածք ներխուժեց տեղի անասնատերերի ու արհմիության թշնամիների վարձակալած զինված անձը և գնդակահարեց նրան։ Օգաստի Դուայերի «Դեպի Ամազոն․ Չիկո Մենդեսը և պայքարը մերձարևադարձային անտառի համար» գրքի համաձայն՝ մարտաֆիլմը դիտելու պահին մարդասպանը սպասում էր կրակոցների ձայնին, որպեսզի ինքն էլ սկսի կրակել։
Վիլսոն Պինեյրույի հուղարկավորությունը դարձավ ևս մեկ ժողովրդական ցույց, որին մասնակցում էին 1500 կաուչուկ հավաքողներ և նրանց ընտանիքները, սակայն նրա սպանության մասին միջազգային լրատվամիջոցներում ոչինչ չհրապարակվեց։ Այնուամենայնիվ, Չիկո Մենդեսը նպատակադրվել էր առավելագույն ուշադրություն հրավիրել այս հանցագործության վրա՝ որպես կողոպուտի և բռնության ամազոնյան ողբերգության մաս։ Ամազոնյան անտառի ոչնչացումը դադարեցնելու արշավի ընթացքում նա անընդհատ բերում էր ընկերոջ մահը, որպես հարուստ անասնատերերի վայրագությունների օրինակ։ Պինեյրույի մահը նշանակում էր նաև, որ պայքարի կենտրոնը տեղափոխվի դեպի Շապուրի կողմը, որտեղ աշխատում էր Մենդեսը։ Ի պատիվ մահացած ընկերոջ՝ Աշխատավորական կուսակցությունը 1981 թվականին հիմնադրված առաջին հիմնադրամը, կոչվել է Վիլսոն Պինհեյրոյի հիմնադրամ։ Ներքին տարաձայնություններով պայմանավորված, այն հետագայում կոչվեց «Պերսեու Աբրամ» հիմնադրամով, որը գոյություն ունի մինչ օրս։
Կինոյում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Վիլսոն Պինեյրուն հանդես է եկել ռեժիսոր Ջոն Ֆրանկենհայմերի կողմից, Էնդրյու Ռեվկինի համանուն գրքի հիման վրա նկարահանված «Կրակե սեզոն» (անգլ.՝ The Burning Season, պորտ.՝ Amazônia em Chamas) ֆիլմում։ Վիլսոն Պինեյրույին այս ֆիլմում մարմնավորել է Էդվարդ Ջեյմս Օլմոսը։ Ընդհանուր առմամբ, կինոնկարը ստացել է երկու «Էմմի» և երեք «Ոսկե գլոբուս» մրցանակ (որոնցից մեկը Պինեյրույի դերի համար)։
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ 1,0 1,1 http://www.memoriasreveladas.gov.br/administrator/components/com_simplefilemanager/uploads/CNV/relat%C3%B3rio%20cnv%20volume_3_digital%20mortos%20e%20desaparecidos.pdf — P. 1972.
- ↑ 2,0 2,1 2,2 https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/f/f2/Relat%C3%B3rio_da_CNV_3.pdf — P. 1972.
- ↑ 3,0 3,1 3,2 https://d.emtempo.com.br/sem-categoria/29070/comissao-da-verdade-ditadura-matou-pelo-menos-dois-amazonenses
- ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 4,4 4,5 http://www.desaparecidospoliticos.org.br/pessoa.php?id=226
- ↑ 5,0 5,1 5,2 5,3 5,4 (unspecified title) — P. 1972.
- ↑ 6,0 6,1 https://commons.wikimedia.org/w/index.php?title=File:Relat%C3%B3rio_da_CNV_3.pdf&page=1972
- ↑ Augusta Dwyer, Into the Amazon: Chico Mendes and the Struggle for the Rainforest, Key-Porter Books, 1990
