Ֆոտոռեալիզմ
Ֆոտոռեալիզմ, 1960-ականների վերջին ԱՄՆ-ում սկիզբ առած և 1970-ականներին Եվրոպայում տարածված արվեստի ուղղություն։ Այս հոսանքը հանրաճանաչ է դարձել 1970-ականներին, սակայն այդ ուղղության աշխատանքներ են համարվում նաև մինչև շարժման սկսվելը ստեղծված այլ քանդակներ ու նկարներ[1]։
Անվան ծագում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
1968 թվականին Լուի Մեյզելը մտածել է «Ֆոտոռեալիզմ» տերմինը, որն առաջին անգամ հրատարակել է 1970 թվականին Ուիթնի թանգարանում բացված «Տասներկու ռեալիստներ» ցուցահանդեսի կատալոգում[2]։ 1972 թվականին Մեյզելը տվել է ֆոտոռեալիզմի սահմանումը, որը բաղկացած էր հինգ կետից, և որտեղ նշվում է, որ լուսանկարի, լուսանկարչական ապարատի ու լրացուցիչ էլեկտրամեխանիկական սարքերի կիրառման անհրաժեշտությունը[2]։
Որոշ քննադատներ այսպիսի արվեստը հետադիմական երևույթ էին համարում, դիտարկում էին որպես մշտական խնդիրը մեկընդմիշտ լուծելու, վերացնելու փորձ։ Մյուսներն էլ ֆոտոռեալիզմում նորություններ էին տեսնում, քանի որ բազմաթիվ աշխատանքների հեղինակներ ուղղակիորեն հայտարարում էին, որ իրենք պարզապես արտապատկերել են արտապատկերը, այլ ոչ թե՝ արտաքին աշխարհի անմիջական պատկերը։
Հետևորդներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Այս ուղղության ակտիվ հետևորդներ են դարձել ամերիկացի նկարիչներ Չաք Քլոուզը, Ռիչարդ Էսթեսը, Օդրի Ֆլեքը, Ռոբերտ Քոթթինգհեմը, Ռոբերտ Բեչթլին և Մալքոլմ Մորլին, որոնք մանրակրկիտ դետալներ ունեցող ռեալիստական աշխատանքներով արտացոլել են 20-րդ դարի 70-ականների մեյնսթրիմի (գեղանկարչության հիմնական ու գլխավոր ուղղությունը դառնալու) սպասումները։ Նրանց աշխատանքների հիմքում լուսանկարն էր, նախքան արտանկարելը նրանք պատկերը վերաարտադրում էին կտավին։
- Չաք Քլոզ (1940)[3]։ Չաք Քլոուզն իր «փոխանցվող նկարները» բաժանում էր մանր քառակուսիների, ապա հերթականությամբ ամեն մեկն առանձին մշակում է։ Աչքի համար տեսանելի վրձնահետքերից խուսափելու նպատակով էլ ներկերը փչող սարքի միջոցով քսել է կտավին։ Արդյունքում այնպիսի տպավորություն էր առաջացել, որ նկարը ոչ թե մարդու ձեռքով է ստեղծվել, այլ տպագրվել է։ Քլոուզի կամերային դիմանկարներում լուսանկարի «ֆոկուսից դուրս» ու «ֆոկուսում գտնվող» հատվածները կտավին էին ներկայացված նույնպիսի մանրակրկիտ ձևով։
- Ռոբերտ Քոթթինգհեմ (1935)[3]
- Մալքոլմ Մորլի (1931)[3]
- Գերհարդ Ռիխտեր (1932)։ Դրեզդենցի Գերհարդ Ռիխտերը Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի ռմբակոծիչներն ու Բաադեր-Մայնհոֆ ահաբեկչական խմբին պատկերող իր ֆոտոռեալիստական աշխատանքներով ցույց էր տալիս, թե ինչպես են լուսանկարն ու կինոնկարը ներկայացնում պատմությունը։
- Ռիչարդ Էսթես (1932)[3]։ Միտումնավորությամբ կամ առանց որևէ միտումի նկարիչների ընտրած առարկաներն ընդգծում էին որոշակի թեմաներ կամ գաղափարներ։ Ռիչարդ Էսթեսի դատարկ փողոցներ պատկերող նկարներում արտահայտված էքզիստենցիալ միայնությունից մինչև Ռոբերտ Քոթթինգհեմի նկարներում ներկայացված քաղաքային ցուցանակներից երևացող հասարակության շուկայացումը։
- Կարեն Օհանյան։ Նա նախ լուսանկարում է տեսարանը, ապա պրոեկտորի օգնությամբ լուսանկարը արտացոլում է կտավին։ Այսպես նա փորձում է ներկայացնել իրականությունն այնպես, ինչպես կա։
- Տիգրան Ձիթողցյան (1976)
- Դուեյն Հանսոն (1925-1996)։ Ամերիկացի Դուեյն Հանսոնը առաջինն էր, որ ֆոտոռեալիզմը կիրառեց եռաչափ պատկերներում՝ քանդակներ ձուլելով կենդանի մարդկանցից։ Նատուրալիստական այդ կերպարները ծաղրելով՝ նա սոցիալական կարծրատիպեր էր ստեղծում։
Շարունակություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ֆոտոռեալիզմի էսթետիկ սկզբունքների հիման վրա 21-րդ դարի սկզբին ծագել է հիպերռեալիզմը, որը ֆոտոռեալիզմի կատարելագործված տեսակն է։