Կասիտերեն
 | |
|---|---|
| Տեսակ | մեռած լեզու և undeciphered language? |
| Ենթադաս | Խուռիա-ուրարտական լեզուներ |
| Երկրներ | Սուզիանա և Բաբելոնի թագավորություն |
| Գրերի համակարգ | սեպագիր |
Կասիտերեն, կասիտների լեզուն։ Խոսվել է Արևմտյան Իրանում, մ.թ.ա. II-I հազարամյակներում։ Կասիտերենի հատուկ անունների, ձիերի գույների անվանումների վերլուծությունից, որոնք հանդիպում են աքքադական սկզբնաղբյուրներում, հաջողվել է պարզել կասիտերենի մոտ 100 արմատ և մի քանի քերականական ածանց։ Էլամերենի հետ կասիտերենի ազգակցության վարկածը առայժմ բավարար հիմքեր չունի։
Կասիտերենով պահպանված տեքստեր չկան, ուստիև խիստ դժվար է հստակեցնել դրա լեզվաընտանիքային պատկանելությունը։ Աքքադերեն աղբյուրներում պահպանված բառերի թիվը փոքր է՝ 60-ից մի փոքր ավելի, դրանք վերաբերում են հատուկ իմաստային ոլորտներին՝ ձիերի գույներ, կառքերի մանրամասներ, ոռոգման պայմաններ, բույսերի անվանումներ և անվանումներ։ Մոտ երկու հարյուր հավելյալ ձևավորում կարելի է արդյունահանել՝ ուսումնասիրելով մարդաբանական անունները, տեղանունները, թեոնիմները և նույնիսկ ձիերի անունները[1]։ Կասիտերենի հատվածների կորպուսը հավաքել է Ֆ.Դելիչը[2][3]։ Բաբելոնիայում կասիտները հիմնականում օգտագործում էին աքքադերենը։
Կասիտերենի հետքերը[4], որոնք մեզ են հասել սեպագիր արձանագրություններում, աննշան են՝ մեկ կասիտա-աքքադերեն մեկ կարճ բառարան է[5][6] (պարունակում է գյուղատնտեսական և տեխնիկական տերմիններ, գունային տերմիններ), ինչպես նաև մարդկանց անունների ցուցակներ (ներառյալ սեմական համարժեքները), աստվածներ և ձիերի անուններ: Տեքստերի բացակայությունը գրեթե անհնարին է դարձնում քերականության վերակառուցումը։
Պահպանված բառապաշարի կարճ ցուցակ.
- Կասիտո-բաբելոնյան բառարան (48 մուտք), որտեղ թվարկված են աստվածների անունները և այլ բառապաշար՝ dakaš, «աստղ»; hašmar, «բազե»; iašu, «երկիր»; ջանզի, «արքա»; mašḫu, «աստված»; miriaš, «հետմահու»; simbar, «երիտասարդ»; եւ šimdi, «տալ»[7],
- Նեոասորական ժամանակաշրջանի անունների ցանկից 19 կասի անձնանունների թարգմանությունները, որոնք մասամբ հակասում են վերը նշված բառարանի տեղեկություններին[8]։
- հատվածական տեղեկություններ աքքադերեն բառապաշարների ցուցակներում. աստվածների կասսի անուններ, բույսերի անուններ 4-աղյուսակ Բաբելոնյան դեղագրքում. uru.an.na = maštakal, ինչպես նաև ḫašimbur, kuruš, pirizaḫ և šagabigalzu; բառերը հոմանիշների 8 աղյուսակից՝ ալլակ, «անիվի եզր»; ḫameru, «ոտք»;
- բազմաթիվ անձնանուններ աքքադերեն փաստաթղթերից, հիմնականում Բաբելոնից (առավել հաճախ թվագրվում են մ.թ.ա. 1360-850 թվականներին), ինչպես նաև Նուզիից և Իրանից. աստվածների, մարդկանց անուններ, տեղանուններ և ձիաբուծության բառապաշար.
- ձիաբուծության հետ կապված տեխնիկական տերմիններ՝ sambiḫaruk, անհայտ;[9] և alzibadar, ḫulalam, lagaštakkaš, pirmaḫ, šimriš և timiraš, ձիերի գույներն ու բնութագրերը. iškamdi, «ձիու կծում»; akkandaš, «անիվի հանգույց»; kamūsaš և šaḫumaš, բրոնզե կառքի դետալներ;
- անհատական կասսի բառեր՝ bugaš, վերնագիր; dardaraḫ, «փոքր մետաղական զարդ»; և baziḫarzi՝ կաշվե առարկա, բոլորը աքքադական համատեքստում։
Ծանոթագրություններ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- ↑ (Cf. NPN, Balkan 1954 and Jaritz 1957)
- ↑ Die Sprache der Kossäer: Linguistisch-historische Funde und Fragen (1884) Author: Friedrich Delitzsch Publisher: J.C. Hinrichs Year: 1884
- ↑ то же
- ↑ «Arnaud Fournet. The Kassite Language In a Comparative Perspective with Hurrian and Urartean. The Macro-Comparative Journal Vol.2 No. 1 .» (PDF). Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2014-02-22-ին. Վերցված է 2011-07-14-ին.
{{cite web}}: Unknown parameter|deadlink=ignored (|url-status=suggested) (օգնություն) - ↑ British Museum под номером 82.9-18.
- ↑ Delitzsch, Friedrich 1884 Die Sprache der Cossäer, linguistisch-historische Funde und Fragen von Dr Friedrich Delitzsch. J. C. Hinrichs.
- ↑ Theophilus G. Pinches The Language of the Kassites(անգլ.) // Կաղապար:Нп3 : journal. — 1917. — С. 102—105. Tablet BM 93005.
- ↑ Tablet K. 4426 + Rm 617 (II R 65, No. 2; V R 44, treated in Balkan, Kassitenstudien, pp. 1—3)
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից (հ․ 5, էջ 275)։ 
|