Մասնակից:Հրանուշ Թորոսյան/Ավազարկղ

Հովհաննես X (լատին․՝ Ioannes PP. X, իսկական անունը - Giovanni da Tossignano; 860-929) - Հռոմի պապ 914 թվականի մարտից մինչև 928 մայիսի 28-ը: 4-րդ Պապը, այսպես կոչված, «պոռնկավարության» ժամանակաշրջանը՝ պապականության պատմության մի ժամանակաշրջան, երբ հովվապետերը գտնվել են այդ ժամանակ Հռոմում գտնվող Տուսկուլումսկիների կոմսերի ամենահզոր ազնվական ընտանիքի ուժեղ ազդեցության տակ: Վարկածներից մեկի համաձայն, նա պապական գահը ստանձնել է Տուսկուլումսկի կոմս Թեոֆիլակտ I-ի կնոջ՝ Ֆեոդորայի հետ սիրային կապի շնորհիվ:

Իր թագավորության ընթացքում նրան հաջողվել է ստեղծել քրիստոնեական դաշինք, որի զորքերը ջախջախել են սարացիներին Գարիլիանոյի ճակատամարտում: Այս ճակատամարտի հաջողությունը նրանում էր, որ հարավային Իտալիայից մահմեդականները վտարվել են: Նա սատարել է Բերենգար I-ին Ֆրիուլսկիին, որը ձգտում էր միավորել Իտալիան մեկ պետության մեջ: Իր թագավորության տարիներին նա նպաստել է վանականության բարեփոխմանը:

Իր կյանքի վերջում վիճել է Տուսկուլումսկի կոմսերի ընտանիքի հետ: Գվիդո Տոսկանացին կնոջ՝ Մարոզիայի հետ, կարողացել են տապալել հովվապետին: Գաղտնի հավաքված զինվորների ջոկատը գիշերը հարձակվել է Լաթերանյան պալատի վրա: Հովհաննես X-ը գերվել է և բանտարկվել, որտեղ շուտով սպանվել կամ մահացել է վատ պայմաններից:

Ծագում։ Կարիերան պապական գահը վերցնելուց առաջ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հովհաննես X-ը Իտալիայի հյուսիսային Էմիլիա Ռոմանիա շրջանի բնիկ էր, Սանտեռնո գետի ափին գտնվող փոքրիկ Բորգո Տոսինյանո քաղաքից էր։ Հորը աունը նույնպես Հովհաննես էր^[1]: Բոլոնիայի Պետրոս IV եպիսկոպոսը պատանի Հովհաննեսին ձեռնադրել է որպես սարկավագ: Հետագայում նա գրավել է Հռոմի ամենահզոր արիստոկրատի՝ Տուսկուլումսկի կոմս Թեոֆիլակտ առաջինի կնոջ՝ Ֆեոդորա Ավագի ուշադրությունը: Մատենագիր Լիուտպրանդ Քրեմոնացին պնդել է, որ Հովհաննեսը դարձել է Ֆեոդորա Ավագի սիրեկանը Հռոմ այցելության ժամանակ^[2]^[3]: Ֆեոդորայի հովանավորության ներքո Հովհաննեսը փոխարինել է Պետրոս IV-ին Բոլոնիայի եպիսկոպոսական աթոռում^[1]^[4]: Նա 905 թվականին ձեռնադրվել է Ռավեննայի արքեպիսկոպոս հռոմի պապ Սերգիոս III-ի կողմից, որը մեկ ուրիշն էր, ով առաջադրվել էր Տուսկուլումսկի կոմսերի կողմից^[5]:

Հովհաննեսն արքեպիսկոպոս եղած ութ տարիների ընթացքում Հռոմի պապ Սերգիոս ІІІ-ին օգնել է Ֆրիուլսկի Բերենգար I-ին որպես Հռոմեական Սուրբ կայսրության կայսր թագադրելու և Լյուդովիկ III Կույրին գահընկեց անելու անհաջող փորձերի ժամանակ^[1]: Երբ տեղի վանահայրը փորձել է դուրս գալ Ռավեննայի արքեպիսկոպոսի իրավասությունից, նա նաև ստիպված էր պաշտպանվել ուզուրպատորից, ով փորձում էր զբաղեցնել իր աթոռը, ինչպես նաև հաստատել իր իշխանությունը Նոնանտոլայի աբբայությունում^[6]:

914 թվականին՝ Հռոմի պապ Լանդոնի մահից հետո, հռոմեական ազնվականության մի խմբավորում՝ կոմս Թեոֆիլակտ І–ի գլխավորությամբ, Հովհաննեսին կանչել են Հռոմ՝ նրան առաջարկելու պապական թափուր աթոռը: Չնայած Լյուտպրանդ Կրեմոնացին պնդել է, որ սա Ֆեոդորա Ավագի հովանավորության արդյունքն է, բայց պատմաբանները կարծում են, որ ավելի հավանական է այն, որ Հովհաննես X-ի վերելքին նպաստել է Տուսկուլումսկի կոմս Թեոֆիլակտ I-ի հետ նրա սերտ կապը և Հռոմի պապ Ֆորմոզի գործողություններին հակառակվելը^[6]^[1]: Ժամանակակիցները քննադատել են Հովհաննեսին այն բանի համար, որ նա անտեսել է Լաթերանի խորհրդի 769 թվականի հրամանագրերը, որոնք արգելում են Հռոմի պապի գահակալումը առանց ընտրությունների ^[6]^[1]:

Հովհաննես X-ի գահը զավթելու ժամանակ Պապական շրջանը Սուրբ Հռոմեական կայսրության կազմում գտնվող պետական կառույց էր, որը գլխավորում էր Հռոմի պապը: Այնուամենայնիվ, X դարում Հռոմի պապի աշխարհիկ իշխանությունը սահմանափակ էր: Նա գտնվել է հռոմեական ազնվականության ազդեցության տակ, որն այնքան ուժեղ էր, որ կարող էր իրեն թելադրել իր պայմանները և անհրաժեշտ էր հաշվի նստել դրա հետ^[7]^[8]:

Պատերազմ մահմեդականների դեմ և Բերենգար I-ի թագադրում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Առաջին առաջադրանքը, որը դրվել է նորընտիր Հովհաննես X պապի առջև, արաբների ֆորպոստի («Սարացեն») վերացումն էր Գարիլիանո գետի վրա, որը օգտագործվել է նրանց կողմից իտալական բնակչությանը թալանելու համար: Հովհաննես X–ը խորհրդակցել է Բենեվենտոյի արքայազն Լանդուլֆ I-ի հետ, ով խորհուրդ է տվել օգնություն խնդրել Բյուզանդիայից, Սպոլետո Ալբերխ I-ի դքսության նահանգապետից և այլ ազդեցիկ իտալացի իշխաններից: Հովհաննես X-ը հետևել է նրա խորհրդին և պապական լեգատներ՝ դեսպաններ է ուղարկել Իտալիայի թագավոր Բերենգար I-ին և իտալացի ֆեոդալներին, ինչպես նաև Կոստանդնուպոլիս՝ հորդորելով միավորվել մահմեդականների դեմ^[9]:

Բանակցությունների արդյունքում ստեղծվել է քրիստոնեական դաշինք՝ հաջորդ դարի խաչակրաց արշավանքների հետնորդների միջև:Բարիի բյուզանդական նոր ռազմավար Նիկոլայ Պիչինգլիայի ուժերը միացել են Իտալիայի հարավային իշխանների՝ Լանդուլֆ I-ին, Հովհաննես I-ին, Գաետայից Դոցիբիլիս II-ին, Գրիգոր IV-ին, Նեապոլիտանցի Հովհաննես II-ին և Սալերնսկի Գվեմար II-ի զորքերին: Մինչդեռ, Բերենգար I-ը իր հետ զորք է բերել Իտալիայի հյուսիսային մասից, իսկ ամենը համաձայնեցվել է Հովհաննես X-ի հետ, ով Ալբերիխ I Սպոլետսկոյին կոչ է արել մասնակցել գործողություններին^[10]:

Կամպո Բակկանոյում և Տրեվիում նախնական մանյովրներից հետո մահմեդականներին վտարել են Գարիլիանո գետի ափին գտնվող իրենց բերդը: 915 թվականի հունիսին Գարիլիանոյի ճակատամարտում տարած հաղթանակից հետո դաշնակիցները երեք ամիս պաշարել են բերդը, որի ավարտին մահմեդականները այրել են իրենց տները և փորձել են դուրս գալ շրջապատումից: Հովհաննես X-ը գնացել է զորքերի առաջևից, և քրիստոնեական միավորված ուժերը մահմեդականներին փախուստի են մատնել՝ լիկվիդացնելով արաբական սպառնալիքը Իտալիայի մայրցամաքային մասի համար^[11]: Այնուհետև Հովհաննես X-ը հաստատել է Տրաետոյի կոմունայի տալը, շնորհումը Գայետայի դուքսին՝ որպես պարգև մահմեդականների հետ իր նախկին դաշինքը խզելու համար^[12]:

905 թվականին Բերենգար I-ը ջախջախել է զորքերը և գերի է վերցրել Արեւմուտքի կայսր Լյուդովիկ III Կույրին, որից հետո դարձել է կայսերական թագի գլխավոր հավակնորդը: Հովհաննես X-ը սա օգտագործել է որպես լծակ՝ Բերենգար I-ին առաջ մղելու և զորքեր տրամադրելու համար, որը հակամահմեդական արշավի ժամանակ կազմակերպել էր պապը^[10]^[13]։ Գործարքի իր մասն ավարտելուց հետո Բերենգար Առաջինը սկսել է պնդել, որ Հռոմի պապը կատարի իր պարտավորությունները^[14]: Այսպիսով, 915 թվականի դեկտեմբերին Բերենգար I-ը մտել է Հռոմ և կոմս Թեոֆիլակտ I-ի հետ հանդիպելուց հետո (որի աջակցությունը ցուցաբերվել էր նրան) գնացել է Հովհաննես X պապի մոտ՝ Սուրբ Պետրոսի տաճար: Կիրակի, դեկտեմբերի 3-ին, Հովհաննես X-ը Բերենգար I-ին թագադրել է որպես Հռոմեական կայսր, այդ ժամանակ Բերենգար I-ն, իր հերթին, հաստատել է նախորդ կայսրերի կողմից Սուրբ Պետրոսի Սեղանին կատարած նվիրատվությունները^[15]:

Քաղաքական իրավիճակի փոփոխություններ 924-926 թվականներին[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Մարոզիան՝ Հովհաննես X պապի ամենահզոր թշնամիներից մեկը

↑ ^1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 ^1,4 Levillain, 2002, էջ 838
↑ Norwich, 2011, էջ 75
↑ Mann, 1910, էջ 151
↑ McBrien, 2000, էջ 152
↑ «Sergius III». Encyclopaedia Britannica. Վերցված է 2019-12-28-ին.
↑ ^6,0 ^6,1 ^6,2 Mann, 1910, էջ 153
↑ «Papal States». Encyclopædia Britannica. Վերցված է 2020-01-12-ին.
↑ Папская область / А. И. Сидоров // П — Пертурбационная функция. — М. : Большая российская энциклопедия, 2014. — (Большая российская энциклопедия : [в 35 т.] / гл. ред. Ю. С. Осипов ; 2004—2017, т. 25). — ISBN 978-5-85270-362-0.
↑ Mann, 1910, էջ 154
↑ ^10,0 ^10,1 Mann, 1910, էջ 155
↑ Mann, 1910, էջ 155—156
↑ Mann, 1910, էջ 156
↑ Canduci, 2010, էջ 223
↑ Mann, 1910, էջ 157
↑ Mann, 1910, էջ 158—159

[Levillain—2002——838-1] 1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 ^1,4 Levillain, 2002, էջ 838

[Norwich—2011——75-2] Norwich, 2011, էջ 75

[Mann—1910——151-3] Mann, 1910, էջ 151

[McBrien—2000——152-4] McBrien, 2000, էջ 152

[5] «Sergius III». Encyclopaedia Britannica. Վերցված է 2019-12-28-ին.

[Mann—1910——153-6] 6,0 ^6,1 ^6,2 Mann, 1910, էջ 153

[7] «Papal States». Encyclopædia Britannica. Վերցված է 2020-01-12-ին.

[БРЭ_Квинарий-8] Папская область / А. И. Сидоров // П — Пертурбационная функция. — М. : Большая российская энциклопедия, 2014. — (Большая российская энциклопедия : [в 35 т.] / гл. ред. Ю. С. Осипов ; 2004—2017, т. 25). — ISBN 978-5-85270-362-0.

[Mann—1910——154-9] Mann, 1910, էջ 154

[Mann—1910——155-10] 10,0 ^10,1 Mann, 1910, էջ 155

[Mann—1910——155—156-11] Mann, 1910, էջ 155—156

[Mann—1910——156-12] Mann, 1910, էջ 156

[Canduci—2010——223-13] Canduci, 2010, էջ 223

[Mann—1910——157-14] Mann, 1910, էջ 157

[Mann—1910——158—159-15] Mann, 1910, էջ 158—159

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]