«Լուցիուս Աննեուս Սենեկա»–ի խմբագրումների տարբերություն
չ r2.7.2+) (Ռոբոտ․ diq:Lucius Anneus Seneca փոփոխվել է diq:Senecaով |
չ Bot: Migrating 61 interwiki links, now provided by Wikidata on d:q2054 (translate me) |
||
Տող 33. | Տող 33. | ||
{{Link FA|ext}} |
{{Link FA|ext}} |
||
{{Link FA|la}} |
{{Link FA|la}} |
||
[[am:ሴኔካ]] |
|||
[[an:Lucio Anneu Seneca]] |
|||
[[ar:سنكا]] |
|||
[[be:Сенека]] |
|||
[[bg:Луций Аней Сенека]] |
|||
[[bs:Seneka]] |
|||
[[ca:Sèneca]] |
|||
[[cs:Seneca]] |
|||
[[cy:Seneca'r Ieuaf]] |
|||
[[da:Lucius Annaeus Seneca]] |
|||
[[de:Seneca]] |
|||
[[diq:Seneca]] |
|||
[[el:Σενέκας ο Νεότερος]] |
|||
[[en:Seneca the Younger]] |
|||
[[eo:Seneko la pli juna]] |
|||
[[es:Séneca]] |
|||
[[et:Seneca]] |
|||
[[eu:Seneka]] |
|||
[[ext:Séneca]] |
|||
[[fa:سنکای جوان]] |
|||
[[fi:Seneca nuorempi]] |
|||
[[fr:Sénèque]] |
|||
[[ga:Seneca]] |
|||
[[gl:Séneca]] |
|||
[[he:סנקה]] |
|||
[[hr:Seneka Mlađi]] |
|||
[[hu:Lucius Annaeus Seneca]] |
|||
[[id:Seneca Muda]] |
|||
[[io:Lucius Annaeus Seneca]] |
|||
[[is:Lucius Annaeus Seneca]] |
|||
[[it:Lucio Anneo Seneca]] |
|||
[[ja:ルキウス・アンナエウス・セネカ]] |
|||
[[kk:Сенека]] |
|||
[[ko:루키우스 안나이우스 세네카]] |
|||
[[ky:Луций, Анней Сенека]] |
|||
[[la:Lucius Annaeus Seneca minor]] |
|||
[[lt:Seneka]] |
|||
[[lv:Seneka]] |
|||
[[ml:സെനക്ക]] |
|||
[[mr:लुसियस ॲनेयस सेनेका]] |
|||
[[mrj:Сенека]] |
|||
[[nl:Lucius Annaeus Seneca]] |
|||
[[no:Seneca den yngre]] |
|||
[[oc:Senèca lo Jove]] |
|||
[[pl:Seneka Młodszy]] |
|||
[[pt:Séneca]] |
|||
[[ro:Seneca]] |
|||
[[ru:Луций Анней Сенека]] |
|||
[[scn:Luciu Anneu Sèneca]] |
|||
[[sh:Seneka]] |
|||
[[simple:Seneca the Younger]] |
|||
[[sk:Lucius Annaeus Seneca]] |
|||
[[sl:Seneka mlajši]] |
|||
[[sq:Lucius Annaeus Seneca]] |
|||
[[sr:Сенека]] |
|||
[[sv:Seneca den yngre]] |
|||
[[th:เซเนกา (ผู้ลูก)]] |
|||
[[tr:Genç Seneca]] |
|||
[[uk:Луцій Анней Сенека]] |
|||
[[vi:Seneca]] |
|||
[[zh:塞內卡]] |
04:56, 26 Մարտի 2013-ի տարբերակ
Լուցիուս Աննեուս Սենեկա (Սենեկա կրտսեր, լատիներեն` Lucius Annaeus Seneca minor, մ.թ.ա 4- մ.թ. 65) ստոիկյան դպրոցին պատկոնող հին հռոմեացի փիլիսոփա, պոետ և պետական գործիչ: Եղել է հռոմեական կայսր Ներոնի դաստիարակը, թողել է բազմաթիվ երկեր: Հայացքները մոտ են քրիստոնեությանը, կրել է նաև Էպիկուրի ազդեցությունը:
Նշանավոր հռետոր և պատմիչ Լուցիուս Աննեուս Սենեկա ավագի որդին է, պատկանել է հեծյալների դասին:
Կենսագրությունը
Ծնվել է Իսպանիայի Կորդուբա քաղաքում, վաղ հասակում հոր կողմից տարվել է Հռոմ, ուսանել պյութագորյան դպրոցի փիլիսոփա Սոտիոնի, այնուհետև` ստոիկյաններ Ատտալոսի, Սեկքստիոսի և Պապինիոսի մոտ: 33 թ. դառնում է քվեստոր, 41 թ. Կլավդիոս կայսեր գահակալության առաջին տարում պալատական խարդավանքին մասնակցելու պատճառով աքսորվում է Կորսիկա կղզի, որտեղ անցկացնում է 8 տարի: 49թ. Կլավդիուսի նոր կինը` Ագրիպինա Կրտսերը, կարողանում է հասնել Սենեկայի ներմանը: Վերադառնալով աքսորից` Սենեկան նշանակվում է Ագրիպինայի որդի` ապագա Ներոն կայսեր դաստիարակը: 54թ. Կլավդիուսի թունավորումից հետո իշխանության է գալիս Ներոնը, իսկ նրա դաստիարակներ` Սենեկան ու Ափրանիոս Բուռոսը դառնում են նոր կայսրի խորհրդականները: Սենեկան մեծ աղդեցություն է ստանում պետական կառավարման գործերում: 57թ. դառնում է կոնսուլ. այդ ժամանակ նրա կարողությունը հասնում է 300 միլիոն սեստերցիումի: 59 թ. Ներոնը պարտադրում է Սենեկային և Բուռոսին անուղղակի կերպով մասնակցել իր մոր` Ագրիպինայի սպանությանը: Սենեկան գրում է Ներոնի համար սենատի առջև այդ հանցագործության արդարացման ճառի տեքստը: Դրանից հետո նրա հարաբերությունները կայսրի հետ լարվում են: 62թ. Բուռոսի մահից հետո Սենեկան պաշտոնից հեռանալու խնդրագիր է ներկայացնում` թողնելով իր կարողության մեծ մասը Ներոնին: 65 թ. բացահայտվում է Ներոնի դեմ Պիզոնի դավադրությունը: Թեև Սենեկան ուղղակիոորեն չէր մասնակցում դրան, Ներոնն օգտագործում է առիթը փիլիսոփայի հետ հաշվեարդար տեսնելու համար: Նա դատապարտվում է մահվան` ինքնասպանություն գործելու ձևի ընտրության իրավունքով: Կյանքին վերջ է տալիս լոգարանում երակները կտրելու միջոցով:
Ստեղծագործությունները
Սենեկան ունեցել է բեղուն գրիչ, թողել է գրական բազմաբովանդակ ու հարուստ ժառանգություն, գրել է գիտական, փիլիսոփայական, գեղարվեստական աշխատություններ, որոնցից մի մասը մեզ չի հասել:
Սենեկայի մեզ հասած գործերն են`
- Փիլիսոփայական` «Պարտականության մասին», «Վաղաժամ մահվան մասին», «Սնոտիապաշտության մասին», «Ամուսնության մասին», «Թշվառության մասին», «Կամայականության մասին», «Բարեկամության մասին», «Պարտականությունների միջոցների մասին».
- Աշխարհագրական` «Եգիպտոսի դիրքի և աստվածների մասին», «Երկրագնդի ձևի մասին», «Երկրների շարժման մասին».
- Բնագիտական` «Քարերի ծագման մասին», «Ձկների ծագման մասին».
- Փիլիսոփայական-բարոյախոսական երկխոսություններ` «Մխիթարություն Մարկիային», «Մխիթարություն իմ մայր Հելիային», «Մխիթարություն Պոլիբիուսին», «Կյանքի կարճատևության մասին», «Հոգու անդորրության մասին», «Իմաստունի անսասանության մասին», «Իմ եղբայր Գալլիուսին` Երջանիկ կյանքի մասին», «Ներոն կայսրին` գթասրտության մասին», «Սերենուսի պարապ ժամանակի մասին», «Նախախնամության մասին», «Պաուլինուսին` կյանքի կարճատևության մասին».
- Ողբերգություններ` «Մեդեա»,«Թիեստես»,«Փեդրա»,«Էդիպուս»,«Տրոյուհիներ»,«Ագամեմնոն»,«Մոլեգին Հերքուլեսը»,«Հերքուլես Էտայցի»: Սենեկայի անունով մեզ է հասել նաև «Օկտավիա» ողբերգությունը, որը սակայն նրա գրչին չի պատկանում, այլ գրվել է նրա մահից որոշ ժամանակ հետո
- Երգիծական` «Դդմացում» (Apocolocyntosis divi Claudii)
- Գիտական` «Առ Լուկիլիուս` բնագիտական խնդիրներ»
- Այլ` «Էբուտիուս Լիբերալուսին` բարերարության մասին» (7 գիրք), «Բարոյական նամակներ Լուցիլիուսին» (20 գիրք):
Աղբյուր
- Ա. Առաքելյան, Հռոմեական գրականության պատմություն, Երևան, 1975: