Վան-Դեր-Վալսյան ուժեր
| Ենթակատեգորիա | • Ուժ • Միջմոլեկուլային փոխազդեցություն  | |
|---|---|---|
| Կոչվել է ի պատիվ | Յոհանես Դիդերիկ Վան-Դեր-Վալս | |
| Կազմված է | Լոնդոնյան դիսպերսիոն ուժեր, Keesom force, Debye force | |
Վան-Դեր-Վալսյան ուժեր (Յոհանես Դիդերիկ վան դեր Վալսի անունով), էլեկտրականապես չեզոք ատոմների կամ մոլեկուլների փոխազդեցության ուժերի տարածված անվանումը։ Վան-Դեր-Վալսյան ուժերը՝ միջմոլեկուլային (և միջուկային) փոխազդեցության ուժեր՝ էներգիայով 10-20 կԴժ/մոլ։ Ժամանակակից գիտությունում դրանք սովորաբար վերաբերվում են այն ուժերին, որոնք առաջանում են մոլեկուլների պոլարիզացիայից և դիպոլերի ձևավորումից։ Դրանք բացահայտվել են Յ. Դ. Վան-Դեր-Վալսյան կողմից 1869 թվականին[1]։
Վան-Դեր-Վալսյան ուժերի շնորհիվ իներտ գազերը կարող են գոյություն ունենալ հեղուկ և ամուր ագրեգատային վիճակներում։ Վան-Դեր-Վալսյան ուժերին պատկանում են նաև դիպոլների միջև (հավաստի և ինդուկցիոնացված) փոխազդեցությունները։ Անվանումը կապված է այն փաստի հետ, որ այս ուժերը պատճառ են հանդիսանում իրական գազի վիճակի հավասարման մեջ ներսի ճնշման ուղղման համար։ Այս փոխազդեցությունները, ինչպես նաև ջրածնային կապերը, որոշում են կենսաբառարանային մեծ մոլեկուլների տարածական կառուցվածքը։ Վան-Դեր-Վալսյան ուժերը նույնպես առաջանում են մասնիկի (մակրոսպոպիկ մասնիկի կամ նանոմասնիկի) և մոլեկուլի միջև, ինչպես նաև երկու մասնիկների միջև։
Վան-Դեր-Վալսյան ուժերի դասակարգում
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Վան-Դեր-Վալսյան փոխազդեցությունը բաղկացած է երեք տիպի թույլ էլեկտրամագնիսական փոխազդեցություններից։
- Օրիենտացիոն ուժեր, դիպոլ-դիպոլային ձգում։ Օգտագործվում է մոլեկուլների միջև, որոնք հանդիսանում են մշտական դիպոլներ։ Օրինակ՝ HCl հեղուկ և ամուր վիճակներում։ Ակտիվության էներգիան հակադարձորեն համամասնաբար է հեռավորության միջև չորրորդ կարգի։
- Դիսպերսիոն ձգում (Լոնդոնյան դիսպերսիոն ուժեր)։ Պատճառվում է պահի դիպոլի և ինդուկցիոն դիպոլի փոխազդեցությամբ։ Այս փոխազդեցության էներգիան հակադարձորեն համամասնաբար է հեռավորության միջև վեցերորդ կարգի։
- Ինդուկցիոն ձգում (պոլարիզացիոն ձգում)։ Համարվում է մշտական դիպոլի և ինդուկցիոն (պատճառված) դիպոլի փոխազդեցությունը։ Այս փոխազդեցության էներգիան հակադարձորեն համամասնաբար է հեռավորության միջև վեցերորդ կարգի։
Մինչ այժմ շատ հեղինակներ պնդում են, որ Վան-Դեր-Վալսյան ուժերը որոշում են խողովակային կուտակումների փոխազդեցությունները, սակայն սա հակասում է փորձնական տվյալներին՝ Դեբայ ջերմաստիճանի անիզոտրոպության չափին և այն ամենին, ինչ վերաբերվում է ճառագայթային ռեֆլեկցիայի անիզոտրոպության չափին։
Ծանոթագրություններ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- ↑ Tschumper, Gregory S. (October 20, 2008). «Reliable Electronic Structure Computations for Weak Noncovalent Interactions in Clusters». In Lipkowitz, Kenny B.; Cundari, Thomas R. (eds.). Reviews in Computational Chemistry. Vol. 26. John Wiley & Sons. էջեր 39–90. doi:10.1002/9780470399545.ch2. ISBN 9780470399545.
| ||||||
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից (հ․ 11, էջ 270)։ 
|