Բազմաբևեռ

Բազմաբևեռ, ֆիզիկական օբյեկտ, որի հետազոտման համար նրա որոշ թվով հանգույցները (բևեռները) անջատվում են։ Անջատված հանգույցներն անվանում են անկախ։ Բազմաբևեռ սիմվոլիկ պատկերվում է «արկղի» տեսքով։ Բազմաբևեռ հասկացությունը ծագել է էլեկտրատեխնիկայում։ Այստեղ դիտարկվել են գծային պասիվ երկ- և քառաբևեռներ։

Պարզագույն երկբևեռի օրինակ է օհմական դիմադրությունից ($R$) և կոնդենսատորից ($C$) կամ ինքնինդուկցիայի կոճից ($L$) կազմված համակարգը, որի վարքը բնութագրվում է երկու մեծությունների՝ $I$ հոսանքի և $U$ լարման կախվածությամբ։

Քառաբևեռի օրինակ է էլեկտրական զտիչը կամ երկար գծի հատվածը։ Այս դեպքում քառաբևեռը բնութագրվում է 4 մեծություններով՝ $U_{1},U_{2},I_{1},I_{2}$։ Գծային էլեկտրական շղթաների և համակարգերի տեսությունում բազմաբևեռ ռեժիմը որոշվում է անկախ հանգույցներին վերաբերող կոմպլեքս լարումների ($U$) և հոսանքների ($I$) մեծություններով։ Այդ մեծությունների միջև կապերը որոշվում են բազմաբևեռի հետևյալ հավասարումներով՝ $I_{m}=\sum \limits _{k=1}^{n}U_{k}Y_{mk}$, որտեղ $m,k=1,2,....n$–ը բազմաբևեռի անկախ հանգույցների ինդեքսներն են, $Y_{mk}=g_{mk}-J^{b}{mk}$-h՝ բազմաբևեռի կոմպլեքս հաղորդականությունները նրա $m,k$ անկախ հանգույցների նկատմամբ, $g$-ն, $b$-ն՝ ակտիվ և ռեակտիվ հաղորդականությունները։ Օգտագործվում են նաև բազմաբևեռի $U_{m}=\sum \limits _{k=1}^{n}I_{k}Z_{mk}$ տեսքի հավասարումները, որտեղ $Z_{mk}=r_{mk}+jx_{mk}$-ն բազմաբևեռի կոմպլեքս դիմադրություններն են նույն $m,k$ հանգույցների նկատմամբ, $r,x$-ը՝ ակտիվ և ռեակտիվ դիմադրությունները։ $Y_{mk},Z_{mk}$ մեծությունները բազմաբևեռի հիմնական պարամետրերն են։ Բազմաբևեռի ռեժիմը բնութագրվում է նաև նրա անկախ հանգույցների ակտիվ ($P$) և ռեակտիվ ($Q$) հզորություններով, որոնք որոշվում են հետևյալ բանաձևերով՝ $P_{m}+jQ_{m}=U_{m}I_{m}^{*}$, որտեղ $I_{m}^{*}$-ը կոմպլեքս հոսանքի ($I_{m}$) համալուծ մեծություն է։ Բազմաբևեռի տեսությունը լայնորեն օգտագործվում է էներգահամակարգերի հաստատված ռեժիմների և անցումային պրոցեսների հաշվարկներում, իսկ նրա $Y_{mk},Z_{mk}$ պարամետրերը՝ էլեկտրաէներգահամակարգերի կայունության հաշվարկներում, ինչպես նաև բարդ համակարգերի օպտիմացման և կառավարման խնդիրներում։ Ավտոմատ կառավարման և ինֆորմացիայի հաղորդման տեսություններում օգտագործվում են քառաբևեռներ, վեցաբևեռներ։

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից  (հ․ 2, էջ 211)։