Դոնալդ I (Շոտլանդիայի թագավոր)
| Դոնալդ I գաել.՝ Domnall mac Ailpín և անգլ.՝ Donald I | |
|---|---|
 | |
| Ծնվել է | 812 |
| Ծննդավայր | Իոնա |
| Մահացել է | ապրիլի 13, 862 կամ ապրիլի 13, 863 |
| Մահվան վայր | Պերթշիր |
| Գերեզման | Iona Abbey |
| Մասնագիտություն | թագավոր |
| Ծնողներ | հայր՝ Ալպիական կակաչ Echdah[1] |
| Զբաղեցրած պաշտոններ | monarch of Scotland? և պիկտ արքաների ցանկ |
| Երեխաներ | Գիրիկ[1] |
 Donald I of Scotland Վիքիպահեստում | |
Դոնալդ (Դոմնալ) I (812, Իոնա - ապրիլի 13, 862 կամ ապրիլի 13, 863, Պերթշիր), Ալբայի (Շոտլանդիա) արքա 858 թվականից, Դալ Ռիադայի թագավոր Ալփին II-ի որդին, Քենեթ I թագավորի եղբայրը, որին հաջորդել է։ Ինչպես Քենեթ I-ը, Դոնալդ I-ը իռլանդական տարեգրության մեջ հիշատակվում է Պիկտների թագավոր տիտղոսով։ Նրա օրոք այսպես կոչված «Աեդի օրենքները» տարածվեցին ամբողջ թագավորությունում։
Կենսագրություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Դոնալդը ծնվել է մոտ 812 թվականին Այոնա կղզում[2]։ Նա թագավոր Դալ Ռիադի Ալպին II-ի որդին էր և թագավոր Քենեթ I-ի կրտսեր եղբայրը՝ որը մահացավ 858 թվականի փետրվարին։ Քենեթն ուներ երկու որդի, բայց ըստ տանսիստական ժառանգության այն երկրներում, որոնք հետագայում հայտնի դարձան որպես Ալբայի թագավորություն, միապետին հաջորդեց ոչ թե ավագ որդին, այլ նրա եղբայրը՝ Դոնալդը[3][4]։
Չնայած Դոնալդին հետագայում անվանում են «Ալբայի թագավոր» (Շոտլանդիա), նրա ժամանակակից «Ուլսթերի տարեգրություններում» Դոնալդը, ինչպես Քենեթն ու որդիները, կրում էին «Պիկտի արքա» տիտղոսը։ Հնարավոր է, որ այս տիտղոսը ենթադրում էր Քենեթի և նրա ամենամոտ իրավահաջորդների պահանջները բոլոր այն հողերի նկատմամբ, որտեղ ապրում էին պիկտերը, բայց շատ քիչ ապացույցներ կան, թե որքան հեռու են տարածվել Քենեթի և Դոնալդի ունեցվածքը[3]։
Դոնալդի կենսագրության հիմնական շոտլանդական աղբյուրը «Ալբայի թագավորների ժամանակագրություն» է:Այն պահպանվում է 14-րդ դարի ձեռագրում, որը հայտնի է որպես «Պոպլենտոնի ձեռագիր», և նկարագրում է իրադարձություններ, որոնք առնչվում են Շոտլանդիայի առաջին թագավորների կառավարմանը՝ Քենեթ I-ից մինչև Քենեթ II (մահ. 995):
Ի սկզբանե դա պարզապես թագավորների ցուցակ էր ՝ թագավորության ամսաթվերով, բայց 10-րդ դարում դրան ավելացվեցին Թագավորության մանրամասները[5][6][7]։
Ուլսթերի տարեգրության և Ալբայի թագավորների տարեգրության համաձայն ՝ Դոնալդը թագավորել է չորս տարի (ըստ այլ տեղեկությունների՝ երեք տարի և երեք ամիս)։ Նրա օրոք Թագավորությունում տարածվեցին Դալ Ռիադի Աեդ թագավորի ստեղծած օրենքները (այսպես կոչված՝ «Աեդայի օրենքները»)։ Քանի որ աղբյուրները հայտնում են, որ օրենքները հրապարակվել են, այլ ոչ թե ստեղծվել, հետազոտողները ենթադրում են, որ դրանք սովորական իռլանդական իրավունքի ամբողջություն էին, որը Դոնալդը տարածեց Պիկտլանդիայում։ Դրանց տեքստը չի պահպանվել, բայց հնարավոր է, որ դրանք նույնական լինեն այսպես կոչված «Մաքալպինի օրենքներին», որոնք հայտնի էին Շոտլանդիայում 13-րդ դարում։ Նաև Դոնալդի օրոք ամրապնդվել են Ֆորդունը, Բոյսը և Բյուքենենը[3][8]։
Դոնալդը մահացել է 862 թվականի ապրիլի 13-ին։ «Ալբայի թագավորների ժամանակագրության» մեջ նրա մահվան վայրը կոչվում է Կիննբելատոր պալատ, սակայն հստակ չի հաստատվել, թե որտեղ է գտնվում այդ պալատը։ Ավելի ուշ ժամանակագրություններում ասվում է, որ Դոնալդը մահացել է Ռատինվերամոնում, ըստ պատմաբան Ուիլյամ Սկենի ենթադրության, այս վայրը իրենից ներկայացնում էր «Ալմոնդ գետի բերանին գտնվող ամրոց» Պերտշիրում։ Հնարավոր է, որ խոսքը նույն վայրի մասին է, որը գտնվում էր Ֆորտևիոտից ոչ հեռու, որը, ըստ հնագիտական հետազոտությունների, այդ ժամանակ կարող էր թագավորական նստավայր լինել։ Դոնալդը թաղվել է Իոնա կղզու թագավորական գերեզմանոցում[3]։
Դոնալդին հաջորդեց նրա եղբորորդին՝ Կոնստանտին I-ը, Քենեթ I-ի ավագ որդին[3]։
Որոշ հետազոտողներ ենթադրում են, որ Դոնալդի որդին Գիրիկ թագավորն է, սակայն վերջինիս հայրը կոչվում է Դունգալը[3]։ Բացի այդ, ենթադրություններ են արվել, որ Դունկանը կարող էր ամուսնացած լինել Պիկտյան արքայադստեր հետ, սակայն տվյալ վարկածի ոչ մի փաստաթղթային ապացույց գոյություն չունի[9][10]։
Ծանոթագրություններ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- ↑ 1,0 1,1 1,2 Lundy D. R. The Peerage
- ↑ Weir Alison. Britain's Royal Families. — P. 167.
- ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 3,5 Կաղապար:Книга:Oxford Dictionary of National Biography
- ↑ Կաղապար:Книга:Титлер П. Ф.: История Шотландии
- ↑ Կաղապար:Книга:Хендерсон Изабель: Пикты
- ↑ Woolf A. From Pictland to Alba: Scotland, 789—1070. — P. 87—93.
- ↑ Dumville D. The Chronicle of the Kings of Alba. — P. 73–86.
- ↑ Կաղապար:Книга:DNB
- ↑ Կաղապար:Книга:Фёдоров С. Е., Паламарчук А. А.: Средневековая Шотландия
- ↑ Կաղապար:Книга:Хендерсон Изабель: Пикты
Գրականություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- «Дональд». Բրոքհաուզի և Եֆրոնի հանրագիտական բառարան: 86 հատոր (82 հատոր և 4 լրացուցիչ հատորներ). Սանկտ Պետերբուրգ. 1890–1907.
{{cite book}}: CS1 սպաս․ location missing publisher (link) - Пиктская хроника.
- Կաղապար:Книга:Мак-Кензи Агнес: Рождение Шотландии
- Կաղապար:Книга:Титлер П. Ф.: История Шотландии
- Կաղապար:Книга:Фёдоров С. Е., Паламарчук А. А.: Средневековая Шотландия
- Կաղապար:Книга:Oxford Dictionary of National Biography
- Կաղապար:Книга:DNB
- Weir Alison. Britain's Royal Families: The Complete Genealogy. — London: The Bodley Head, 1999. — 400 p. — ISBN 978-0099539735
- Dumville D. The Chronicle of the Kings of Alba // Taylor S. Kings, clerics and chronicles in Scotland 500–1297. — Dublin: Four Courts Press, 2000. — P. 73–86. — ISBN 1-85182-516-9.
- Woolf Alex. From Pictland to Alba: Scotland, 789—1070. — Edinburgh: Edinburgh University Press, 2007. — 320 p. — ISBN 0748612343
Արտաքին հղումներ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- Կաղապար:FGM
- «Donald I, King of Alba» (անգլերեն). Thepeerage. Վերցված է 2019 թ․ հունվարի 5-ին.
 Դոնալդ I (Շոտլանդիայի թագավոր) — նախնիներ | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
 | Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Դոնալդ I (Շոտլանդիայի թագավոր)» հոդվածին։ |
| ||||||||||
- 812 ծնունդներ
- Ապրիլի 13 մահեր
- 862 մահեր
- 863 մահեր
- Անձինք այբբենական կարգով
- 800-ականների ծնունդներ
- 810-ականների ծնունդներ
- 9-րդ դարի անձինք
- 9-րդ դարի ծնունդներ
- 9-րդ դարի մահեր
- Եվրոպացի միապետներ
- Թագավորներ
- Միջնադարյան կառավարիչներ
- Շոտլանդացիներ
- Շոտլանդիա
- Շոտլանդիայի միապետներ
- Շոտլանդիայի պատմություն
- Շոտլանդիայում մահացածներ