Databank Systems
Databank Systems Limited-ը շահույթ չհետապնդող «արտհաշվեկշռային» ընկերություն էր, որը ստեղծվել է Նոր Զելանդիայում մրցակից բանկերի խմբի կողմից, որը պետք է գործեր «Համօգտագործվող ծառայությունների գործակալություն» հիմունքներով, ապահովելու հաշվողական ռեսուրսներ (մշակում և գործառնական) կոնսորցիումի անդամների համար։ Համատեղ ծառայությունների այս մոտեցումը թույլ է տվել անդամ բանկերին մուտք գործել անհրաժեշտ տեխնոլոգիա և ենթակառուցվածք՝ առանց յուրաքանչյուրը սեփական առանձին համակարգեր կառուցելու և պահպանելու։ Ընկերությունը ստեղծվել է 1967 թվականին և 12 տարում դարձել է Հարավային կիսագնդում տվյալների մշակման ամենամեծ ոչ կառավարական կազմակերպությունը՝ սպասարկելով ավելի քան 1200 բանկային գրասենյակներ[1]։
Ընկերությունը գործում էր «արտհաշվեկշռային» մոդելով, ինչը նշանակում է, որ նրա ֆինանսական գործունեությունը ուղղակիորեն չի ազդել իր անդամ բանկերի ֆինանսական հաշվետվությունների վրա։ Սա թույլ տվեց բանկերին կիսել հաշվողական ռեսուրսների ծախսերն ու օգուտները՝ առանց դրանք ամբողջությամբ ինտեգրելու իրենց սեփական ֆինանսական կառույցներին։
Նպատակը[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
1969 թվականի համաձայնագիրը հիմք հանդիսացավ «Databank Systems Limited»-ի գործունեության համար և սահմանեց դերերը, պարտականությունները և սահմանափակումները բանկերի կոնսորցիումում։ Համաձայնագիրը նախանշում էր ինչպես «Databank Systems Limited»-ի, այնպես էլ նրա անդամ բանկերի պայմանագրային պարտավորությունները։ Պայմանագրի հիմնական նպատակն էր սահմանել «Databank Systems Limited»-ի կողմից մատուցվող ծառայությունների շրջանակը և ընկերությունից ակնկալվող ծառայությունների մատուցման չափանիշները։ Սա ներառում էր մանրամասներ տրամադրվելիք հաշվողական ռեսուրսների տեսակների մասին, ինչպիսիք են մշակման և գործառնական ծառայությունները, ինչպես նաև սպասարկման մակարդակները, որոնք սպասվում էր, որ պետք է պահպաներ «Databank Systems Limited»-ը։ Բացի այդ, համաձայնագիրը, հավանաբար, նախանշել է սահմանափակումներ և երաշխիքներ՝ ապահովելու արդար մրցակցություն և պաշտպանելու կոնսորցիումի անդամների շահերը։ Օրինակ, այն կարող է ներառել դրույթներ, որոնք թույլ չեն տալիս որևէ անդամ բանկ ձեռք բերել անհարկի ազդեցություն «Databank Systems Limited»-ի վրա կամ մենաշնորհացնել նոր հավելվածների կամ համակարգերի մշակումը։ Այս սահմանափակումները պետք է ուղղված լինեին անդամ բանկերի միջև հավասար մրցակցային պայմանների պահպանմանը և թույլ չտալու, որ որևէ բանկ մրցակցային առավելություն ստանա մյուսների նկատմամբ։
Պատմություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
«Databank Systems Limited»-ի ձևավորումը առաջացել է Նոր Զելանդիայի բանկային ոլորտում հրատապ անհրաժեշտությունից՝ տեխնոլոգիական զգալի անցման ժամանակաշրջանում։ 1960-ականներին Նոր Զելանդիայում համակարգչային համակարգերը և՛ սակավ, և՛ թանկ էին, և պետական կանոնակարգերը, հատկապես Երկրորդ ազգային կառավարության օրոք, խստորեն վերահսկում էին դրանց ներմուծումը։ Այս սահմանափակող միջավայրը նշանակում էր, որ համակարգչային սարքավորումներ ձեռք բերելու համար անհրաժեշտ էր լիցենզիաներ՝ ավելացնելով գործընթացին բարդության ևս մեկ շերտ։
Նոր Զելանդիայի բանկը (BNZ), գիտակցելով համակարգչայինացման անհրաժեշտությունը՝ գործառնությունների աճող ծավալների արդյունավետ կառավարման համար, ձգտել է ստեղծել բանկային գործարքների մշակման և հաճախորդների հաշիվների կառավարման համակարգչային համակարգ։ Այս քայլը վճռորոշ նշանակություն ունեցավ բանկային գործառնությունների աճող պահանջներին համընթաց պահելու համար, հատկապես 1967 թվականի հուլիսին Նոր Զելանդիայում տասնորդական արժույթի ներդրման հետ կապված, ինչը, հավանաբար, ավելացրեց գործարքների մշակման հետագա բարդությունը։
Նոր Զելանդիայի Ազգային բանկը (NBNZ) պատահաբար ուներ համակարգիչների ներմուծման լիցենզիա՝ այն դարձնելով «BNZ»-ի բնական գործընկերն իրենց ջանքերում։ Այսպիսով, 1966 թվականին «BNZ»-ը և «NBNZ»-ն սկզբում միավորվեցին՝ ստեղծելով «Databank Systems Limited»-ը, որը պաշտոնապես սկսեց գործել 1967 թվականին։
Գիտակցելով համատեղ ռեսուրսների և համատեղ ջանքերի պոտենցիալ օգուտները՝ Նոր Զելանդիայի մյուս երեք առևտրային բանկերը հետագայում միացան կոնսորցիումին 1968 թվականին։ Այս համագործակցությունը թույլ տվեց անդամ բանկերին հաղթահարել համակարգչային սակավ ռեսուրսների և կարգավորող սահմանափակումների պատճառով առաջացած խոչընդոտները՝ հնարավորություն տալով նրանց կոլեկտիվ ներդրումներ կատարել։ համակարգչայնացման առավելություններից օգտվելու համար։
Ինկորպորացիա[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
«Databank»-ը հիմնադրվել է 1967 թվականին Նոր Զելանդիայի Վելինգթոնում, որպեսզի ծառայություններ մատուցի Նոր Զելանդիայի այն ժամանակ օրենքով սահմանված առևտրային բանկերին։ Հիմնադիր գործադիր տնօրենը եղել է Գորդոն Հոգը (1930–2017) «BNZ»-ից և հայտնի է որպես «պայծառ ուղեղ»։ Յան Արչիբալդը աշխատանքի ընդունվեց Շոտլանդիայի բանկից և սերտորեն համագործակցեց Գորդոն Հոգգի հետ։ Գորդոնը լավ էր աշխատում Յանի հետ, ով շատ ավելի զգույշ էր։ Գորդոնը մնաց ընկերությունում այնքան ժամանակ, մինչև 1988-ին Տվյալների բանկի խորհրդի կողմից նրան պարտավորեցրեց վաղաժամ թոշակի անցնել։
«Databank»-ի բաժնետերերի կոնսորցիումը սեփականության իրավունքը բաշխել է հետևյալ կերպ՝
- BNZ – Bank of New Zealand (այն ժամանակ պետական բանկ) – «Databank»-ի 40% բաժնեմաս։
- NBNZ – National Bank of New Zealand (Lloyds Bank-ի դուստր ձեռնարկություն, Մեծ Բրիտանիա) – «Databank»-ի 20% բաժնետոմս։
- ANZ – Australia-New Zealand Bank (ավստրալիային պատկանող բանկ) – «Databank»-ի 20% բաժնեմաս։
- BNSW – Bank of New South Wales (ավստրալիային պատկանող բանկ) – «Databank»-ի 10% բաժնեմաս։
- CBA – Commercial Bank of Australia (ավստրալիային պատկանող բանկ) – «Databank»-ի 10% բաժնեմաս։
Մինչև 1984 թվականը Databank-ի կոնսորցիումի սեփականությունը փոխվել է «BNSW» և «CBA» բանկերի միաձուլման պատճառով, հետևաբար՝
- BNZ – Bank of New Zealand (այն ժամանակ պետական բանկ) – «Databank»-ի 40% բաժնեմաս։
- NBNZ – National Bank of New Zealand (Lloyds Bank-ի դուստր ձեռնարկություն, Մեծ Բրիտանիա) – «Databank»-ի 20% բաժնետոմս։
- ANZ – Australia-New Zealand Bank (ավստրալիային պատկանող բանկ) – «Databank»-ի 20% բաժնեմաս։
- WBC – Westpac Banking Corporation (ավստրալիային պատկանող բանկ) – «Databank»-ի 20% բաժնեմաս։
Գործողություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
«Databank Systems Limited»-ի կողմից ազգային համակարգչային ցանցի ստեղծումը նշանակալի իրադարձություն է Նոր Զելանդիայում բանկային գործառնությունների արդիականացման գործում։ Ի սկզբանե աշխատելով IBM System/360 Model 40 համակարգիչներով՝ այս ցանցը նպաստեց գործարքների մեկ գիշերվա ընթացքում մշակմանը՝ բարձրացնելով բանկային ծառայությունների արդյունավետությունն ու ժամանակին։ 1969թ. փետրվարին դրամական փոխանցումների ծառայությունների (ՄՏՍ) ներդրումը ավելի պարզեցրեց բանկային գործընթացները, և մինչև նույն տարվա նոյեմբերին առևտրային բանկերի բոլոր մասնաճյուղերը վերածվեցին համակարգչային պրոցեսինգի, ինչը վկայում էր ոլորտում տեխնոլոգիաների արագ ընդունման մասին[2]։
Բացի բանկերի համար ֆինանսական գործարքների մշակման գործում իր դերից, «Databank»-ը նաև կարևոր դեր է խաղացել կրթության ոլորտում իր «Portran» (Դյուրակիր Fortran) ծառայության միջոցով։ Այս նախաձեռնությունը դպրոցի աշակերտներին հնարավորություն ընձեռեց սովորել համակարգչային ծրագրավորում՝ օգտագործելով «punch cards»՝ դրանով իսկ խթանելով թվային գրագիտության և հմտությունների զարգացումը երիտասարդների շրջանում։
1984 թվականին ընտրված Չորրորդ Աշխատանքային կառավարությունը սկսեց Նոր Զելանդիայի տնտեսության համապարփակ վերակառուցումը, ներառյալ բանկային ապակարգավորումը։ Քանի որ «Databank»-ը հիմնականում վերահսկում էր Նոր Զելանդիայի վճարային համակարգը, կառավարությունը ձգտում էր բացել քլիրինգային համակարգերը շուկա մուտք գործող նոր բանկերի համար՝ նպատակ ունենալով ստեղծել ավելի մրցակցային միջավայր, որը կոչվում է «հավասար խաղադաշտ»։
Մինչև 1988 թվականը «Databank»-ը դարձել էր զգալի գործառնական ծախս բանկերի համար, ինչը հանգեցնում էր դրա շարունակական արժեքի վերաբերյալ հարցերի։ 1989 թվականին ընդունված իրավական որոշումը, որով տվյալների բանկը ներառում է միջընկերությունների գործարքներ՝ ապրանքների և ծառայությունների հարկը կրելու պահանջով, ավելի խորացրեց մտահոգությունները դրա երկարաժամկետ ծախսարդյունավետության և ֆինանսական կենսունակության վերաբերյալ՝ ֆինանսական ռիսկ ներկայացնելով կոնսորցիումի անդամների համար[3]։ Արդյունքում բանկերը որոշում են կայացրել վերակառուցել «Databank Systems Limited»-ը։ Հիմնական և ընդհանուր վճարային համակարգի պրոցեսինգային գործառույթները առանձնացվել են «Databank»-ից և փոխանցվել նոր կազմակերպությանը, որը կոչվում է «Interchange and Settlement Ltd» (ISL), որը պատկանում է բոլոր բանկերին։ Այնուհետև գործարկվեցին «Databank»-ի ապամոնտաժման և մնացած ակտիվները վաճառելու ծրագրեր։ Սա նշանավորեց այն դարաշրջանի ավարտը «Databank»-ի համար, որը վճռորոշ դեր էր խաղացել Նոր Զելանդիայում բանկային գործառնությունների արդիականացման գործում, բայց ի վերջո դարձավ անկայուն իր սկզբնական ձևով՝ փոփոխվող տնտեսական և կարգավորող դինամիկայի պատճառով։
Վաճառք և փակում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
1992-ից 1994 թվականներին «Databank»-ի կողմից նոր բանկային համակարգերի բոլոր հիմնական զարգացումները դադարեցվել են, զարգացման ծրագրերը փակվել են, իսկ համապատասխան անձնակազմը կրճատվել է։ Սա ղեկավարվում էր այն ժամանակվա գործադիր տնօրեն Թոնի Հուդի կողմից, ով նախկինում եղել է «Databank»-ի առևտրային ծառայությունների մենեջեր, իսկ ավելի ուշ՝ «Westpac Bank»-ի ՏՏ-ի գլխավոր մենեջեր։ Տվյալբանկի խորհրդի կողմից նշանակվել է գլխավոր գործադիր տնօրեն և հանձնարարվել է տնօրինել ընկերությունը։
1994 թվականին «Databank»-ը վաճառվել է «Electronic Data Systems Corporation»-ին (EDS), որը ԱՄՆ-ում տեղակայված «General Motors Corporation»-ի դուստր ձեռնարկությանը։ Գնումը Ասիա/Խաղաղօվկիանոսյան տարածաշրջանում ընդլայնման «EDS»-ի ռազմավարական ծրագրի մի մասն էր։ Թոնի Հուդը ստանձնեց «EDS»-ի գործադիր տնօրենի դերը ձեռքբերումից հետո, բայց հրաժարվեց ընկերությունից 1996 թվականին։
Գնումը ներառում էր «Databank»-ի դուստր ձեռնարկությունը՝ «Databank Investments Ltd»-ն և նրա մոտ 950 աշխատակիցները։ «EDS»-ը նպատակ ուներ ձեռքբերումը որպես հիմք օգտագործել տարածաշրջանում հետագա ընդլայնման համար՝ պոտենցիալ լրացուցիչ ձեռքբերումների միջոցով կամ ծառայություններ առաջարկելով նաև ոչ բանկային հաճախորդներին։
Վաճառքի վերաբերյալ Առևտրի հանձնաժողովի զեկույցում նշվում է, որ տվյալների բանկի այն ժամանակվա շրջանառության մոտ 25%-ը գոյացել է նրա Առևտրային ծառայությունների բաժնի միջոցով՝ սպասարկելով հաճախորդներին իր սկզբնական չորս սեփականատերերից դուրս։ Այս դիվերսիֆիկացիան ցույց տվեց «Databank»-ի ներուժը՝ ծառայություններ առաջարկելու բանկային հատվածից դուրս և համահունչ «EDS»-ի ավելի լայն ռազմավարական նպատակներին տարածաշրջանում։
«Databank»-ի վաճառքը «EDS»-ին նշանակալից անցում էր ընկերության համար՝ նշանավորելով նրա գործունեության ավարտը՝ որպես անկախ կազմակերպություն և նոր գլխի սկիզբ՝ գլոբալ տեխնոլոգիական կորպորացիայի սեփականության ներքո։