Գնդակ խաղացող կատվի վաճառատուն
| Գնդակ խաղացող կատվի վաճառատուն ֆր.՝ La Maison du chat-qui-pelote | |
|---|---|
 | |
| Տեսակ | գրական ստեղծագործություն |
| Ձև | Նովել |
| Հեղինակ | Օնորե դը Բալզակ |
| Երկիր | .svg){kind=small} Ֆրանսիա |
| Բնագիր լեզու | ֆրանսերեն |
| Գրվել է | 1829 |
| Տեսարան | Փարիզ |
| Կերպարներ | Duchesse de Carigliano? |
| Կազմի հեղինակ | Édouard Toudouze? |
| Հրատարակվել է | 1829 |
| Շարք | Մարդկային կատակերգություն |
| Հաջորդ | Le Bal de Sceaux? |
«Գնդակ խաղացող կատվի վաճառատուն» (ֆր.՝ La Maison du Chat-qui-pelote), Օնորե դը Բալզակի նովելը, որը հրատարակվել է 1830 թվականին։ Այն La Comédie humaine-ի մասնավոր կյանքի տեսարանների մի մասն է։
Տեքստի պատմություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Սկզբում՝ վերնագրված Փառք և դժբախտություն, այս երկար նովելը (կամ կարճ վեպը),գրված 1829 թվականին, հայտնվում է միայն 1830 թվականին Մամե-Դելոնեի կողմից և անցնում է չորս այլ հրատարակությունների և նույնքան վերանայումների միջով մինչև 1842 թվականի Ֆուրնի վերջին հրատարակությունը[1]։
Բացելով «բարքերի ուսումնասիրությունների» շարքը՝ այս տեքստը անդրանիկ գործառույթ ունի այնքանով, որքանով հայտարարում է բալզակյան բոլոր հիմնական թեմաները[2]։ Սա միևնույն ժամանակ տեսական մարտահրավեր է, իր նրբանկատության մեջ հանալի՝ […] Որովհետև այս կարճ պատմվածքը նաև վեպ է՝ իր տեւողությամբ, իր խորությամբ, երկրորդական կերպարների հորիզոնով և իր բարձրացող- իջնող ռիթմով, որը կլինի այնպիսի մեծ անսամբլներից մեկը, ինչպիսին օրինակ Սեզար Բիրոտոն է։
Համառոտ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Գործողությունները տեղի են ունենում 1811 թվականի սկզբին[3]։ Պարոն Գիյոմը, մահուդավճառ, պարոն Շևրելի իրավահաջորդը և Ժան-Ժերոմ Կարդոյի ընկերը, ապահովված, խստաշունչ կյանք է վարում իր կնոջ, իր երկու դուստրերի՝ Վիրջինիայի և Ավգուստինի և երեք գործավարների (աշակերտների) հետ։ Այնուամենայնիվ, բացառապես բիզնեսի առաջընթացով ընդգծված այս գոյությունը խաթարվում է արիստոկրատ, նկարիչ, գեղեցկության սիրահար Թեոդոր դը Սոմերվիեի ներխուժմամբ, բայց անկայուն, ինչպես նաեւ մարմնով եւ հոգով նվիրված իր արվեստին։ Պատմության սկզբում Թեոդորը ակնածանքով է լցված Օգոստինոսի հանդեպ, ով հենց նոր է հայտնվել Փարիզի հին թաղամասի իր սենյակի պատուհանի մոտ։ Թեոդորը կարծես չի կարողանում հայացքը կտրել այս կենդանի դիմանկարից։ Խենթորեն սիրահարված Օգոստինոսին կամ նրա մասին պատկերացումներին, նա նկարեց նրա դիմանկարը, որը որոշակի հաջողություն և հայտնիություն ունեցավ։ Նա խնդրում է նրա ձեռքը և ամուսնանում նրա հետ՝ չնայած պարոն Գիյոմի դժկամությանը, և առավել ևս նրա կնոջը, որը վատ է վերաբերվում իր դստեր այս «դասակարգի փոփոխությանը»։ Ճիշտ է, որովհետև սիրո առաջին բոցերն անցնելուց հետո՝ երկուսուկես տարի, Թեոդորն այլևս հետաքրքրություն չի գտնում իր կնոջ հանդեպ, որն իրեն ձանձրալի և անմշակույթ է թվում։ Մեծ հուզումների իր կարիքը բավարարելու համար նա հաճախում է Կարիլիանոյի դքսուհուն, մի կերպար, որը մենք բազմաթիվ անգամ հանդիպում ենք Մարդկային կատակերգության մեջ[4] —, նա դաժան անձնավորություն է, ում Ավգուստինը վերջում օգնություն է խնդրում։ Որպես օգնություն՝ դքսուհին նրան գայթակղության բաղադրատոմսեր է տալիս։
Փարիզի հնագետ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Բալզակը բծախնդիր ճշգրտությամբ ներկայացնում է Փարիզի մի թաղամաս, որը լավ գիտի, քանի որ այնտեղ ապրել է իր երիտասարդության ստեղծագործությունների ժամանակ։ Նա գիտի նրա բնակիչների կյանքը, որոնց մեծ մասը առևտրականներ են։ Petit-Lion-ի փողոցը և Saint-Denis թաղամասը մահուդավճառի եւ ժապավենեղենի վաճառքի առեւտրի կենտրոնն է, որը գրողի տատիկի և պապիկի բիզնեսն էր[5]` որը գրողի տատիկի և պապիկի բիզնեսն էր` Սալամբիերները։ Փողոցի մանրակրկիտ նկարագրությունից բացի, մի կիսափայտյա տան, որի նույնիսկ պատուհաններն ունեն հնագիտական բնույթ և որի «[…] երրորդ հարկի խոնարհ պատուհանների կոպիտ մշակված փայտը արժանի կլիներ լինել տեղակայվել արվեստների և արհեստների կոնսերվատորիայում։ Բալզակը մեզ պատմում է վերնագրի ծագման մասին՝ La maison du Chat-qui-pelote: Կասկածելի ճաշակի նշան է, որը ներկայացնում է կատու «պելոտանտ», այսինքն՝ ըստ ժամանակի սահմանման՝ ռակետով պելոտան (գնդակը) վերադարձնելը։ Հետևաբար, հաճախորդներ գրավելու առևտրականների գործելակերպը ուսումնասիրվում է՝ ծագելով Փարիզի առևտրի պատմությունից` «[…] Այստեղ պետք է նշել, որ այս նշանները, որոնց ստուգաբանությունը մեկից ավելի փարիզյան վաճառականների համար տարօրինակ է թվում, կենդանի նկարների մեռած նկարներն են, որոնց օգնությամբ մեր չարաճճի նախնիները կարողացել են հաճախորդներին բերել իրենց տները։ 19-րդ դարի արվեստագետների խաչակրաց արշավանքի ժամանակ՝ ընդդեմ Փարիզի դեգրադացիայի, Բալզակը շատ ինքնատիպ կերպով ներդրեց իրեն՝ պաշտպանելու ամենախոնարհ հնագիտական վկայությունները, բայց, իր տեսանկյունից, նույնքան կարևոր, որքան մեծ հուշարձանները՝ նեղ տներ, փոքր փողոցներ, համեստ նշաններ, այսինքն՝ հայտնի արվեստներն ու ավանդույթները հիմնականում ներկայացված են Կարնավալետ թանգարանում[6]։
Բալզակ՝ հասարակագետ և բարոյագետ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Եթե այս առակում բարոյականություն կա (այն համեմատել Bal de Sceaux հետ)[7], ապա թերևս այն է, որ կան «միջավայրեր», որոնք բառացի և փոխաբերական իմաստով չեն ամուսնանում, և որ մենք պետք է զգուշանանք «սիրային ամուսնություններից»։ Վարպետ մահուդավճառ Գիյոմի դստեր՝ Ավգուստինեի կրթությունը, որքան գեղեցիկ և բարի էր, չէր կարող համաձայնվել արիստոկրատ-արվեստագետ Թեոդոր դը Սոմերվիեի սովորությունների հետ։ Այստեղ խոսքը ոչ թե ծննդյան տարբերության մասին է (ինչպես այն մեկը, որ բաժանեց Հայր Գորիոյի և Ֆոբուր Սեն Ժերմենի դուստրերին ) կամ բախտի մասին (ինչպես Լյուսիեն դե Ռուբեմպրեի և Կլոտիլդ դե Գրանդլիեի միջև), քան կեցության, մշակույթի, կյանքի ըմբռնման ձևի մասին։ Գեղեցկուհի Օգոստինոսը, բոլորովին կույր, ամբողջովին կորած մի աշխարհում, որը իրենը չէ, բայց դեռ բարի կամքով լի, երբեք չի հասկանա, որ կնոջ մեջ տղամարդուն գրավելու «այլ բան» կա, քան գեղեցկությունը, բարությունը, իմաստությունը։ Նա նույնիսկ չի հասկանում այն «դասը», որ նա գալիս է հարցնելու Կարիլիանոյի դաժան դքսուհուց։ Այնուամենայնիվ, նա ոչ հիմար է, ոչ էլ անզգա։ Նա պարզապես դուրս է արվեստագետների այս աշխարհից, որին հայրը խիստ դատում է` «Նրանք չափազանց վատնող են, որպեսզի միշտ վատ առարկայի թեմա չլինեն։ Ես տրամադրեցի հանգուցյալ պարոն Ժոզեֆ Վերնետին, հանգուցյալ պարոն Լեկային և պարոն Նովերին։ [...] Ահ! Եթե միայն իմանայիք, թե ինչքան հնարքներ են նրանք խաղացել խեղճ պարոն Շևրելի վրա։ Զվարճալի մարմիններ են։ […]. »
Այսպիսով, անհաշտ աշխարհները բերվում են զուգահեռ, որոնք Մարդկային կատակերգության հեղինակն անխոնջ կուսումնասիրի։ «La Maison du Chat-qui-pelote»-ն «գերազանց մեկնարկ է դեպի Մարդկային կատակերգության աշխարհ […] նրա ընտրությունը դասերին որպես ընթերցանության տեքստ հարմար է բացահայտելու և սիրել տալու Բալզակին»։
Էկրանավորում
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Այս աշխատանքը հեռուստատեսության համար էկրանավորվել է Ժան-Դանիել Վերհեյի կողմից 2009 թվականին France 2-ի համար Contes et nouvelles du xixe siècle սերիալում։ Մելանի Բերնիեն մարմնավորում է Օգյուստին Գիյոմին, իսկ Ռաֆաել Պերսոնազը՝ Թեոդոր դե Սոմերվիեն։ Կարիլիանոյի դքսուհուն մարմնավորում է Արիել Դոմբասլեն։ Ռեժիս Լասպալեսը մարմնավորում է պարոն Գիյոմին՝ Օգոստինոսի հորը։
Ծանոթագրություններ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- ↑ Introduction, notes, documents par Anne-Marie Baron à La Maison du chat-qui-pelote, Flammarion GF, 1985 ; volume incluant également Le Bal de Sceaux, La Vendetta, La Bourse.
- ↑ Anne-Marie Baron, Flammarion GF, 1985, P..
- ↑ Folio, ed. (1970). La Maison du Chat-qui-pelote et autres scènes de la vie privée. էջեր dans « Notes », p. 353.
- ↑ Honoré de Balzac (30 mars 2009). Gallimard (ed.). La maison du Chat-qui-pelote et autres Scènes de la vie privée (ֆրանսերեն). Paris. ISBN 978-2-07-037441-0.
{{cite book}}: Unknown parameter|pages totales=ignored (օգնություն) - ↑ Docteur Vimont, Histoire de la rue Saint-Denis, préface de M. Dupont-Ferrier, Les Presses modernes, Paris, 1936, 3 vol., P., P..
- ↑ Jeanine Guichardet, Université de Paris III, Balzac, archéologue de Paris, Paris, SEDES, 1986, P..
- ↑ Anne-Marie Baron, 1985, P..