Սուրաթ Հուսեյնով
| Սուրաթ Հուսեյնով ադրբ.՝ Sürət Davud oğlu Hüseynov | |
|---|---|
| Ծնվել է | փետրվարի 12, 1959 |
| Ծննդավայր | Գանձակ, Ադրբեջանական ԽՍՀ, ԽՍՀՄ |
| Մահացել է | հուլիսի 31, 2023[1] (64 տարեկան) |
| Մահվան վայր | Ստամբուլ, Թուրքիա[1] |
| Գերեզման | Գանձակ |
| Քաղաքացիություն |  ԽՍՀՄ և  Ադրբեջան |
| Կրթություն | Ադրբեջանի տեխնիկական համալսարան |
| Մասնագիտություն | քաղաքական գործիչ և ռազմական գործիչ |
| Պարգևներ և մրցանակներ |  |
Սուրաթ Դավուդ օղլու Հուսեյնով (ադրբ.՝ Surət Davud oğlu Hüseynov, փետրվարի 12, 1959, Գանձակ, Ադրբեջանական ԽՍՀ, ԽՍՀՄ - հուլիսի 31, 2023[1], Ստամբուլ, Թուրքիա[1]), ադրբեջանցի քաղաքական և ռազմական գործիչ, Արցախյան պատերազմի մասնակից, գնդապետ։ 1993 թվականին ղեկավարել է Ադրբեջանի նախագահ Աբուլֆազ Էլչիբեյի դեմ ապստամբությունը։ Հետագայում դարձել է Ադրբեջանի վարչապետ (1993—1994):
Կենսագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Սուրաթ Հուսեյնովը ծնվել է 1959 թվականի փետրվարի 12-ին Եվլախի Վարվարա գյուղում։ Ավարտել է Ադրբեջանի տեխնոլոգիական համալսարանը ինժեներ-տեխնոլոգի մասնագիտությամբ։ 1977-ից 1979 թվականներին ծառայել է Սովետական բանակում։ Աշխատանքային գործունեությունը Հուսեյնովը սկսել է 1980 թվականին Կիրովաբադի գորգագործական կոմբինատում՝ որպես վարպետի օգնական, միաժամանակ նաև սովորել է համալսարանում։ 1983 թվականին, ավարտելով համալսարանը, մեկնում է Պյատիգորսկ, հետագայում կրկին վերադառնում Ադրբեջան, որտեղ 1984 թվականին Շաքիում տեղավորվում է բրդի հավաքագրման կետում՝ որպես տեսակավորող բանվոր։ 1986 թվականին, որպես գլխավոր հսկիչ, աշխատանքի է անցնում Եվլախի բրդի սկզբնական մշակման գործարանում, որոշ ժամանակ անց դարձել է գործարանի ղեկավար։ 1989 թվականին աշխատողները նրան ընտրեցին գործարանի տնօրեն։ Տնօրենի պաշտոնում նա ցույց է տվել իր կարողությունները, որի արդյունքում գործարանի կյանքում կարճ ժամանակահատվածում տեղի են ունենում մեծ փոփոխություններ և նորամուծություններ։
Արցախյան պատերազմ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Աբուլֆազ Էլչիբեյը Սուրաթ Հուսեյնովին նշանակեց երկրի վարչապետի առաջին տեղակալ։ Ավելի ուշ նա նշանակվել է Ղարաբաղի հարցով նախագահի արտակարգ և լիազոր ներակայացուցչի նորաստեղծ պաշտոնում։
Ադրբեջանի ազգային բանակի ստեղծման հարցում Սուրաթ Հուսեյնովը մեծ վաստակ ունի։ Նրա հրամանատարությամբ ազգային բանակի ստորաբաժանումները Գորանբոյի և Ագդերի շրջաններում կատարեցին առաջին հաջող գործողությունները։ Այս գործողություններից հետո պաշտպանության նախարարությունում կազմավորվեց 2-րդ բանակային կորպուսը, որի հրամանատար նշանակվեց Սուրաթ Հուսեյնովը։
1992 թվականի սեպտեմբերին «Ղարաբաղում մարտական ծառայության համար» Սուրաթ Հուսեյնովին շնորհվում է Ադրբեջանի ազգային հերոսի կոչում։
Ապստամբություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Մինչ Գանձակում էր գտնվում ռուսական 104-րդ գվարդիական օդադեսանտային դիվիզիան, Ադրբեջանի ղեկավարությունը Ռուսաստանի հետ դժվար հարաբերությունների մեջ գտնվելով չէր կողմնորոշվում ձերբակալել գնդապետին և զինաթափել իրեն ենթակա զորամասերը, թե ոչ։
1993 թվականի մայիսի 28-ին՝ սահմանված ժամկետից շուտ, 104-րդ գվարդիական օդադեսանտային դիվիզիան Գանձակից դուրս է բերվում և տեղափոխվում Ռուսաստանի տարածք, իսկ ռուսական զորամասերում մնացած զենքը հատկացվում է Հուսեյնովի զինվորներին։ Հուլիսի 4-ին կառավարական զորքերը սկսեցին «Թայֆուն» գործողությունը, որն իրենից ներկայացնում էր ապստամբ գնդապետի զորամասերի զինաթափում, սակայն այն մատնվեց անհաջողության և դարձավ զոհերի պատճառ։ Սուրաթ Հուսեյնովի զորքին հաջողվում է պատանդ վերցնել գլխավոր դատախազ Իխտյար Շիրինովին։ Հուսեյնովը անմիջապես հրամայում է գլխավոր դատախազին գրել Աբուլֆազ Էլչիբեյի ձերբակալության օրդեր[2], իսկ հունիսի 10-ին ստորաբաժանումները սկսեցին շարժվել դեպի Բաքու, բայց մայրաքաղաք չմտան։ Հասունացող քաղաքական ճգնաժամի պայմաններում Էլչիբեյը Բաքու հրավիրեց Նախիջևանի Ինքնավար Հանրապետության Գերագույն Խորհրդի նախագահ, նախկին Ադրբեջանի ԽՍՀ-ի Կոմկուսի Կենտկոմի առաջին քարտուղար Հեյդար Ալիևին։ Միաժամանակ դրությունը շատ արագ փոխվում է։ Հունիսի 10-ին Իսա Ղամբարը հրաժարական է տալիս Միլի Մեջլիսի նախագահի պաշտոնից, իսկ հունիսի 15-ին Միլի Մեջլիսը Ալիևին ընտրում է իր նախագահ։ Հունիսի 17-ից 18-ը Էլչիբեյը անսպասելիորեն մեկնում է Նախիջևան և սկսում բնակվել հայրենի Կելեկի գյուղում։
Հունիսի 27-ին Բաքվում բանակցություններ են ընթանում Հեյդար Ալիևի և Սուրաթ Հուսեյնովի միջև։ Հենց այդ օրը նրա զորքերը լքում են ադրբեջանական մայրաքաղաքի մատույցները, իսկ հետագայում պաշտպանության նախարարի հրամանով ապստամբ գնդապետի զորքը մտնում է Ադրբեջանի ազգային գվարդիայի կազմի մեջ[3]։
Վարչապետ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Էլչիբեյի պաշտոնանկությունից հետո նախագահ է դառնում Հեյդար Ալիևը, իսկ Սուրաթ Հուսեյնովը նշանակվում է վարչապետ։ 1994 թվականի հոկտեմբերին երկրում բռնկվեց քաղաքական ճգնաժամ, երբ ՕՄՕՆ-ի մարտիկները Բաքվում գրավում են Գլխավոր դատախազության շենքը։ Այդ ժամանակ մի շարք շենքեր են գրավվում նաև Գանձակում։ Նախագահը Հուսեյնովին մեղադրում է հեղաշրջման կազմակերպման մեջ[4]։ Իր կողմից Հուսեյնովը մերժեց Գանձակում անկարգությունների կազմակերպման մեղադրանքները։ Միաժամանակ հոկտեմբերի 7-ին Ադրբեջանի ազգային ժողովը ընդունում է նրան վարչապետի պաշտոնից թոշակի ուղարկելու որոշումը, որոշ ժամանակ անց Հուսեյնովը լքում է երկիրը և մեկնում Ռուսաստան։ Սակայն 1997 թվականին ռուսական օրինապահ մարմինները նրան արահանձնում են Ադրբեջանին, որտեղ 1999 թվականին նա պետական հեղաշրջում կազմակերպելու համար դատապարտվում է ցմահ բանտարկության[5]։
2004 թվականի մարտի 17-ին Սուրաթ Հուսեյնովին նախագահ Իլհամ Ալիևի հրամանով ներում է շնորհվել և նա ազատ է արզակվել[6]։ Ներկա պահին ապրում է Բուզովնա առողջարանային գյուղում։
Ընտանիք[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Եղբայրը Ասիֆ Հուսեյնովը 1993—1994 թվականներին աշխատել է Սամուխի շրջանի բրդի մթերման վարչությունում, որպես պահեստի վարիչ, իսկ հետո դարձել է տվյալ գերատեսչության ղեկավարը։ Նրան ևս մեղադրեցին պետական հեղաշրջման կազմակերպման մեջ, ինչից հետո նա լքեց երկիրը։ 2005 թվականին նա Ռուսաստանի օրինապահ մարմինների կողմից արտահանձնվում է Ադրբեջանին, որտեղ 2007 թվականին նրան դատապարտեցին 13 տարվա ազատազրկման[7]։ 2008 թվականի մարտի 18-ին համաներմամբ ազատ է արձակվել[8]։
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 https://apa.az/az/hadise/suret-huseynov-istanbulda-mualice-olundugu-xestexanada-vefat-edib-779340
- ↑ Конец Второй Республики Արխիվացված 2010-01-12 Wayback Machine by Zardusht Alizadeh
- ↑ Дмитрий Ъ-Камышев (29.06.1993). «Полковник Гусейнов перестал быть «мятежным»» (ռուսերեն). Газета «Коммерсантъ».
- ↑ Санобар Шерматова (5.10.1994). «Гейдар Алиев (Наброски к портрету человека и «портрету режима»)» (ռուսերեն). Sakharov-center. Արխիվացված է օրիգինալից 2011 թ․ մայիսի 5-ին. Վերցված է 2017 թ․ հուլիսի 24-ին.
- ↑ «Списки лиц, преследуемых по политическим мотивам» (кг). Мемориал. Արխիվացված է օրիգինալից 2011 թ․ օգոստոսի 31-ին. Վերցված է 2017 թ․ հուլիսի 24-ին.
{{cite news}}: CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link) - ↑ «Освобождён экс-премьер-министр Азербайджана — человек, приведший к власти Гейдара Алиева» (ռուսերեն). ИА REGNUM. 17.03.2004. Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ ապրիլի 7-ին. Վերցված է 2017 թ․ հուլիսի 24-ին.
- ↑ «Приговорён к тюремному заключению брат Сурета Гусейнова» (ռուսերեն). Day.Az. 14 мая, 2007.
- ↑ Ильхам Алиев подписал указ о помиловании — Полный список — ОБНОВЛЕНО: Общество, 18 марта 2008
- Փետրվարի 12 ծնունդներ
- 1959 ծնունդներ
- Գանձակ քաղաքում ծնվածներ
- Հուլիսի 31 մահեր
- 2023 մահեր
- Ստամբուլ քաղաքում մահացածներ
- Ադրբեջանում թաղվածներ
- Ադրբեջանի ազգային հերոսներ
- Անձինք այբբենական կարգով
- Արցախյան պատերազմի մասնակիցներ ադրբեջանական կողմից
- Ադրբեջանի վարչապետներ
- Ադրբեջանցի կալանավորներ և ձերբակալվածներ
- Ադրբեջանի քաղաքական գործիչներ
- Ադրբեջանցի ռազմական գործիչներ