«Արտոս (խմորեղեն)»–ի խմբագրումների տարբերություն
ավելացվեց Կատեգորիա:Զատկվա ուտեստներ ՀոթՔաթ գործիքով |
չ մանր-մունր oգտվելով ԱՎԲ |
||
| Տող 9. | Տող 9. | ||
Արտոսի օգտագործման առաջին հիշատակումը գրանցվել է Եվերգետիդյան Տիպիկոնում (12-րդ դարի առաջին կես)<ref name ="ПЭ">Желтов М. С., Рубан Ю. И. [http://www.pravenc.ru/text/392501.html Артос] // Православная энциклопедия. — М. : Церковно-научный центр «Православная энциклопедия», 2001. — Т. III. — С. 470—472. — 752 с. — 40 000 экз. — ISBN 5-89572-008-0.</ref>։ Նմանատիպ հիշատակություն կա Երուսաղեմի տիպիկոնում: |
Արտոսի օգտագործման առաջին հիշատակումը գրանցվել է Եվերգետիդյան Տիպիկոնում (12-րդ դարի առաջին կես)<ref name ="ПЭ">Желтов М. С., Рубан Ю. И. [http://www.pravenc.ru/text/392501.html Артос] // Православная энциклопедия. — М. : Церковно-научный центр «Православная энциклопедия», 2001. — Т. III. — С. 470—472. — 752 с. — 40 000 экз. — ISBN 5-89572-008-0.</ref>։ Նմանատիպ հիշատակություն կա Երուսաղեմի տիպիկոնում: |
||
Պատարագային մեկնաբանություններում արտոսի ծագումը կապվում է [[ |
Պատարագային մեկնաբանություններում արտոսի ծագումը կապվում է [[առաքյալներ]]ի հետ, որոնք Քրիստոսի Համբարձումից հետո իբր ընթրիքի սեղանին նրա համար դրել են մի բաժին հաց՝ դրանով իսկ խորհրդանշականորեն պատկերելով Նրա ներկայությունը ճաշի մեջ: Այս լեգենդը արտացոլվում է հին [[Ռուս գրականություն|ռուսական գրականության]] հուշարձաններում։ |
||
Արտոսի պատրաստման ավանդույթը խստորեն ազդել է ուղղափառ ժողովուրդների Զատկի խոհանոցի վրա. արտոսի ժողովրդական վերաիմաստավորումն է Զատկի հացն՝ ռուսական [[կուլիչ |
Արտոսի պատրաստման ավանդույթը խստորեն ազդել է ուղղափառ ժողովուրդների Զատկի խոհանոցի վրա. արտոսի ժողովրդական վերաիմաստավորումն է Զատկի հացն՝ ռուսական [[կուլիչ]]ը, ուկրաինացիների [[պասկա]]ն, ռումինական և մոլդովական [[կոզունակ]]ը և այլն<ref>''Агапкина Т. А.'' Прагматика и функции пасхального хлеба (региональный аспект) // Живая старина. 2014. № 2.</ref>: |
||
== Ժամանակակից պրակտիկա == |
== Ժամանակակից պրակտիկա == |
||
| Տող 25. | Տող 25. | ||
* [http://www.pravmir.ru/article_1002.html Что такое артос?], Журнал «Православие и мир». |
* [http://www.pravmir.ru/article_1002.html Что такое артос?], Журнал «Православие и мир». |
||
{{Արտաքին հղումներ}} |
{{Արտաքին հղումներ}} |
||
[[Կատեգորիա:Զատիկ]] |
[[Կատեգորիա:Զատիկ]] |
||
[[Կատեգորիա:Զատկվա ուտեստներ]] |
[[Կատեգորիա:Զատկվա ուտեստներ]] |
||
02:27, 6 Հուլիսի 2020-ի տարբերակ
 | |
|---|---|
 | |
| Ենթատեսակ | Զատկի հաց |
 Artos Վիքիպահեստում | |
Արտոս (հուն․՝ άρτος — հաց), թթխմորով պատրաստված հաց, որ ուղղափառ եկեղեցում օրհնվում է Զատկի առաջին օրը և բաժանվում ժողովրդին շաբաթ օրը[1][2]։
Ըստ Տիպիկոնի՝ արտոսը խաչի պատկերով ամբողջական պրոսֆորա է (ամբողջական և առանց մասնիկները հեռացնելու), սակայն ռուսական պրակտիկայում դա բարձր գլանաձև հաց է, որի կենտրոնում սովորաբար պատկերում են Քրիստոսի Հարությունը, մինչդեռ աթոսյան վանքերի պրակտիկայում դա փոքր հաց է[3]։
Պատմություն
Արտոսի օգտագործման առաջին հիշատակումը գրանցվել է Եվերգետիդյան Տիպիկոնում (12-րդ դարի առաջին կես)[3]։ Նմանատիպ հիշատակություն կա Երուսաղեմի տիպիկոնում:
Պատարագային մեկնաբանություններում արտոսի ծագումը կապվում է առաքյալների հետ, որոնք Քրիստոսի Համբարձումից հետո իբր ընթրիքի սեղանին նրա համար դրել են մի բաժին հաց՝ դրանով իսկ խորհրդանշականորեն պատկերելով Նրա ներկայությունը ճաշի մեջ: Այս լեգենդը արտացոլվում է հին ռուսական գրականության հուշարձաններում։
Արտոսի պատրաստման ավանդույթը խստորեն ազդել է ուղղափառ ժողովուրդների Զատկի խոհանոցի վրա. արտոսի ժողովրդական վերաիմաստավորումն է Զատկի հացն՝ ռուսական կուլիչը, ուկրաինացիների պասկան, ռումինական և մոլդովական կոզունակը և այլն[4]:
Ժամանակակից պրակտիկա
Ռուս ուղղափառ եկեղեցու ծխական պրակտիկայում արտոսի օրհնությունը տեղի է ունենում Զատկի առաջին օրը՝ պատարագի ժամանակ՝ վերջին աղոթքից հետո, սովորաբար բեմում կամ Թագավորական դարպասների մոտ: Որպես կանոն, այն ներառում է, բացի աղոթքից, բուրվառում և սուրբ ջրով ցողում: Օրհնված արտոսը ժամերգությունների միջև ընկած ժամանակահատվածներում դրվում է գրակալի վրա, որը գտնվում է Թագավորական դարպասների միջև, իսկ ժամերգությունների ընթացքում՝ Քրիստոսի պատկերի դիմաց: Ավագ շաբաթվա ընթացքում ամեն օր անցկացվող երթի ընթացքում, ըստ սահմանված ծխական պրակտիկայի, արտոսը պտտում են տաճարի շուրջը, այնուհետև դրնում են իր սկզբնական տեղում: Ավագ շաբաթ օրը՝ աղոթքները կարդալուց և արտոսը մասնատելուց հետո, այն բաժանվում է ժամերգության բոլոր մասնակիցներին[3]։
Ռուսական պրակտիկայում տարածված է արտոսը տանը պահելու սովորույթը, որպեսզի այն հետագայում ուտեն սոված ժամանակ[3], ինչը կատարվում է հատուկ դեպքերում (օրինակ՝ հիվանդության ժամանակ)[5]։
Ծանոթագրություններ
- ↑ Артос // Чудинов А. Н. Словарь иностранных слов, вошедших в состав русского языка, 1910
- ↑ Артос // Исторический словарь
- ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 Желтов М. С., Рубан Ю. И. Артос // Православная энциклопедия. — М. : Церковно-научный центр «Православная энциклопедия», 2001. — Т. III. — С. 470—472. — 752 с. — 40 000 экз. — ISBN 5-89572-008-0.
- ↑ Агапкина Т. А. Прагматика и функции пасхального хлеба (региональный аспект) // Живая старина. 2014. № 2.
- ↑ Что такое артос? Православие и мир, 18.4.2006.
Արտաքին հղումներ
- «Артос». Բրոքհաուզի և Եֆրոնի հանրագիտական բառարան: 86 հատոր (82 հատոր և 4 լրացուցիչ հատորներ). Սանկտ Պետերբուրգ. 1890–1907.
{{cite book}}: CS1 սպաս․ location missing publisher (link) - Что такое артос?, Журнал «Православие и мир».
 | Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Արտոս (խմորեղեն)» հոդվածին։ |