Վարինկի վեչերը
Վարինկի վեչերը | |
|---|---|
| Հեղինակ | Գաբրիել Սունդուկյան |
| Կերպար(ներ) | Մակակո, ամուսնիը Ալեքո Վարինկա |
| Ստեղծման տարեթիվ | 1877 |
| Հրատարակման վայր | Երևան |
| Հրատարակման տարեթիվ | 1934 |
Վարինկի վեչեր, հայ մեծ դրամատուրգ Գաբրիել Սունդուկյանի արձակ գործերից է՝ գրված 1877 թվականին։ Հեղինակը ինչպես բծախնդիր էր իր թատերգության երկերը շարադրելիս, նույնքան էլ պատասխանատվության բարձր զգացումով է մշակել իր արձակ գրվածքները, և դրա պերճախոս վկայությունը «Վարինկի վեչեր» պատմվածքն է[1]։
Տպագրման պատմություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Գաբրիել Սունդուկյանը շատ արձակ գործերի հեղինակ է, ինչպես՝«Համալի մասլահաթնիրը», «Հադիդի մասլահաթնիրը», «Կտակը», սակայն «Վարինկի վեչերն» է Սունդուկյանի միակ իսկական գեղարվեստական արձակ ստեղծագործությունը։ Հետաքրքրական է հեղիանկի վերաբերմունքը իր միակ պատմվածքի հետագա ճակատագրի նկատմմաբ։ Հեղինակը, ով այդքան ուշադիր էր իր ստեղծագործությունների նկատմմաբ, մի տարօրինակ անտարբերություն է դրսևորել «Վարինկի վեչեր» պատմվածքի նկատմամբ։ 1877 թվականին այն տպագրել է «Մշակում» և դրանից հետո ոչ մի անգամ անդրադարձ չի կատարել այդ գործին։ Մահվանից ամիսներ առաջ կարծեք հիշում է պատմվածքի մասին, և 1911 թվականին ծրագրում է այն վերահրատարակել առանձին գրքով։ Հեղիանկը ցանկանում էր վերահրատարակել, սակայն չի հասցնում և վախճանվում է։ Նրա մահվանից հետո երկար տարիներ այդ պատմվածքը մնաց թերթերի էջերում։ 1934 թվականին այդ պատմվածքը վերատպվեց գրողի երկերի լիակատար ժողովածուի մեջ[2]:՛
Սյուժե[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
«Վարինկի վեչերը» Թիֆլիսի հետամնաց թաղերից մեկի բնակիչ, կարուհի Մակակոյի կյանքի մեկօրյա պատմությունն է։ Մակակոն «մե խիղճ մարթու կնիկ էր»։ Կարուհի է, իսկ ամուսինը «մե խեղճ փեշաքար», և միասին հազիվ կարողանում են հոգալ ընտանիքի ապրուստը։ Մակակոյի ամուսնու եղբայրը՝ Ալեքոն, յուրացրել է հոր ամբողջ հարստությունը և նրա տունը քաղաքի ամենագեղեցիկ տներից մեկն է։ Այս վատ արարքը խզել էր եղբայրների կապը։ Մակակոն և իր ամուսինը իրենց քրտինքով պահում էին տունը և ոչ մեկից ոչինչ չէին սպասում։ Տարիներ անց Ալեքոյի կինը՝ Վարինկեն, փորձում է հաշտություն հաստատել եղբայրների միջև։ Այդ նպատակով «վեչերի» է հրավիրում Մակակոյին։ Մակակոն շոյվում է այդ քայլից։ Նա իրեն համարում է արժանի այդ բարձր հասարակության մեջ։ Սակայն նա ուներ ընդամենը 3 ռուբլի, որը շատ քիչ էր մասնակցելու համար նման խնջույքի։ Տխրում է։ «Ինչի՞ է ինքը խեղճ ու ուրիշը չեն… ինչի պիտի ձալոն կարծի, թե լոտոյի փող չուներ ու էնդուր չգնաց»։ Հրավերի գայթակղությունը գրավում և հաղթում է։ Նա գրավ է դնում իր միակ թանկարժեք զարդը և գնում «վեչերի»։ Մակակոն ներքին արժանապատվությամբ ելնում է տանից և հասնում Սոլոլակ թաղամաս։ Ապշահար է հարուստների թաղամասի շքեղությունից։ Մտածում է, որ այդ ամենը ունեն Աստծուն դուրեկան լինելու պատճառով, իսկ ոչինչ չունեցողները մեղավորներ են։ Իր դժբախտությունը տեսնում է Սեյիբաթի թաղում ծնված լինելու մեջ, մտածելով՝ ուրիշ թաղամասում եթե ծնվեր, մի գուցե հարուստ լիներ։ Մտնում է Ալեքոյի ապարանքը և զարմանքից քար կտրում։ Փառավոր սենյակներ են, ոսկեզօծ պատեր, մեծադիր հայելիներ, գույնզգույն վարագույրներ, ընտիր կահույք՝ իսկական դրախտ է թվում նրա աչքին։ Իրեն տանջող հարցը մեկն է. եթե բախտը այցելում է արդարներին, ապա ինչով արդար չեն ինքը և իր ամուսինը։
Սկսվում է լոտոյի խաղը և դրա հետ մեկտեղ նաև բամբասանքի ալիքը։ Տեղի էր ունեցել սարսափելին։ Բարձրաշխարհիկ տիկնանց ականջին էր հասել Մակակոյի կատարած քայլը, որ խնջույքին մասնակցելու համար ոսկին գրավ էր դրել։ Նրանք նայելով Մակակոյին ծիծաղում և ծաղրում էին։ Արժե՞ր արդյոք զարդը միայն բարձր աշխարհում երևալու համար ծախել… Մակակոն սարսափելի ճնշվում էր այդ խոսքերից։ Տիկնանց (դամաների) պատմածները լսող Մակակոյի մազերը բիզ-բիզ էին կանգնում։ Նա իր մեջ մտածում է, որ հիրավի դժբախտ է նա, ով կընկնի սրանց ճանկը։ Եթե ժամեր առաջ մեծ ոգևորությամբ էր պատրաստվել և գնացել վեչերին, հիմա արդեն մտածում է ժամ առաջ ազատվել դամաների ներկայությունից։ Մակակոն ոչ մի կերպ չէր կարող պատկերացնել, որ «վեչերը», որի հրավերից այդքան հուզվել ու ոգևորվել էր, այդքան վատ ավարտ կունենա։
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ Գաբրիել, Սունդուկյան (1984). Երկեր. Երևան: Սովետական գրող. էջ 19.
- ↑ Գաբրիել, Սունդուկյան. «Գաբրիել Սունդուկյանի միակ պատմվածքը».