Մրեն
Մրեն կամ Մերին քաղաքատեղին գտնվում է Ախուրյան և Տեկոր գետերի միջև տափարակ հրվանդանի վրա, ծովի մակրեևույթից 1260-1300 մետր բարձրության վրա։ Ներկայումս Թուրքիայի տարածքում է։ Զբաղեցնում է 2 քառակուսի կիլոմետր մակերես, որի կենտրոնական մասում խիտ բնակեցված բնակելի թաղամասն է և Սուրբ Կաթողիկե եկեղեցին[1]։ Արդեն 15-16-րդ դարերում քաղաքի այգիներն ամայացել էին և վերածվել էին արոտավայրերի։ Քաղաքի տարածքում բացակայում են սրբատաշ քարերը, քանի որ շրջակա գյուղերի բնակիչները դարեր շարունակ յուրացրել են դրանք սեփական կարիքների համար։ Մինչ օրս նշմարվում են քաղաքի գլխավոր փողոցները։
Պատմություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Մրեն քաղաքի պատմությունը մնում է չլուսաբանված։ Որպես բնակավայր հայ մատենագիտության մեջ հիշատակվում է 5-րդ դարի կեսին, երբ պարսից Հազկերտ Բ-ի հավատափոխության հրովարտակը քննարկման ժամանակ մասնակցել է նաև Խորեն Մրենցին։ Հայտնի է, որ Մրենի բնակչությունը մեծ վնասներ է կրում 7-րդ դարում արաբական արշավանքների ընթացքում, երբ սպանվել և գերեվարվել են հազարավոր հայեր։ Սակայն Մրենը շարունակում է զարգանալ հետագա դարերում, իսկ 1163 թվականին ավերվում է սելջուկ-թուրքերի կողմից, սրի է քաշվում 4000 բնակիչ։ 13-րդ դարի երկորդ կեսին քաղաքը նորից վերականգնում է իր բնականոն կյանքը, իսկ 14-րդ դարի կեսերից աստիճանաբար անկում ապրում և ամայանում։ Հետագա դարերում քաղաքատեղիի ծաղկուն այգեստանները վերածվում են արոտավայրերի, իսկ եկեղեցին՝ անասնագոմի։ 1878 թվականին ռուս-թուրքական պատերազմի ավարտից հետո Մրենի տարածքն անցնում է Ռուսաստանին։ Քաղաքը վերականգնելու նպատակով հայ հոգևորակությունը դիմում են ռուսական իշխանություններին, սակայն հայերի փոխարեն լքված քաղաքատեղիում հաստատվում են հույները։ 1896-1899 թվականներին Մրենի վանքի վանահայր հիշատակվում է Սարգիս Տեր-Կարապետյանը։ 1900-1910-ական թվականներին որոշակի վերանորոգումներ են կատարվել վանքի տարածքում։ Ընդհանուր առմամբ քաղաքի նյութական ժառանգությունը պատկանում է երեք շրջանի.
- 7-րդ դար՝ 639-640 թթ. կառուցված Մրենի Կաթողիկե եկեղեցի, քառակող կոթողներով գերեզմանատուն (5-7-րդ դարեր),
- 10-11-րդ դարեր՝ արձանագիր խաչքարեր,
- 13-րդ դար՝ Սահմադինի ապարանք (1261 թվական), մատուռ (1277 թվական), 13-րդ դարի վիմագրեր։
Հուշարձաններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Քաղաքի տարածքում պահպանվել են 5-7-րդ դարերի քառակող կոթողների բեկորները, որոնց մի մասը 11-13-րդ դարերում ագուցվել են եկեղեցու որմերում մասնակի վերանորոգման ընթացքում։ Կաթողիկե եկեղեցին գտնվում է Ախուրյան գետի աջ ափին։ Եկեղեցու մասին հիշատակություններ կան հայ մատանագիտության մեջ։
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ Կարապետյան, Սամվել (2012, 7, էջ 31-63). «Մրենը և նրա հուշարձանները». Վարձք.
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից (հ․ 8, էջ 66)։ 
|