Ռամազ Շենգելիա

Ռամազ Շենգելիա
Անձնական տվյալներ
Ամբողջական անուն	Ռամազ Ալեքսանդրովիչ Շենգելիա
Քաղաքացիությունը	ԽՍՀՄ → Վրաստան
Ծննդյան ամսաթիվ	հունվարի 1, 1957
Ծննդավայր	Քութայիս, Վրացական ԽՍՀ, ԽՍՀՄ
Մահվան ամսաթիվ	հունիսի 21, 2012 (55 տարեկան)
Մահվան վայր	Ծերովանի, Վրաստան
Հասակ	173 սանտիմետր
Քաշ	72 կիլոգրամ
Դիրք	հարձակվող
Մասնագիտական կարիերա*
Ազգային հավաքական
Պարգևներ
	* Մասնագիտական կարիերայում ընդգրկված են միայն առաջնության խաղերը և գոլերը:

Ռամազ Շենգելիա (վրաց.՝ რამაზ შენგელია, հունվարի 1, 1957(1957-01-01)^[1], Քութայիս, Վրացական ԽՍՀ, ԽՍՀՄ - հունիսի 21, 2012(2012-06-21)^[2], Ծերովանի, Վրաստան^[3]), խորհրդային ֆուտբոլիստ, հարձակվող։ ԽՍՀՄ սպորտի միջազգային կարգի վարպետ (1980), ԽՍՀՄ սպորտի վաստակավոր վարպետ (1981)։

Ունեցել է երկու բարձրագույն կրթություն։ Ավարտել է Վրաստանի ֆիզկուլտուրայի ինստիտուտը և Թբիլիսիի պետական համալսարանի իրավաբանական ֆակուլտետը (1986)։

Կարիերա[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Խաղալ սկսել է «Տորպեդո» Քութայիսի նախապատրաստման խմբերում, Կարլո Խուրցիձեյի մոտ (1986)։ Դպրոցում հայտագրվելու ժամանակ նա ոչ մի կերպ իրեն չդրսևորեց, բայց շնորհիվ հոր համառ խնդրանքի նրան փորձարկման ժամկետով ընդունեցին դպրոց^[4]։

1971-1976 թվականներին Շենգելիան խաղաց «Տորպեդո» Քութայիսում։ 1977 թվականի սկզբին «Տորպեդոյի» իր խաղընկերների՝ Սուլակվելիձեյի և Կոստավի հետ մեկտեղ մարզիչ Նոդար Ախալքացիի կողմից հրավիրվեց «Դինամո» Թբիլիսի։

Արդեն 1978 թ. Շենգելիան արժանացավ ԽՍՀՄ լավագույն ֆուտբոլիստի կոչման, իսկ 1979 թվականին դեբյուտեց ԽՍՀՄ հավաքականում։ 1980 թ. դարձավ Եվրո երիտասարդական թիմերի չեմպիոն։ Որոշակի ժամանակ անց, սակայն, նրան չվերցրեցին Օլիմպիադա-1980։ ուղևորվող կազմի մեջ։

1981 թվականը Շենգելիայի համար ամենահաջողն էր։ «Դինամոյի» կազմում նա դարձավ Գավաթակիրների գավաթակիր, ԽՍՀՄ հավաքականի հետ հասավ Մունդիալ 1982-ի եզրափակիչ (խաղաց բոլոր խաղերում, Շոտլանդիայի դարպասը գոլ հեղինակեց), նորից դարձավ երկրի լավագույն ֆուտբոլիստ։ Շենգելիան աչքի էր ընկնում գոլային հոտառությամբ, մեծ մեկնարկային արագությամբ, ֆունկցիոնալ պատրաստակամությամբ, դաշտում ամբողջական ինքնատրամադրմամբ^[5]։

1981 թվականի օգոստոսին փայլուն կերպով հանդես եկավ Իսպանիայում կայացած միջսեզոնային «Չորսի մրցաշարին»։ «Դինամոն» կիսաեզրափակչում 2-4 հաշվով զիջեց «Ռեալ Մադրիդին» (խաղի ընթացքում հաղթելով 2-1), իսկ 3-րդ տեղի համար խաղում հաղթեց «Բավարիային» (2-1)։ Շենգելիան «Դինամոյի» կազմում անցկացրեց ընդհանուր 4 խաղ։

ԽՍՀՄ հավաքականի կազմում անցկացրել է 26 խաղ, խփել 10 գնդակ։

1983 թվականից հետո կարիերան անկում ապրեց։ Հավաքականում այլևս չհայտնվեց, իսկ «Դինամոյում» ոչնչով աչքի չընկավ։ Բացառություն դարձավ 1987 թվականի մրցաշրջանը, երբ Ռամազը փայլեց ՈՒԵՖԱ Գավաթի 1987-1988 խաղարկությանը, 6 խաղում խփելով 4 գնդակ և այդպիսով մտնելով ԽՍՀՄ առաջնության լավագույն 10 ռմբարկուների մեջ (11 գոլ 27 խաղում)։

1989 թ. մեկ մրցաշրջան անցկացրեց շվեդական «Հոլմսունդում», ինչից հետո ավարտեց կարիերան։ Հետո նա զղջաց կարիերան շուտ ավարտելու համար^[6]։

1990 թվականի փետրվարի 15-ի Վրաստանի ֆուտբոլի ֆեդերացիայի հիմնադիր համաժողովի անցկացման պահից աշխատել է դրա համակարգում։ Վրաստանի ֆուտբոլի ֆեդերացիայի հավաքականների բաժնի ղեկավար (1990-1992)։ 1990-ականների կեսերին մի քանի տարի եղել է Վրաստանի հավաքականի տեխնիկական տնօրենը, որն այդ ժամանակ մարզում էր Ալեքսանդր Չիվաձեն։

2004 թվականին՝ Քութայիսից վերադառնալով Թբիլիսի, ենթարկվել է ավտովթարի։ Բժիշկները նրա մոտ ախտորոշեցին ներգանգային արյունահավաք, որից հետո Շենգելիան վետերանային խաղերում ավելի քիչ խաղադաշտ դուրս եկավ^[7]։

2012 թվականի մայիսին նշանակվեց Վրաստանի ֆուտբոլի ֆեդերացիայի պատվավոր փոխնախագահի պաշտոնում^[8]։

Մահացել է 2012 թվականի հունիսի 21-ին՝ սրտի կաթվածից, Ցերովանի ավանում գտնվող իր ամառանոցում, Թբիլիսիից 15 կմ հեռավորության վրա^[9]։ Հոգեհանգստի ընթացքում Թբիլիսիի կենտրոնում տեղադրվել է հսկայական էկրան, որպեսզի ֆուտբոլասերները կարողանան հիանալ Շենգելիայի գոլերով^[7]։ Թաղված է Սաբուրթալինյան գերեզմանատանը, Վրաստանի ականավոր գործիչների պանթեոնում։

Ֆուտբոլիստի մահվանը արձագանքել են սպորտի շատ հայտնի ներկայացուցիչներ։ ՖԻՖԱ-ի նախագահ Յոզեֆ Բլատերը իր ցավակցական հեռագրում նշել է, որ «Ռամազ Շենգելիան եղել է լավագույն ֆուտբոլիստներից և Եվրոպայի լավագույն ռմբարկուներից մեկը»։ Ռուսաստանի ֆուտբոլային միության առաջին փոխ-նախագահ Նիկիտա Սիմոնյանը նշել է՝ «Ռամազ Շենգելիան բարձրակարգ ֆուտբոլիստ, բաց և ազնիվ մարդ էր։ Ռամազի պայծառ և տպավորիչ խաղը անտարբեր չթողեց բազմաթիվ ֆուտբոլասերների, Ռամազի հիշատակը ընդմիշտ կմնա մեր սրտերում»^[6]։

Ընտանիք[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Կինը աշխատում է մանկապարտեզում։
- Որդին՝ Գեորգի Շենգելիան եղել է ֆուտբոլիստ, խաղացել է Վրաստանի և Կիպրոսի ակումբներում, հանդես է եկել Վրաստանի ազգային և երիտասարդական հավաքականներում։ Վնասվածքի պատճառով նա ստիպված էր շուտ թողնել ֆուտբոլը։ Ներկայումս աշխատում է Թբիլիսիում, որպես ֆուտբոլային ակադեմիայի մարզիչ, որը հիմնադրել է Թբիլիսիի «Դինամոյի» նախկին դարպասապահ Կառլո Մչեդլիձեն^[6]։
- Աղջիկը ամուսնացած է «Տորպեդո» Քութայիսի ֆուտբոլիստի հետ։

Ձեռքբերումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

ԽՍՀՄ չեմպիոն՝ 1978
ԽՍՀՄ 2-րդ մրցանակակիր՝ 1977, 1979
ԽՍՀՄ 3-րդ մրցանակակիր՝ 1981
ԽՍՀՄ Առաջնության լավագույն ռմբարկու՝ 1981 (23 գոլ 32 խաղում)
ԽՍՀՄ գավաթակիր՝ 1979
Եվրո երիտասարդական թիմերի չեմպիոն՝ 1980
Գավաթակիրների գավաթակիր՝ 1981
ԽՍՀՄ տարվա ֆուտբոլիստ՝ 1978, 1981
ԽՍՀՄ ազգերի (Վրաստանի կազմում) Սպարտակիադայի արծաթե մեդալակիր՝ 1979
Մունդիալ 1982 մասնակից
Գրիգորի Ֆեդոտովի Ակումբի անդամ
«33 լավագույների» ցուցակում՝ 5 անգամ

Վիճակագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Մրցաշրջան	Ակումբ	Լիգա	Առաջնություն		Գավաթ		Եվրոգավաթներ		Այլ
Մրցաշրջան	Ակումբ	Լիգա	Խաղեր	Գոլեր	Խաղեր	Գոլեր	Խաղեր	Գոլեր	Խաղեր	Գոլեր
1973	Տորպեդո Քութայիս	Առաջին Լիգա	1	0	0	0	0	0
1974	Տորպեդո Քութայիս	Առաջին Լիգա	14	2	0	0	0	0
1975	Տորպեդո Քութայիս	Առաջին Լիգա	33	15	1	0	0	0
1976	Տորպեդո Քութայիս	Առաջին Լիգա	27	12	0	0	0	0
1977	Դինամո Թբիլիսի	Բարձրագույն Լիգա	24	5	1	0	5	2
1978	Դինամո Թբիլիսի	Բարձրագույն Լիգա	28	15	6	1	4	2
1979	Դինամո Թբիլիսի	Բարձրագույն Լիգա	29	8	8	3	4	1
1980	Դինամո Թբիլիսի	Բարձրագույն Լիգա	32	17	6	1	4	2
1981	Դինամո Թբիլիսի	Բարձրագույն Լիգա	32	23	1	1	9	7
1982	Դինամո Թբիլիսի	Բարձրագույն Լիգա	26	16	2	1	6	1
1983	Դինամո Թբիլիսի	Բարձրագույն Լիգա	27	11	1	0	0	0
1984	Դինամո Թբիլիսի	Բարձրագույն Լիգա	29	9	3	2	0	0
1985	Դինամո Թբիլիսի	Բարձրագույն Լիգա	22	6	1	0	0	0
1986	Դինամո Թբիլիսի	Բարձրագույն Լիգա	3	0	0	0	0	0
1987	Դինամո Թբիլիսի	Բարձրագույն Լիգա	27	9	6	3	6	4
1988	Դինամո Թբիլիսի	Բարձրագույն Լիգա	5	1	0	0	0
1989	Հոլմսունդ	Երկրորդ լիգա	13	2	?	?	0	0
	Ընդհանուր		371	151	35	12	33	18

Հիշատակ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

2013 թվականին որդու՝ Գեորգի Շենգելիայի և ընկերների ջանքերով ստեղծվեց «Ռամազ Շենգելիայի անվան Բարեգործական հիմնադրամը»։ Հիմնադրամը աջակցելու էր մանկական ֆուտբոլի զարգացմանը, տաղանդների որոնմանը, Ռամազի անվան մրցաշարերի անցկացմանը, օգնելու էր վետերաններին։

2013 թվականի հունվարին Վրաստանում անցկացվեց Ռամազ Շենգելիայի անվան առաջին մանկական մրցաշարը, եզրափակիչը տեղի ունեցավ Քութայիսում, հաղթող դարձավ Թբիլիսիի Թենգիզ Սուլակվելիձեյի Ակադեմիայի գործող թիմը։ Պլանավորվում է, որ մրցաշարը կդառան ավանդական, մասշտաբային և միջազգային՝ տարբեր երկրների ակումբների մասնակցությամբ^[6]։

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

↑ ^1,0 ^1,1 FBref.com(բազմ․)
↑ ^2,0 ^2,1 ^2,2 Former Georgian striker Shengelia dies at 55
↑ ԽՍՀՄ հռչակավոր ֆուտբոլիստ Ռամազ Շենգելիան մահացել է կյանքի 55-րդ տարում(ռուս.)
↑ Շուրկո Սերգեյ: Ռամազ Շենգելիա՝ Այ եթե աշխարհի առաջնությունը լիներ 1981 թվականին // Ֆուտբոլը «СЭ»-ից։ — 1996: — № 31. — с. 4.
↑ Սավելի Միշալով՝ Կաշեն Պապենի համար»(ռուս.)
↑ ^6,0 ^6,1 ^6,2 ^6,3 Տարին առանց Ռամազ Շենգելիայի՝ ժամանակագրություն, փաստեր, հիշողություններ Արխիվացված 2014-02-22 Wayback Machine(ռուս.)
↑ ^7,0 ^7,1 Վաժա Ժվանիա՝ «Նրա թոռանը անվանում են Ռամազ»(ռուս.)
↑ Թբիլիսիում հիշում են նշանավոր ֆուտբոլիստ Ռամազ Շենգելիային(ռուս.)
↑ Կյանքից հեռացել է լենենդար խորհրդային ֆուտբոլիստ, միջազգային կարգի սպորտի վարպետ Ռամազ Շենգելիան // Առաջին ալիք, հունիսի 21, 2012(ռուս.)

Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Պրոֆիլը «Сборная России по футболу» կայքում Արխիվացված 2013-01-13 archive.today

[_be4becfaa6bd798b-1] 1,0 ^1,1 FBref.com(բազմ․)

[_e97b8479242096a6-2] 2,0 ^2,1 ^2,2 Former Georgian striker Shengelia dies at 55

[3] ԽՍՀՄ հռչակավոր ֆուտբոլիստ Ռամազ Շենգելիան մահացել է կյանքի 55-րդ տարում(ռուս.)

[4] Շուրկո Սերգեյ: Ռամազ Շենգելիա՝ Այ եթե աշխարհի առաջնությունը լիներ 1981 թվականին // Ֆուտբոլը «СЭ»-ից։ — 1996: — № 31. — с. 4.

[5] Սավելի Միշալով՝ Կաշեն Պապենի համար»(ռուս.)

[autogenerated1-6] 6,0 ^6,1 ^6,2 ^6,3 Տարին առանց Ռամազ Շենգելիայի՝ ժամանակագրություն, փաստեր, հիշողություններ Արխիվացված 2014-02-22 Wayback Machine(ռուս.)

[autogenerated2-7] 7,0 ^7,1 Վաժա Ժվանիա՝ «Նրա թոռանը անվանում են Ռամազ»(ռուս.)

[8] Թբիլիսիում հիշում են նշանավոր ֆուտբոլիստ Ռամազ Շենգելիային(ռուս.)

[9] Կյանքից հեռացել է լենենդար խորհրդային ֆուտբոլիստ, միջազգային կարգի սպորտի վարպետ Ռամազ Շենգելիան // Առաջին ալիք, հունիսի 21, 2012(ռուս.)

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]