Դրամավարկային բարեփոխումներ Հնդկաստանում (2016 թվական)
Դրամավարկային բարեփոխումներ Հնդկաստանում (2016 թվական), 2016 թվականի նոյեմբեր-դեկտեմբեր ամիսներին Հնդկաստանում անցկացված խոշոր դրամական թղթադրամների փոխանակում՝ Հնդկաստանի տնտեսության ստվերային հատվածի «բացասական» երևույթները հաղթահարելու նպատակով։
Բարեփոխումների պատմություն և նախադրյալներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Խոշոր թղթադրամները շրջանառությունից հանելը Հնդկաստանի իշխանությունները նախկինում ևս օգտագործել են։ 1946 թվականի հունվարին շրջանառությունից հանվել են 1000 և 10 000 ռուփի թղթադրամները, հետագայում` 1954 թվականին, թողարկվել են նոր նմուշի 1000, 5000 և 10 000 անվանական արժեքով թղթադրամներ։ 1978 թվականին կառավարությունը կեղծարարների և ստվերային շրջանառության դեմ պայքարի պատրվակով շրջանառությունից կրկին հանել է 1000, 5000 և 10 000 ռուփի անվանական արժեքով խոշոր թղթադրամները[1]։
2016 թվականի հոկտեմբերի վերջի դրությամբ Հնդկաստանում շրջանառության մեջ գտնվող կանխիկ դրամական զանգվածը կազմել է մոտավորապես 17,77 տրիլիոն ռուփի (մոտ 260 միլիարդ դոլար), որից 500 և 1000 ռուփի անվանական արժեքով թղթադրամները կազմել են արժեքի մոտ 85%-ը և շրջանառության մեջ գտնվող թղթադրամների քանակի մոտ 25%-ը[2]։
Վարչապետ Մոդիի կողմից բարեփոխումների մեկնարկի մասին պաշտոնական հայտարարությունից հետո տեղի է ունեցել մամուլի հեռուստատեսային ասուլիս, որի ընթացքում Հնդկաստանի պահուստային բանկի կառավարիչ Ուրջիթ Պատելը և ֆինանսների նախարարության էկոնոմիկայի քարտուղար Շակտիկանտա Դասը զեկուցել են այն պատճառների մասին, որոնք դրդել են կառավարությանը բարեփոխում իրականացնել։ Մասնավորապես, նրանք 500 և 1000 ռուփի անվանական արժեքով թղթադրամների թվի աճը կապել են կեղծարարների գործունեության հետ և հայտնել, որ կեղծ փողերի տարածումից ստացված եկամուտներն օգտագործվել են ահաբեկիչներին ֆինանսավորելու համար։ Բարեփոխումը, ըստ մամուլի ասուլիսի մասնակիցների, իրականացվել է կեղծ թղթադրամներ առգրավելու և ահաբեկիչներին ֆինանսավորումից զրկելու նպատակով[3]։
Բացի այդ` Հնդկաստանի տնտեսության մեջ ստվերային հատվածը 2016 թվականի վերջին, ըստ որոշ գնահատականների, կազմել է մոտ 30 տրիլիոն ռուփի (մոտ 450 միլիարդ դոլար) կամ Հնդկաստանի ՀՆԱ-ի մինչև 20%-ը[4]։ Ստվերային շրջանառությունը, որը հիմնականում կանխիկ էր, կառավարության կողմից դիտարկվել է որպես հարկերից խուսափելու հիմնական աղբյուր, և բարեփոխումը փորձ էր` այդ միջոցները տեղափոխելու «սպիտակ» շրջանառություն՝ հետագա հարկման համար[5]։
Փոխանակման կարգ և կանոններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Սկզբում վարչապետ Մոդին իր հեռուստաուղերձում հայտարարել է բարեփոխման կարգն ու ընթացակարգը, ավելի ուշ մանրամասն կարգի և հետագա փոփոխությունների մասին հայտարարել են Հնդկաստանի պահուստային բանկը (RBI) և ֆինանսների նախարարությունը[6][7]։
- 500 ռուփի (մոտ 7,5 ԱՄՆ դոլար) և 1000 ռուփի (մոտ 15 ԱՄՆ դոլար) անվանական արժեքով թղթադրամների փոխանակումը տեղի է ունեցել մինչև 2016 թվականի նոյեմբերի 8-ը ներառյալ, 2016 թվականի նոյեմբերի 9-ից սկսած թղթադրամները դարձել են անվավեր և ենթակա են փոխանակման կամ հաշվեգրման բանկային կամ փոստային հաշիվներին[4]։
- Անվավեր թղթադրամների փոխանակումը վավեր թղթադրամների հետ կամ բանկային հաշիվներին մուտքագրումը կարող է կատարվել մինչև 2016 թվականի դեկտեմբերի 30-ը։
- 2016 թվականի նոյեմբերի 10-ից սահմանվել է բանկային հաշիվներից կանխիկացման սահմանաչափ՝ օրական 10,000 ռուփի (150 ԱՄՆ դոլար) կամ շաբաթական 20,000 ռուփի (300 ԱՄՆ դոլար)։ Նոյեմբերի 14-ին օրական սահմանաչափը չեղարկվել է, իսկ շաբաթական սահմանաչափը վերանայվել է և ավելացել մինչև 24,000 ռուփի (360 ԱՄՆ դոլար)[6][7]։
- Փոքր ծախսերի համար բանկերին թույլատրվել է փոխանակել հին թղթադրամները մինչև 4000 ռուփի մեկ անձի համար, պայմանով, որ անձը հաստատող փաստաթուղթ և փոխանակման գրավոր դիմում ներկայացվի։ Նոյեմբերի 14-ին սահմանաչափը բարձրացվել է մինչև 4500 ռուփի[6][7]։
- Բոլոր բանկոմատների համար սահմանվել է օրական 2000 ռուփիի կանխիկացման սահմանափակում։ Նոյեմբերի 14-ին սահմանաչափը վերանայվել է 500 և 2000 ռուփի նոր թղթադրամներ օգտագործող բանկոմատների համար և կազմել է 2500 ռուփի (37 դոլար)[6][7]։
- Որպես բացառություն` 500 և 1000 ռուփի թղթադրամները թույլատրվել է ընդունել բենզալցակայաններում, պետական բժշկական հաստատություններում, երկաթուղային տոմսերի և ավիատոմսերի վաճառքի ժամանակ, կաթնամթերքի և դիետիկ պետական խանութներում մինչև 2016 թվականի նոյեմբերի 11-ը[4]։ Այս հաստատություններում հին թղթադրամների ընդունման վերջնաժամկետը երկու անգամ երկարացվել է. առաջին անգամ մինչև նոյեմբերի 14-ը, երկրորդ անգամ՝ մինչև նոյեմբերի 24-ը։
- 250,000 ռուփիից ավելի (մոտ 3,700 ԱՄՆ դոլար) փոխանակման դեպքում անհրաժեշտ էր ներկայացնել հարկային հայտարարագիր, որտեղ հայտարարագրված են փոխանակվող գումարները, կամ վճարել հարկերը փոխանակվող գումարներից[8]։
Բարեփոխումների արձագանք[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Բարեփոխման նախապատրաստումն իրականացվել է գաղտնիության պայմաններում, և դրա մասին 2016 թվականի նոյեմբերի 8-ին հայտարարելն անակնկալ էր Հնդկաստանի քաղաքացիների համար[4]։ Բարեփոխման հայտարարությունից անմիջապես հետո բանկոմատների մոտ, որոնք թողարկում էին 100 ռուփի և ավելի քիչ անվանական արժեքով թղթադրամներ, հերթեր են գոյացել այն մարդկանցից, որոնք իրենց համար գումար էին հանել հաջորդ օրվա ծախսերի համար[4]։
Բանկոմատները և բանկերի մասնաճյուղերը պատրաստ չեն եղել զանգվածային փոխանակման, բանկերի շատ մասնաճյուղերում և բանկոմատների մոտ հերթեր են գոյացել։ Մամուլը նշել է, որ ամենից շատ տուժել են բնակչության ամենաաղքատ շերտերը՝ բանկային հաստատություններ տանող ճանապարհին աշխատաժամանակի զգալի կորստի և փոխանակման երկար սպասելու պատճառով։
Հնդկաստանի պաշտոնյաները միաձայն կողմ են հանդես եկել բարեփոխմանը՝ այն անվանելով վճռական քայլ սև շուկայի դեմ պայքարում[3]։
Բարեփոխումների արդյունքներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ընդհանուր առմամբ, դժվար է դատել բարեփոխումների երկարաժամկետ հետևանքների մասին, քանի որ փոխանակման ընթացքում հնդկական ռուփիի նկատմամբ վստահությունը սասանվել է, դրա փոխարժեքը որոշ ժամանակ իջել է։ Անկանխիկ վճարումների անցնելու փոխարեն, ինչին վաղուց ձգտում էր Հնդկաստանը, երկրի բնակչությունը սկսել է ավելի շատ վստահել կանխիկ գումարներին։
Բարեփոխումը հրահրել է ոսկու պահանջարկի աճ, որը Հնդկաստանում վարկերի ամենատարածված գրավն է։ Բարեփոխումն արդարացնելու հիմնական փաստարկը, որ այն փողը դուրս կբերի ստվերային շրջանառությունից, հետագայում հերքվել է Հնդկաստանի Կենտրոնական բանկի կողմից։ Նրա հայտարարություններով՝ շրջանառությունից հանված մոտավորապես 15,28 տրիլիոն ռուփիից (239 միլիարդ դոլար) գրեթե 99%-ը վերադարձվել է բանկային համակարգ[9][10][11]։
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ Live Mint 2016-11-08
- ↑ Indianexpress 2016-11-09
- ↑ 3,0 3,1 News 18 2016-11-08
- ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 4,4 Meduza 2016-11-09
- ↑ Firstpost 2016-11-11
- ↑ 6,0 6,1 6,2 6,3 MOF 2016-11-13
- ↑ 7,0 7,1 7,2 7,3 RBI 2016-11-13
- ↑ Forbes 2016-11-15
- ↑ Денежная реформа в Индии. Технология, цели, последствия Արխիվացված 2017-05-04 Wayback Machine, Фонд стратегической культуры
- ↑ Денежная реформа в Индии спровоцировала ажиотажный спрос на золото Արխիվացված 2017-01-03 Wayback Machine, lenta.ru
- ↑ «Индийские уроки: чему неудачная денежная реформа может научить мир». Արխիվացված օրիգինալից 2020 թ․ դեկտեմբերի 6-ին. Վերցված է 2020 թ․ նոյեմբերի 27-ին.
Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- Gopika Gopakumar, Vishwanath Nair (2016 թ․ նոյեմբերի 8). «Rs500, Rs1000 notes may be back, if history is a guide». Live Mint (անգլերեն). Արխիվացված օրիգինալից 2018 թ․ դեկտեմբերի 25-ին. Վերցված է 16.11.2016-ին.
- Damodaran, Harish (2016 թ․ նոյեմբերի 9). «Are banks equipped to replace 2,300 crore pieces of Rs 500 and Rs 1,000 notes?». Indian Express. Արխիվացված օրիգինալից 2018 թ․ դեկտեմբերի 25-ին. Վերցված է 2016 թ․ նոյեմբերի 9-ին.
- «Why Were the Notes Scrapped? RBI Chief, Economic Affairs Secy Explain». News 18. 2016 թ․ նոյեմբերի 8. Արխիվացված օրիգինալից 2021 թ․ հունվարի 5-ին. Վերցված է 2016 թ․ նոյեմբերի 9-ին.
- «Finance Ministry has reviewed the position regarding availability and distribution of all denominations of bank notes» (PDF). Ministry of Finance, Government of India. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2016 թ․ նոյեմբերի 14-ին. Վերցված է 2016 թ․ նոյեմբերի 13-ին.
- «Withdrawal of Legal Tender Character of existing ₹ 500/- and ₹ 1000/- Bank Notes – Revision in limits». Reserve Bank of India. Արխիվացված օրիգինալից 2021 թ․ հունվարի 5-ին. Վերցված է 2016 թ․ նոյեմբերի 13-ին.
- «Отменим деньги, чтобы победить коррупцию». Meduza. 2016 թ․ նոյեմբերի 9. Արխիվացված օրիգինալից 2018 թ․ հուլիսի 31-ին. Վերցված է 2016 թ․ նոյեմբերի 16-ին.
{{cite web}}: External link in|publisher= - Dinesh Unnikrishnan (2016 թ․ նոյեմբերի 11). «Rs 500, Rs 1,000 ban: If you're mocking PM Modi's midnight crackdown, joke is on you» (անգլերեն). Firstpost. Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ նոյեմբերի 14-ին. Վերցված է 2016 թ․ նոյեմբերի 16-ին.
{{cite web}}: External link in|publisher= - Erik Sherman (2016 թ․ նոյեմբերի 15). «India Demonetizes Banknotes To Combat Tax Cheating, The Poor Suffer As A Result» (անգլերեն). Forbes. Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ նոյեմբերի 16-ին. Վերցված է 2016 թ․ նոյեմբերի 16-ին.
{{cite web}}: External link in|publisher=