Իտա Կոզակևիչ

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Իտա Կոզակևիչ
լեհ.՝ Ita Maria Kozakiewicz և լատիշ․՝ Ita Marija Kozakeviča
Ծնվել էհուլիսի 3, 1955(1955-07-03)
ԾննդավայրՌիգա, Լատվիական ԽՍՀ, ԽՍՀՄ
Մահացել էհոկտեմբերի 28, 1990(1990-10-28) (35 տարեկան)
Մահվան վայրԳաետա, Լատինա, Լացիո, Իտալիա
Քաղաքացիություն Լեհաստան
Կրոնկաթոլիկություն
ԿրթությունԼատվիայի համալսարան
Մասնագիտությունլրագրող, քաղաքական գործիչ և հասարակական գործիչ
ԿուսակցությունԼատվիայի Ժողովրդական ճակատ
Պարգևներ և
մրցանակներ
Լեհաստանի Հանրապետությանը մատուցած ծառայությունների համար շքանշան և Լեհաստանի Հանրապետությանը մատուցած ծառայությունների համար աստղով շքանշանի կոմանդոր

Իտա Մարիա Կոզակևիչ (լեհ.՝ Ita Maria Kozakiewicz, լատիշ․՝ Ita Marija Kozakeviča, հուլիսի 3, 1955(1955-07-03), Ռիգա, Լատվիական ԽՍՀ, ԽՍՀՄ - հոկտեմբերի 28, 1990(1990-10-28), Գաետա, Լատինա, Լացիո, Իտալիա), Լատվիայում լեհերի միության հիմնադիր և առաջին նախագահը, Լատվիայի ազգային վերածննդի գործիչ, Լատվիայի Գերագույն խորհրդի պատգամավոր Ժողովրդական ճակատից։

Կենսագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ծնվել է 1955 թվականի հուլիսի 3-ին Ռիգայում լեհ-լատվիական խառը ընտանիքում։ 1962-1974 թվականներին սովորել է «Ֆրանսիական» թիվ 11 միջնակարգ դպրոցում։ Անրի Բարբուսան Ռիգայում, ապա 1974-1981 թվականներին ուսումը շարունակել է Լատվիայի պետական համալսարանի ռոմանական բանասիրության բաժնում։

Ավարտելուց հետո նա աշխատել է որպես սրբագրիչ Ռիգայի Liesma հրատարակչությունում և որպես լրագրող և խմբագիր Daiļrade թերթում։ Նա խոսում էր լատվիերեն, ռուսերեն, լեհերեն, ինչպես նաև ֆրանսերեն, իսպաներեն, գերմաներեն և վրացերեն՝ լեհերենից և ֆրանսերենից լատվիերեն թարգմանված։ Հետազոտել է բանահյուսությունը[1]։

Նույնիսկ համալսարանում սովորելու տարիներին նա սկսեց մասնակցել Լատվիական ԽՍՀ-ում լեհական փոքրամասնության կիսապաշտոնական գործունեությանը։ 1989 թվականին նա դարձել է Լեհական մշակույթի բարեկամների լատվիական ընկերության նախագահը, որը հիմնադրվել է 1988 թվականի նոյեմբերին։ Նա 1990 թվականին Եկաբպիլսում լեհական հասարակության հիմնադիրներից էր, այնուհետև գլխավորեց Լատվիայի նախապատերազմյան լեհերի վերածնված միությունը։ Միևնույն ժամանակ նա եղել է Լատվիայի ազգային մշակութային ընկերությունների ասոցիացիայի (ԼԱՄԸԱ) համանախագահ, որը միավորում էր ազգային փոքրամասնությունների կազմակերպությունները։ Նպաստել է 1989 թվականի դեկտեմբերի 12-ին Լեհաստանի և Լատվիայի կրթության նախարարությունների միջև համագործակցության համաձայնագրի ստորագրմանը և ուսուցիչների Լեհաստանից Լատվիա հրավիրմանը[2]։

1988 թվականին նա սկսեց համագործակցել Լատվիայի ժողովրդական ճակատի հետ, որը ձգտում էր ինքնավարության, իսկ հետո՝ երկրի անկախության։ 1989 թվականին եղել է ԽՍՀՄ Գերագույն խորհրդի պատգամավորի թեկնածու Ջեկաբպիլսի ընտրատարածքից, ինչպես նաև տեղական ինքնակառավարման մարմինների թեկնածու։ 1990 թվականի մարտի 18-ի ընտրությունների արդյունքներով Ջեկաբպիլսի թիվ 129 ընտրատարածքից դարձել է Լատվիական ԽՍՀ 12-րդ գումարման Գերագույն խորհրդի պատգամավոր։ Զբաղվել է ազգային փոքրամասնությունների հարցերով, ղեկավարել է Մարդու իրավունքների և ազգային հարցերի հանձնաժողովը, եղել է նախագահության անդամ[3]։ 1990 թվականի մայիսի 4-ին Ժողովրդական ճակատի այլ պատգամավորների հետ քվեարկել է Լատվիայի Հանրապետության անկախության վերականգնման մասին հռչակագրի ընդունման օգտին։ 1990 թվականի հունիսին Չեզիսում նրան շնորհվել է «Կին - Լատվիա» կոչումը։

Նա ողբերգականորեն մահացավ 1990 թվականի հոկտեմբերի 28-ին, երբ լողում էր Տիրենյան ծովում՝ վերադառնալով Հռոմ՝ Մոնտե Կասինո այցելելուց հետո՝ լեհական սփյուռքի համաժողովի շրջանակներում Kraj — Emigracja[4]:

Նրան թաղել են Ռիգայի Միխայլովսկի գերեզմանատանը։

Հայացքներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Նրան առաջին հերթին հետաքրքրում էին ազգային և կրոնական խնդիրները։ Ըստ Ռ.Մ.Շաց-Մարյաշի հուշերի, ով սերտորեն համագործակցում էր նրա հետ, չնայած ռուսաֆիկացման մերժմանը, ինտերֆրոնտի գործողություններին և անկախ Լատվիական պետության ձևավորման համար մղվող պայքարին, նա հանդես էր գալիս որպես պետություն ագրեսիվ լատվիական ազգայնականության և գաղափարախոսություն հակառակորդ։

Նա համարել է երկրի բոլոր բնակիչներին քաղաքացիություն տրամադրելու «զրոյական» տարբերակի հնարավորությունը՝ հասարակության մեջ լարվածությունից և փոքրամասնությունների ճնշումից խուսափելու համար. «Հիմա լատիշները դեռ իրենց կողմից օտար իշխանության իրավախախտումների օբյեկտ են, բայց կգա ժամանակը, նրանք տեր կդառնան, և Աստված մի արասցե, որ նրանք դառնան այլ ժողովուրդների հանդեպ իրավախախտումների սուբյեկտ»[5]։

Ընտանիք[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հայրը` Եժի (Յուրիս) Կոզակևիչը լեհ է, մայրը՝ Ռիտա Լիդաքսը՝ լատվիացի։ Ընտանիքը հայրական կողմից հաստատվել է Լատվիայում 1863 թվականին լեհական ապստամբության պարտությունից հետո։ 1978 թվականին նա ամուսնացավ Ստանիսլավ Ռիսզարդ Լիպեկի հետ, սակայն ամուսնությունը շուտով փլուզվեց։ Երկրորդ ամուսինը մաթեմատիկոս Ինդուլիս Ստրազդինն է, հետագայում ընտրվել է Լատվիայի Գերագույն խորհրդի պատգամավոր։

Հիշողություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

2001 թվականին նախագահ Ալեքսանդր Կվասնևսկու կողմից նա հետմահու պարգևատրվել է Հրամանատարի խաչով՝ Լեհաստանի Հանրապետությանը մատուցած ծառայությունների համար շքանշանի աստղով[6]։

Լատվիայի ազգային մշակութային ընկերությունների ասոցիացիան (ԼԱՄԸԱ)[7][8] և Ռիգայի լեհական միջնակարգ դպրոցը[9] կրում են Իտա Կոզակևիչի անունը, որի վրա տեղադրված է հուշատախտակ։

Նրան է նվիրված «Իտա» վավերագրական ֆիլմը (Նորա Իկստենա, Հարիջս Բեկերիս), ինչպես նաև «A. V. Melnalksnis Zvaigznei tikai stunda» գիրքը (2004, Tylko jedna godzina dla gwiazdy-ի լեհերեն թարգմանությունը 2007 թվականին)[10][11]։

Լատվիայի նախագահ Վայրա Վիկե-Ֆրեյբերգայի խոսքով՝ Իտա Կոզակևիչը «Լատվիայի ազատության և անկախության խորհրդանիշն էր»։

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  1. ↑ «Ita Kozakeviča. Latvijas ļaudis». web.archive.org (լատվիերեն). 2014 թ․ հունվարի 8. Արխիվացված է օրիգինալից 2014 թ․ հունվարի 8-ին. Վերցված է 2021 թ․ դեկտեմբերի 1-ին.
  2. ↑ «65-ta rocznica urodzin Ity Kozakiewicz - Polska na Łotwie - Portal Gov.pl». Polska na Łotwie (լեհերեն).
  3. ↑ «Ita Kozakeviča». titania.saeima.lv (լատվիերեն). Վերցված է 2021 թ․ դեկտեմբերի 1-ին.
  4. ↑ «Latvijas brīvībai atdotā sirds». web.archive.org (լատվիերեն). 2009 թ․ սեպտեմբերի 30. Արխիվացված է օրիգինալից 2009 թ․ սեպտեմբերի 30-ին. Վերցված է 2021 թ․ դեկտեմբերի 1-ին.
  5. ↑ Р. М. Марьяш. Глава девятая. Снова крутой вираж истории // Калейдоскоп моей памяти : [рус.]. — 2003. — 470 с. — ISBN 9984956652, 9789984956657.
  6. ↑ «Postanowienie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 17 października 2001 r. o nadaniu orderu». isap.sejm.gov.pl (լեհերեն).
  7. ↑ «Ите Козакевич 3-го июля могло бы исполниться 65» (ռուսերեն). Վերցված է 2021 թ․ դեկտեմբերի 1-ին.
  8. ↑ «Itas Kozakevičas Latvijas Nacionālo Kultūras Biedrību Asociācija». LNKBA (լատվիերեն). Վերցված է 2021 թ․ դեկտեմբերի 1-ին.
  9. ↑ «Rīgas Itas Kozakēvičas Poļu vidusskola» (լատվիերեն). Վերցված է 2021 թ․ դեկտեմբերի 1-ին.
  10. ↑ Armands Melnalksnis Zvaigznei tikai stunda: Itas Kozakevičas laiks. — Rīga: Zelta grauds, 2004. — P. 239. — ISBN 9984195120 9789984195124
  11. ↑ Armands Melnalksnis; Irena Lieġeniece; Regina Juhniewicz Godzina dla gwiazdy: Ita Kozakiewicz (1955—1990). — Szczecin: Print Group, Daniel Krzanowski, 2007. — P. 151. — ISBN 9788360903322 8360903328
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Իտա_Կոզակևիչ&oldid=9799060» էջից